پس از تحریم؛ هواپیماهایی که می‌توانیم بخریم

یکی از قدیمی‌ترین تحریم‌های وضع شده علیه ایران، تحریم صنعت هواپیماییست. تحریمی که بالاخره در توافق برنامه‌ی جامع اقدام مشترک ایران و ۱+۵  (برجام) لغو شد. چند دهه تحریم، هرچند که هیچ‌گاه صنعت هواپیمایی مسافربری کشور را زمین‌گیر نکرد، ولی فشار زیادی به آن وارد کرده و اثر آن را مردم در هر بار سوار شدن به هواپیماهای کهنه و فرسوده، حس می‌کنند. طی این سال‌ها هواپیماهای مسافربری زیادی به دلیل نبود قطعه زمین‌گیر شدند. طبق آماری در سال ۲۰۱۴، تا ۲۵ درصد درآمد شرکت‌های هواپیمایی ایرانی، هزینه‌ی تعمیر و نگهداری این هواپیماهای سالخورده می‌شد. این درحالیست که متوسط جهانی این هزینه‌ها در حدود ۶ درصد است. اکنون پس از توافق، ظاهرا می‌توانیم هواپیماهای نو را از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی بخریم. به گفته‌ی عباس آخوندی رئیس کنونی راه و شهرسازی، ایران تا ۱۰ سال آینده ۴۰۰ هواپیمای مسافربری می‌خرد. بعضی از این هواپیماها، مدل‌هایی هستند که پیشتر یا فقط عکس آن‌ها را دیده و یا اینکه در ایرلاین‌های خارجی سوارشان شده بودیم. در ادامه چند مدل از بهترین‌ هواپیماهای مسافربری که ایرلاین‌های ایرانی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند را معرفی می‌کنم.

۱. بویینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر

یکی از جدیدترین، مدرن‌ترین و البته زیباترین هواپیماهای مسافربری جهان،‌ بویینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر (Dreamliner) است. این هواپیما که نخستین پرواز خود را در سال ۲۰۰۹ و اولین پرواز رسمی در یک ایرلاین را سال ۲۰۱۱ انجام داده، بهترین هواپیمای مسافربری جهان از نظر صرفه‌جویی در مصرف سوخت است. مشخصه‌ی بارز این هواپیما که در حقیقت مدل جایگزین بویینگ ۷۶۷ به حساب می‌آید، بال‌های زیبا و مدرن قوس‌دار و قسمت دندانه‌دندانه‌ی پشت موتور است. بویینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر یک هواپیمای پهن‌پیکر متوسط، دوربرد و دو موتوره است و بیشتر مناسب پرواز‌های خارجی ایرلاین‌های کشور ماست. در ساخت بدنه‌ی (Airframe) این هواپیما از مواد کامپوزیتی به عنوان ماده‌ی اصلی استفاده شده و فناوری‌های پیشرفته‌ای در آن به کار رفته است. این هواپیما در سه نسخه‌ با ظرفیت‌های متفاوت ساخته شده و می‌تواند بسته به مدل، بین ۲۴۲ تا ۳۳۵ مسافر حمل کند. در زیر نام سه نسخه‌ی این هواپیما با قیمت آن‌ها در سال ۲۰۱۵ آمده است.

یکی از ویژگی‌های ظاهری بارز دریم‌لاینر، بال‌های قوس‌دار آن است

• بویینگ ۸-۷۸۷ دریم‌لاینر: ۲۲۴/۶ میلیون‌دلار
• بویینگ ۹-۷۸۷ دریم‌لاینر: ۲۶۴/۶ میلیون‌دلار
• بویینگ ۱۰-۷۸۷ دریم‌لاینر: ۳۰۶ میلیون‌دلار

سامانه‌های پرواز این هواپیما عمدتا الکتریکی است، این باعث شده که تا ۳۵ درصد توان کمتری از موتورها گرفته شود و بدین ترتیب قدرت رانش موتورها افزایش یابد. این هواپیما مجهز به دو موتور «جنرال الکتریک GEnx» یا به جای آن، «رولزرویس ترنت ۱۰۰۰» (Trent 1000) است و در آن‌ها  فناوری‌هایی استفاده شده که سر و صدا را به شدت کاهش می‌دهد. دوربردترین مدل این هواپیما می‌تواند با یک‌بار سوخت‌گیری مسافتی در حدود ۱۵۰۰۰ کیلومتر را با بیشینه‌ی سرعت ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت بپیماید. یعنی مسافتی در حدود سفر از تهران تا سیدنی.

بویینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر یک هواپیمای بسیار مدرن، پهن‌پیکر متوسط، دوربرد و دو موتوره است و بیشتر مناسب پرواز‌های خارجی ایرلاین‌های کشور ماست

کابین مسافران این هواپیما بسیار مدرن ساخته شده و پنجره‌های آن، از دیگر هواپیماهای مسافربری بزرگتر است. پنجره‌ها فاقد کاور پلاستیکی برای جلوگیری از تابش نور خورشید هستند و در عوض مجهز به نوعی شیشه‌ی هوشمند‌ هستند که می‌توان میزان تیرگی آن‌ها را تنظیم کرد. فشار داخل کابین در حد فشار هوای ۱۸۰۰ متری سطح دریاست و این موضوع راحتی بیشتری برای مسافران نسبت به فشار معادل ۲۴۰۰ متری سطح دریا فراهم می‌آورد. در حال حاضر حدود ۳۰۰ فروند از این هواپیما تحویل شرکت‌های هواپیمایی معروف مثل «اتحاد ایرویز» (Etihad Airways) و «یونایتد ایرلاینز» (United Airlines) شده و بیش از ۱۰۰۰ سفارش دیگر از طرف ۶۰ شرکت دیگر ثبت شده است.

۲. ایرباس A350 XWB

اگر بخواهیم به جای ۷۸۷ آمریکایی، رقیب اروپایی آن را بخریم، باید مستقیم سراغ ایرباس A350 XWB برویم. A350 نیز یک هواپیمای پهن‌پیکر، دوربرد و دوموتوره است که بدنه‌ی آن به طور عمده از پلیمر تقویت شده‌ی فیبر‌کربن ساخته شده است. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال ۲۰۱۳ انجام داد و از سال ۲۰۱۵ به طور رسمی در خطوط هوایی به پرواز درآمد. A350 در حقیقت جایگزینی برای مدل‌های A330 و A340 است و مثل بویینگ ۷۸۷ بیشتر مناسب پرواز‌های خارجی ایرلاین‌های کشور ماست. این هواپیما نیز در سه نسخه‌ ساخته شده و این نسخه‌ها می‌توانند ظرفیتی از ۲۸۰ تا ۳۶۶ مسافر را در خود بگنجانند. در زیر نام سه مدل این هواپیما با قیمت آن‌ها در سال ۲۰۱۵ آمده است.

ایرباس A350 XWB رقیب مستقیم ۷۸۷ دریم‌لاینر است

• ایرباس A350-800: ۲۶۹/۵ میلیون‌دلار
• ایرباس A350-900: ۳۰۴/۸ میلیون‌دلار
• ایرباس A350-1000: ۳۵۱/۹ میلیون‌دلار

این هواپیما به طور عمده از فناوری‌هایی بهره می‌برد که پیشتر در مدل A380 نیز استفاده شده بود و حتی کابین خلبان و سامانه‌ی «کنترل پرواز سیمی» (Fly by Wire) آن‌ها نیز شبیه به هم است. این هواپیما می‌تواند فشار داخل کابین معادل ارتفاع ۱۸۰۰ متری و بیشینه‌ی رطوبت ۲۰ درصدی را برای مسافران فراهم آورد. تقریبا همان چیزی که می‌توانیم در بویینگ ۷۸۷ نیز ببینیم.

اگر بخواهیم به جای ۷۸۷ آمریکایی، رقیب اروپایی آن را بخریم، باید مستقیم سراغ ایرباس A350 XWB برویم

A350 مجهز به دو موتور رولزرویس ترنت XWB (Trent XWB) شده است که درست مثل موتورهای ۷۸۷، مصرف سوخت و سر و صدای خیلی کمی دارند. این هواپیما می‌تواند با بیشینه‌ی سرعت ۹۴۵ کیلومتر بر ساعت، در یک بار سوخت‌گیری مسافتی در حدود ۱۵۰۰۰ کیلومتر را طی کند. تا به حال ۵ فروند از این هواپیما تحویل ایرلاین‌های «قطر ایرویز» (Qatar Airways) و «ویتنام ایرویز» (Vietnam Airways) شده و در حال حاضر شرکت‌های هواپیمایی مختلف ۷۸۱ فروند از این هواپیما سفارش داده‌اند.

