نیم قرن پس از آپولو ۱۱؛ سفر به ماه از گذشته تا به امروز
پنجاه سال پیش، درست در چنین روزهایی، ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان سیاره زمین شاهد قدم گذاشتن یک انسان بر سطح کره‌ای جز سیاره مادری‌شان بودند. لحظه‌ای که نیل آرمسترانگ در جریان ماموریت آپولو ۱۱ قدم بر سطح ماه گذاشت تا با گام کوچک او بشر ماه را فتح کند.
اکنون نیم قرن از ماموریت آپولو ۱۱ می‌گذرد و انگار تاریخ در حال تکرار شدن است. بار دیگر شور و هیجانی برای سفر به ماه ایجاد شده و کشورها و سازمان‌های فضایی مختلف در حال تلاش برای فتح دوباره ماه هستند.
برنامه آپولو اما داستان جداگانه‌ای دارد. داستانی که با نطق تاریخی جان اف کندی، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا، آغاز شد، باعث کشته شدن سه فضانورد شد و در نهایت در ۲۰ جولای ۱۹۶۹ به ثمر نشست. برنامه‌ای جاه‌طلبانه که چهارصد هزار نفر در آن مشغول فعالیت برای آماده کردن مقدمات سفر انسان به ماه بودند.
ما انتخاب کردیم که به ماه برویم
جان اف. کندی در سال ۱۹۶۲ و در نطقی تاریخی و مشهور گفت «ما انتخاب کردیم که به ماه برویم». سخنرانی‌ای که باعث شدت گرفتن رقابت در عرصه‌ی فضایی شد. رقابتی که بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا در جریان بود.
تصویری از سخنرانی معروف جان اف. کندی.
پیش از موفقیت برنامه آپولو آمریکایی‌ها تمام رقابت‌های پیشین را به شوروی واگذار کرده بودند. شوروی توانسته بود اولین ماهواره را مدر مدار زمین قرار دهد و و در ماموریت لونا ۲ (Luna 2) اولین فضاپیما را بر سطح ماه فرود آورد. به این ترتیب شوروی بسیاری از اولین‌ها را در رقابت فضایی به خود اختصاص داد.
به این ترتیب آمریکایی‌ها به برگ برنده‌ای بزرگ نیاز داشتند. در چنین شرایطی کندی در سال ۱۹۶۱ هدف فرود انسان بر ماه را مطرح کرد. آن هم تا انتهای همان دهه. هدفی که به نظر غیرممکن می‌رسید اما در نهایت با موفقیت همراه بود.
سخنرانی کندی در سال ۱۹۶۲ تاثیر فراوانی بر ذهن مردم آمریکا گذاشت و سفر به ماه تبدیل به رویایی بزرگ شد. اما بار مسئولیت علاوه بر مالیات دهندگان بر عهده‌ی ناسا نیز بود. برنامه‌ای که هزینه‌های هنگفتی را در پی داشت و حتی باعث اعتراض‌هایی از سوی مردم و مالیات دهندگان شد. برنامه آپولو حدود ده سال ۲/۵ درصد از تولید ناخالص داخلی آمریکا را به خود اختصاص داده بود. از سوی دیگر آماده کردن مقدمات سفر انسان به ماه برای ناسا نیز به هیچ وجه کار آسانی نبود.
با این حال برنامه آپولو از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۲ اجرا شد. پس از ماموریت موفق آپولو ۱۱ در سال ۱۹۶۹ شش ماموریت دیگر نیز به مقصد ماه انجام شد و در مجموع ۱۲ نفر بر سطح ماه فرود آمدند.
راهی دشوار و همراه با آزمون و خطا
موفقیت ماموریت آپولو ۱۱ در گرو ماموریت‌هایی بود که پیش از آن انجام شده بود. آزمون و خطاهایی که متاسفانه منجر به کشته شدن سه فضانورد نیز شد.
در اولین ماموریت از برنامه آپولو در سال ۱۹۶۷ قرار بود سه فضانورد راهی مدار زمین شوند. با این حال فاجعه‌ای اتفاق افتاد و با آتش گرفتن ماژول فرماندهی آپولو ۱ سه فضانورد جان خود را از دست دادند.
در ابتدا به نظر می‌رسید برنامه آپولو پیش از آن که واقعا آغاز شود به پایان راه خود رسیده است. با این حال مرگ این سه فضانورد باعث شد ناسا مجبور به ارتقاء سطح ایمنی فضاپیما شود. پروازهای سرنشین‌دار آپولو مدتی به تعویق افتاد تا ناسا بتواند از ایمنی فضانوردان اطمینان پیدا کند.
بالاخره پروازهای سرنشین‌دار با ماموریت آپولو ۷ ادامه پیدا کرد. در این ماموریت که در سال ۱۹۶۸ انجام شد فضانوردان بیش از یک هفته را در مدار زمین سپری کردند.
