هر آن چه که باید از رویداد گذر عطارد ۲۰ آبان بدانید

۲۰ آبان مردم بیشتر بخش‌های زمین می‌توانند نظاره‌گر رویدادی نسبتا نادر باشند. در این روز سیاره عطارد درست از مقابل قرص خورشید گذر می‌کند. رویدادی نجومی که تا سال ۲۰۳۲ دیگر اتفاق نخواهد افتاد.

گذر عطارد در ایران در حوالی زمان غروب خورشید در آسمان دیده خواهد شد. برای دیدن این پدیده نجومی باید از ابزار رصدی (دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) استفاده کنید. استفاده از فیلترهای مخصوص رصد خورشید نیز برای رصد این پدیده ضروری است.

رویدادی نادر و تماشایی

عطارد کوچک‌ترین و نزدیک‌ترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است. عطارد و زهره تنها سیارات منظومه شمسی هستند که مدارشان درون مدار زمین به دور خورشید قرار دارد. بنابراین این دو سیاره تنها سیاراتی هستند که می‌توان از روی زمین گذر آن‌ها را از مقابل خورشید نظاره کرد.

گذر سیاره عطارد از مقابل قرص خورشید پدیده‌ای نادر است که به طور میانگین در هر قرن تنها ۱۳ بار اتفاق می‌افتد. دلیل این مسئله انحراف مدار سیارات منظومه شمسی نسبت به یک‌دیگر است. به عبارت دیگر مدار سیارات زمین و عطارد به طور کامل روی هم منطبق نیستند و تنها در دو نقطه با یک‌دیگر تلاقی دارند. اگر هر دو سیاره به صورت هم‌زمان در این نقاط حضور داشته باشند از روی زمین می‌توان عبور سیاره عطارد از مقابل خورشید را مشاهده کرد.

اما مسئله‌ی دیگری که باید به آن توجه کرد تفاوت طول سال در سیارات عطارد و زمین است. بنابراین زمین و عطارد هر سال به صورت هم‌زمان در نقاط تلاقی مدارشان جای نمی‌گیرند.

این نکات رویداد گذر عطارد را به پدیده‌ای نادر تبدیل می‌کند.

موقعیت زمین، عطارد و خورشید در زمان وقوع گذر عطارد. انحراف مدار عطارد نسبت به مدار زمین نیز در این تصویر به خوبی مشخص است.

کی و کجا؟

گذر سیاره عطارد از مقابل قرص خورشید از ساعت ۱۶:۰۵ به وقت ایران آغاز خواهد شد. لحظه‌ای که قرص عطارد و خورشید با هم تماس پیدا می‌کنند و به اصطلاح نجومی برخورد اول رخ می‌دهد. حدود دو دقیقه بعد قرص عطارد به طور کامل در مقابل قرص خورشید قرار می‌گیرد و همچون لکه‌ی کوچک سیاهی روی خورشید دیده می‌شود.

با توجه به غروب خورشید در حوالی ساعت ۱۷ فرصت چندانی برای رصد این رویداد از ایران وجود ندارد. این در حالی است که تمام مراحل این پدیده چیزی در حدود پنج ساعت و ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. مناطق غربی ایران شرایط بهتری برای رصد گذر عطارد خواهند داشت.

چگونه گذر عطارد را رصد کنیم؟

چشم انسان توان تفکیک قرص سیاره عطارد را ندارد. بنابراین نمی‌توان با چشم غیرمسلح و استفاده از عینک‌های رصد خورشیدگرفتگی گذر سیاره عطارد از مقابل خورشید را رصد کرد.

به این ترتیب برای رصد این رویداد راهی جز استفاده از تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی مجهز به فیلتر مخصوص رصد خورشید باقی نمی‌ماند. به یاد داشته باشید که در هیچ شرایطی نباید با ابزار رصدی (حتی جوینده تلسکوپ) بدون استفاده از فیلترهای ایمن و مخصوص رصد خورشید به طور مستقیم به خورشید نگاه کنید.

نکته‌ی دیگری که باید به آن دقت کنید این است که فیلتر رصد خورشید باید جلوی دهانه تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی، و نه پشت چشمی، نصب شود.

تلسکوپ مجهز به فیلتر رصد خورشید.

اگر ابزارهای مورد نیاز برای رصد خورشید را در اختیار ندارید می‌توانید به گروه‌ها و انجمن‌های نجومی شهر محل سکونت‌تان مراجعه و در برنامه‌های رصد عمومی گذر عطارد شرکت کنید. سایت‌های بین‌المللی مختلفی نیز این رویداد را به طور زنده پوشش خواهند داد.

عکس کاور: خورشید در میان ابرها. لکه‌ی تیره کوچک روی قرص خورشید سیاره عطارد است.

Credit: David Cortner