۳. ایرباس A380

اگر بخواهم از یک هواپیمای غول‌پیکر نام ببرم که در ایران فعلا فقط توانایی نشست و برخاست در فرودگاه امام‌خمینی را دارد، آن ایرباس A380 است. A380-800 بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان است و حداکثر می‌تواند ۸۵۳ مسافر حمل کند! البته این بیشترین ظرفیت در صورتی است که همه‌ی صندلی‌ها از نوع اصطلاحا (Economy Class) باشند و اگر صندلی‌ها در سه کلاس و به صورت استاندارد چیده شوند، ظرفیت آن به ۵۲۵ مسافر کاهش می‌یابد. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال ۲۰۰۵ انجام داد و از سال ۲۰۰۷ به طور رسمی وارد خطوط هوایی شد. A380 یک هواپیمای پهن‌پیکر، دوطبقه و چهارموتوره است و فرودگاه‌های پذیرای آن باید باند بلند و امکانات ویژه‌ای داشته باشند. طبقه‌ی دوم این هواپیما تا انتهای بدنه ادامه می‌یابد و این باعث شده که ۴۰ درصد فضای بیشتری نسبت به هواپیمای غول‌پیکر بویینگ ۸-۷۴۷ داشته باشد. این هواپیما ۷۳ متر طول دارد و عرض بال آن به ۸۰ متر می‌رسد. بدنه‌ی این هواپیما عموما از آلومینیوم ساخته شده و فقط تا ۲۰ درصد از آن مواد کامپوزیتی است.

ایرباس ۳۸۰ بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان و یک غول واقعی است

اگر بخواهم از یک هواپیمای غول‌پیکر نام ببرم که در ایران فعلا فقط توانایی نشست و برخاست در فرودگاه امام‌خمینی را دارد، آن ایرباس A380 است

این هواپیما مجهز به چهار موتور «رولز‌رویس ترنت ۹۰۰» یا به جای آن، «انجین الاینس GP7000» (Engine Alliance GP7000) است و می‌تواند با یک بار سوخت‌گیری و سرعت ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت، تا ۱۵۷۰۰ کیلومتر را طی کند. تا به حال ۱۶۵ فروند از این هواپیما تولید شده و ۳۱۷ سفارش دیگر نیز از آن ثبت شده است. قیمت این هواپیما در سال ۲۰۱۵ حدود ۴۲۸ میلیون دلار است و مناسب پروازهای خارجی شرکت‌های هواپیمایی ماست.

۴. بویینگ ۷۴۷

بویینگ ۷۴۷ هواپیمایی است که می‌توانیم از آن به عنوان شاهکار صنعت هواپیمایی یاد کنیم. این هواپیما نخستین پرواز خود را ۴۵ سال پیش انجام داد و در این مدت نسخه‌های متفاوتی از آن با فناوری‌های نوین و کاربری‌های مسافربری، باربری، نظامی و علمی ساخته شده است. شرکت ایران‌ایر خیلی زود در دهه‌ی ۱۳۵۰ مدل‌هایی از این هواپیما را خرید. نسخه‌ای از این هواپیما به نام ۷۴۷SP به سفارش ایران‌ایر و «پان‌امریکن» (Pan American) ساخته شده بود و نخستین هواپیمای مسافربری بود که می‌توانست طولانی‌ترین خط هوایی آن زمان، یعنی تهران به نیویورک را بدون سوخت‌گیری مجدد طی کند. بعدها نیز با وجود تحریم‌، ایرلاین‌های ایرانی توانستند چند فروند ۷۴۷ بخرند.

بویینگ ۷۸۷ در طول ۴۵ سال پرواز، با کاربری‌های مختلفی به خدمت گرفته شده است

بویینگ ۷۴۷ شاهکار صنعت هواپیمایی است و در طول ۴۵ سال پرواز، به غیر از هواپیمای مسافربری در نقش هواپیمای باربری، نظامی و علمی هم ایفای نقش کرده است