گام بلند بعدی اما ماموریت آپولو ۸ بود که در اواخر سال ۱۹۶۸ انجام شد. در این ماموریت بشر برای اولین بار مدار زمین را پشت سر گذاشت و به نزدیکی ماه رسید. این ماموریت نقش مهمی در تست سیستم‌های فضاپیما و تکنیک‌های جهت‌یابی داشت. یکی از دستاوردهای دیگر این سفر تصویر بی‌نظیر طلوع زمین از افق ماه بود. تصویری که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین تصاویر تاریخ علم و فناوری دانست.
طلوع زمین در آسمان ماه. تصویر معروفی که در ماموریت آپولو ۸ ثبت شد.
پس از ماموریت آپولو ۸ ماموریت بعدی با فاصله زمانی اندکی انجام شد. در اوایل سال ۱۹۶۹ و در ماموریت آپولو ۹ فضانوردان راهی مدار زمین شدند و تست‌هایی را در مدار زمین انجام دادند.
در نهایت آخرین ماموریت آزمایشی آپولو ۱۰ بود. پس از این ماموریت تایید نهایی در رابطه با سلامت و درستی تمام جنبه‌های ماموریت فرود بر سطح ماه صادر شد. در ماموریت آپولو ۱۰ تمام عملیات‌ها، به جز عملیات فرود بر سطح ماه، انجام شد.
و به این ترتیب بالاخره نوبت به ماموریت اصلی رسید تا انسان برای اولین بار قدم بر جایی جز زمین بگذارد. آپولو ۱۱ در تاریخ ۱۶ جولای سال ۱۹۶۹ آغاز شد و چهار روز بعد، در مقابل دیدگان صدها میلیون بیننده‌ی تلویزیونی نیل آرمسترانگ و باز آلدرین بر سطح ماه قدم گذاشتند. در ماموریت آپولو ۱۱ مایکل کولینز نیز حضور داشت اما طبق برنامه در مدار ماه باقی ماند.
قدم گذاشتن باز آلدرین بر سطح ماه.
Credit: Neil Armstrong / NASA via AP
تاثیرات ماموریت آپولو
لحظه قدم گذاشتن آرمسترانگ بر سطح ماه بدون شک لحظه‌ای تاریخی بود. انسان این بار توانسته بود نه قاره‌ای جدید در سیاره خودمان، بلکه کره‌ای دیگر را فتح کند.
اما تاثیرات ماموریت آپولو ۱۱ تنها محدود به جنبه‌های علمی نبود. با موفقیت آمریکا در این ماموریت جنگ سرد میان ایالات متحده و شوروی به پایان رسید و به نوعی پیروزی آمریکا در این نبرد رقم خورد.
ماموریت آپولو ۱۱ نقش بسیار مهمی در علاقه‌مند کردن عموم مردم به فعالیت‌های فضایی نیز داشت. آن هم در شرایطی که عصر فضا به تازگی آغاز شده بود. شرایط آمریکا در آن دوران شرایط خاصی بود. ایالات متحده درگیر جنگ سرد بود و از سویی دیگر جنگ ویتنام نیز مشغله‌ی فکری بزرگی برای سیاستمداران و مردم آمریکا بود. در چنین زمانی فضانوردان آپولو به قهرمانانی بزرگ تبدیل شدند که مردم آمریکا آن‌ها را در آن دوران سخت ستایش می‌کردند. فضانوردانی که می‌توان آن‌ها را ابرقهرمانان آن دوران دانست.
با وجود پیشرفت‌های شگرفی که در نیم قرن اخیر در عرصه‌ی فضایی صورت گرفته کماکان ماموریت آپولو ۱۱ و فرود انسان بر سطح ماه را می‌توان بزرگ‌ترین دستاورد بشر در این زمینه دانست.
بازگشت به ماه؛ نیم قرن پس از آپولو ۱۱
اکنون و پس از گذشت نیم قرن از اولین فرود انسان بر سطح ماه بار دیگر شور و هیجانی برای سفر به تنها قمر زمین ایجاد شده است. ناسا قصد دارد تا در سال ۲۰۲۴ فضانوردان آمریکایی را باری دیگر روانه‌ی ماه کند. برنامه‌ای جاه‌طلبانه که آرتمیس نام گرفته است. و جالب این جاست که در اسطوره‌های یونانی آرتمیس نام خواهر آپولو است و قرار است در برنامه آرتمیس اولین زن فضانورد در ماه قدم بزند.
این بار اما سفر به ماه سفری کوتاه نخواهد بود و قرار است با ساخت ایستگاهی فضایی در مدار ماه اقامت بشر در ماه طولانی باشد. حتی برنامه‌هایی برای ساخت پایگاهی در سطح ماه نیز در نظر گرفته شده است.
انگار تاریخ در حال تکرار شدن است. این بار هم ناسا راهی سخت را پیش رو دارد تا تنها در طول پنج سال سفر مجدد به ماه را از چالشی سخت به اتفاقی تاریخی و به یاد ماندنی تبدیل کند.
این بار اما ماه مقصد نهایی بشر نیست و سفر به ماه تنها آغاز راهی است برای سفر به نقاط دورتر. مریخ، سیاره سرخ منظومه شمسی، هدف اصلی برنامه‌های فضایی سرنشین‌دار در دوران کنونی است.
ماه تا مریخ؛ آیا این بار هم رویای بشر محقق می‌شود؟
