کتابهای گویای ادبیات مکتبخانهای رونمایی شد
مراسم رونمایی از سه‌گانه کتاب صوتی ادبیات مکتبخانهای ایران شامل «بهرام و گل‌اندام»، «سلیم جواهری» و «حسینِ کُردِ شبستری» که به‌تازگی از سوی موسسه نوین کتاب گویا منتشرشده است، عصر چهارشنبه ۳۰ فروردین در محل شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
در این مراسم حسن ذوالفقاری که کار تدوین و مجموعه کتاب ادبیات مکتبخانهای را بر عهده داشته است در سخنانی عنوان کرد: این سه کتاب از میان آثاری انتخاب‌شده است که بیش از ۱۰۰ سال قبل در بسیاری از خانواده‌های ایرانی قرائت می‌شده است و از قضا مخاطبان بسیاری نیز داشته است. سه مجلد کتابی که ما با عنوان ادبیات مکتبخانهای با همکاری خانم محبوبه حیدری گردآوری کردیم شامل ۷۰ رساله کوتاه و بلند به نظم و نثر بود که سال‌ها قبل در مکتبخانهها تدریس می‌شد و اغلب نیز به‌صورت چاپ سنگی منتشرشده بودند. این کتاب‌ها نشان می‌دهند که سال‌ها قبل در مکتب‌خانه‌های ایران چه نوع تربیتی برای کودکان در جریان بوده است و چگونه نسل‌های پیشین ما زبانی پربار و گنجینه واژگانی بسیار غنی برای خود فراهم می‌کرده است.
ذوالفقاری ادامه داد: ۷۰ رساله‌ای که در سه مجلد چاپی این مجموعه قرار گرفت، تا پیش از این در جایی منتشر نشده بود و هر آنچه از آن‌ها مکتوب در مکتبخانهها وجود داشته است با چاپ سنگی بوده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نکته قابل‌توجه در مواجهه با این مجموعه این است که چگونه در نظام آموزشی مکتبخانهای معلم می‌توانسته بر کلاس مسلط و دانش‌آموز خود را کتاب‌خوان بار بیاورد درحالی‌که نظام آموزشی امروز ما رابطه دانش‌آموز با کتاب را قطع کرده و در نهایت نیز شمارگان کتاب به وضعیت اسفناک ۱۰۰ و ۲۰۰ نسخه منتهی شده است.
ذوالفقاری افزود: ۷۰ رساله‌ای که در این سه کتاب گردآوری شد، جزو میراث فرهنگی ما در ایران به شمار می‌رود که سه داستان از آن‌ها در اینجا در قالب کتاب صوتی رونمایی می‌شود. کتاب صوتی ابزاری است که به ما این امکان را می‌دهد تا در تمامی اوقات و به همراه موسیقی به مطالعه کتابی بپردازیم که شاید فرصتی برای خواندنش نداشته باشیم.
به گفته ذوالفقاری در این سه کتاب صوتی، متن نسخه‌های مکتبخانهای این داستان‌ها به شکل دقیق و بدون دخل و تصرف قرائت‌شده است و گروه سازنده بر این موضوع اصرار داشته‌اند.
در ادامه مراسم فاطمه محمدی مدیر موسسه نوین کتاب گویا نیز در سخنانی عنوان کرد: در این سه کتاب صوتی اصطلاحات و عباراتی وجود دارد که شاید امروز دیگر در جامعه مصطلح نباشد. حتی ممکن است از نگاه برخی نا مناسب به نظر برسد. زمان کسب مجوز انتشار این آثار وزارت ارشاد هم توصیه کرد که این اصطلاحات حذف شوند اما در نهایت تصمیم بر آن شد که متن بدون حذف و بر اساس نسخه اصل تولید شود و خدا را شاکریم که این اتفاق در نهایت رخ داد و اصالت آثار حفظ شد.
اردلان ضرغام گوینده این سه کتاب صوتی نیز در این مراسم در سخنانی گفت: من با وجود اینکه کار و حرفه اصلی‌ام به ادبیات ربطی ندارد اما به خاطر علاقه شخصی‌ام به داستان و ادبیات به این سمت متمایل شدم. داستان‌های این سه کتاب صوتی را پیش از این در سال‌های نوجوانی خوانده بودم و معتقدم المان‌های روشن و مشخصی از داستان‌نویسی در آن‌ها موجود است و همین باعث شده با وجود برخی عبارات خاص، کسی از خواندن و شنیدن این کتاب‌ها ناراحت نشود. حتی در بعضی صحنه ها که در ظاهر خشونت آمیز به نظر می رسد، سبک روایت داستان به گونه ایست که خشونت آن به هیچ وجه احساس نمی شود.
سخنران پایانی این مراسم رونمایی نیز مصطفی رحماندوست بود.
وی در ابتدای سخنان خود گفت: قصه حسین کرد شبستری را در نوجوانی خواندم. در زمانی که کتاب را به بهای شبی یک ریال امانت می‌گرفتیم و البته در انتخاب آن نیز دستمان باز نبود.
وی افزود: قصه‌های عامیانه دارای این ویژگی است که مخاطب را با خود همراه می‌کند. آن‌ها توانسته‌اند در گذر زمان خود را با هستی اجتماعی مردم پیوند بزنند و با این سرمایه، کسی را به خاطر متن خود نرنجانند. جالب است که امروز و روزگار مسئولان فرهنگی ما در وزارت ارشاد هم تازه در حال فهم این مسئله هستند و سختگیری را در انتشار کتاب کم کرده‌اند.
رحماندوست در ادامه با اشاره به موضوع بدون مولف بودن بسیاری از متون ادب عامه گفت: این ادبیات برخلاف باور عامه اساس ادبیاتی بدون مولف نیست بلکه در روزگار مولف داشته است اما این مولفان فراموش شده‌اند. نسل‌های زیادی با این دست از ادبیات مواجه شده و هر نسل نیز با توجه به شرایط خودش در این ادبیات تغییراتی ایجاد کرده است. وقتی مسئله‌ای مقبول می‌شود و در میان مردم برای خود جایی باز می‌کند رفته‌رفته مولفش به فراموشی سپرده می‌شود. در ادبیات عامه ما نیز چنین چیزی روی داده است. هر کسی هر تغییری را که دوست داشته در آن وارد کرده است و در نهایت این ادبیات را مال خود کرده است. این تغییرات ادبیات عامه را از وابستگی به زمان دور کرده و در نهایت مولفان را به فراموش شدن در اذهان عمومی هدایت کرده است.
این شاعر و نویسنده کودک و نوجوان همچنین گفت: آنچه در یک جامعه با مختصات ما باقی می‌ماند قصه است نه داستان. داستان در جامعه‌ای فرهیخته و داستان خوان باقی می‌ماند اما در مختصات ما قالب قصه که به ادبیات عامه نزدیک است و مخاطب عام دارد پایدارتر است.
در پایان این مراسم بخشی از این کتاب با صدای اردلان ضرغام و با مشارکت گروه موسیقی سازنده این کتاب صوتی اجرا شد.