خانواده‌ی بویینگ ۷۴۷ همگی پهن‌پیکر، دو طبقه، بزرگ‌جثه و چهار موتوره هستند. البته برخلاف ایرباس ۳۸۰، طبقه‌ی دوم در تمام طول بدنه ادامه نیافته است. بزرگترین آن‌ها، با نام بویینگ ۸-۷۴۷ پس از ایرباس A380-800 بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان است. ۸-۷۴۷ که در سال ۲۰۰۵ اولین پرواز خود را انجام داد، می‌تواند حداکثر ۶۰۵ مسافر و در حالت استاندارد ۴۶۷ مسافر حمل کند. برد این هواپیما با سرعت ۹۱۷ کیلومتر بر ساعت، ۱۴۸۰۰ کیلومتر است. چهار موتور این هواپیمای زیبا از نوع جنرال‌الکتریک GEnx-2B67 هستند. هر فروند از این هواپیما که مناسب پروازهای خارجی ایرلاین‌های ایران است، حدود ۳۵۰ میلیون‌دلار قیمت دارد.

۵. ایرباس A320

خانواده‌ی ایرباس A320 گروهی از هواپیماهای کوتاه برد تا برد متوسط، باریک پیکر و دوموتوره هستند که هم اکنون نیز به وفور در خطوط هوایی کشور ما استفاده می‌شوند. این هواپیماها مناسب پروازهای داخلی ایرلاین‌های ایران هستند. این خانواده شامل هواپیماهای  A318، A319، A320 و A321 می‌شوند و در پرظرفیت‌ترین مدل، می‌توانند تا ۲۲۰ مسافر را در خود جای دهند و با سرعت پرواز حدود ۸۵۰ کیلومتر بر ساعت، بردی در حد ۵۵۰۰ کیلومتر داشته باشند. اولین نسخه از A320 در سال ۱۹۸۷ پرواز کرد و مدل‌های بعدی آن در دهه‌ی ۹۰ و ۲۰۰۰ به پرواز در آمدند. در سال ۲۰۱۰ ایرباس اعلام کرد که خط تولید این خانواده را با مدل‌های جدید A320 Neo ادامه می‌دهد. مدل‌های جدید کم‌مصرف‌تر هستند و به طوری کلی در ساخت آن‌ها از فناوری‌های پیشرفته‌تری استفاده شده است.

خانواده‌ی ایرباس ۳۲۰ هم‌اکنون نیز به وفور در ایرلاین‌های کشور استفاده می‌شوند

خانواده‌ی ایرباس A320 به وفور در خطوط هوایی کشور ما استفاده می‌شود و مناسب پروازهای داخلی ایرلاین‌های ایران هستند

ایرباس تاکنون حدود ۶۶۲۳ فروند از این خانواده‌ی پرجمعیت و پرطرفدار تولید کرده و حدود ۵۱۲۳ فروند دیگر سفارش گرفته است. بدین ترتیب این خانواده بعد از خانواده‌ی بویینگ ۷۳۷، لقب پرفروش‌ترین هواپیمای مسافربری جهان را به خود اختصاص داده است. قیمت مدل‌های مختلف این هواپیماهای مقرون به صرفه در سال ۲۰۱۵ در زیر آمده است:

• ایرباس A318: ۷۴/۳ میلیون‌دلار
• ایرباس A319: ۸۸/۶ میلیون‌دلار
• ایرباس A320: ۹۷ میلیون‌دلار
• ایرباس A321: ۱۱۳/۷ میلیون دلار

۶. بویینگ ۷۳۷

بویینگ ۷۳۷ رقیب مستقیم ایرباس ۳۲۰ است. هواپیمایی کوتاه برد تا برد متوسط، باریک پیکر و دو موتوره که در ۹ مدل با ظرفیت بین ۸۵ تا ۲۱۵ مسافر تولید شده است. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۶۷ انجام داده است، ولی در حال حاضر فقط مدل‌های جدیدتر ۷۰۰-۷۳۷، ۸۰۰-۷۳۷ و ۹۰۰-۷۳۷ ساخته می‌شوند. در ضمن قرار است که در سال ۲۰۱۷، مدلی جدید از آن‌ها به نام ۷۳۷MAX به پرواز درآید که در حقیقت نسل چهارم این خانواده حساب می‌شود. خانواده‌ی بویینگ ۷۳۷ لقب پرفروش‌ترین هواپیمای مسافربری تاریخ را به خود اختصاص داده‌ است. این هواپیما به طور مداوم از سال ۱۹۶۷ تولید شده و تا به حال ۸۸۵۰ فروند از آن به دهها شرکت هواپیمایی فروخته شده و برای ۴۱۷۰ فروند سفارش ثبت شده است. طبق آماری در سال ۲۰۰۶، در این سال هر لحظه حدود ۱۲۵۰ بویینگ ۷۳۷ در آسمان نقاط مختلف دنیا پرواز می‌کرد.

بویینگ ۷۳۷ رقیب مستقیم ایرباس ۳۲۰ است

خانواده‌ی بویینگ ۷۳۷ لقب پرفروش‌ترین هواپیمای مسافربری تاریخ را به خود اختصاص داده‌ است

جدیدترین مدل‌های این خانواده می‌توانند با سرعت حدود ۸۷۶ کیلومتر بر ساعت مسافت بین ۶ تا ۱۰ هزار کیلومتر را با یک بار سوخت‌گیری پرواز کنند. این هواپیماها نیز بیشتر مناسب استفاده در پروازهای داخلی ایران هستند. در زیر قیمت مدل‌های جدید این خانواده در سال ۲۰۱۵ آمده است:

• بویینگ ۷۰۰-۷۳۷: ۷۸ میلیون دلار
• بویینگ ۸۰۰-۷۳۷: ۹۳ میلیون دلار
• بویینگ ۹۰۰-۷۳۷: ۹۹ میلیون دلار

۷. سوخوی سوپرجت ۱۰۰

قطعا ما از هواپیماهای روسی خاطرات بدی داریم. به خصوص از توپولوف ۱۵۴ که سفر با آن برای مسافران فوق‌العاده ناراحت‌کننده بود و دست کم پنج بار در ایران سانحه داشت. حالا شایعاتی وجود دارد که روس‌ها می‌خواهند هواپیمای مسافربری جدید خود به نام سوپرجت ۱۰۰ را به ما بفروشند. این هواپیما که ساخت کمپانی سوخوی است،‌ یک هواپیمای باریک‌پیکر دوموتوره است که تا ۱۰۸ مسافر ظرفیت دارد و عموما با هدف بازار کشورهای فقیر ساخته شده است. سوخوی کار بر روی پروژه‌ی این هواپیما را از سال ۲۰۰۰ به کمک شرکت‌های آمریکایی و اروپایی شروع کرد. در این هواپیما از فناوری‌های کاملا نوین بهره‌گرفته شده و از سامانه‌ی کنترل پرواز سیمی بهره می‌گیرد. سوخوی سوپرجت ۱۰۰ نخستین پرواز رسمی خود را سال ۲۰۱۱ و اولین سقوط رسمی را در سال ۲۰۱۲ انجام داد! پرواز رسمی این هواپیما در مسیر ایروان به مسکو بود و سقوط آن نیز در یک پرواز نمایشی بود و کل ۳۷ سرنشین و ۸ خدمه‌ی آن کشته شدند.

سوپرجت ۱۰۰ تنها گزینه‌ی روسی خرید ایرلاین‌های ایران است

سوخوی سوپرجت ۱۰۰ نخستین پرواز رسمی خود را سال ۲۰۱۱ و اولین سقوط رسمی را در سال ۲۰۱۲ انجام داد!

موتورهای این هواپیما از نوع پاورجت SaM146 هستند و با همکاری کمپانی فرانسوی «اسنیکما» (Snecma) و «ان‌پی‌او ساترن» (NPO Saturn) روسیه ساخته شده است. این هواپیما می‌تواند با سرعت ۸۷۰ کیلومتر بر ساعت، مسافتی در حدود ۴۵۰۰ کیلومتر را طی کند. فضای کابین مسافران این هواپیما به صورت کاملا مدرن ساخته شده و قطعا تجربه‌ی سفر با این هواپیما با تجربه‌ی سوار شدن بر هواپیماهای روسی پیشین متفاوت است. این هواپیما نیز مناسب پروازهای داخلی کشور ماست. با این حال سوپرجت ۱۰۰ نخست باید بتواند از پس افکار عمومی منفی مردم ایران نسبت به هواپیماهای روسی برآید و پس از آن نیز بتواند با هواپیماهای اروپایی مثل ایرباس ۳۲۰ و بویینگ ۷۳۷ رقابت کند. تاکنون چند شرکت هواپیمایی در روسیه، مکزیک، لائوس، اندونزی، هند، تاجیکستان، برمودا، تاجیکستان، قزاقستان، آمریکا و سوییس این هواپیما را سفارش داده‌اند. هر فروند از این هواپیما حدود ۳۶ میلیون دلار قیمت دارد.