پاورقی دنباله‌دار کتاب «یگانه دستگاه: تاریخچه مخفی آیفون» (فصل سوم/بخش دوم)

کژوان آبهشت

۱۲ بهمن ۱۳۹۶ | ۱۸:۳۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۶ دقیقه

حفاری معدن ثرو ریکو چندان سازمان‌یافته و منظم نیست. خود معدن اسماً متعلق به شرکت ملی معدن بولیوی یعنی کومیبول[۱] است. اما معدنچیان حقوق‌بگیر دولت نیستند؛ کارگران معدن همگی به‌صورت آزاد در معدن کار می‌کنند و حاصل کارشان را به پیمانکاران می‌فروشند. پیمانکاران نیز همه‌ی قلع، نقره، زینک و مس معدن را جمع کرده و به خریداران عمده عرضه می‌کنند. چون کارگران به‌صورت آزاد در معدن کار می‌کنند و از طرف دیگر، بولیوی یکی از فقیرترین کشورهای آمریکای لاتین است، به همین خاطر کار در این معدن نظم چندانی ندارد و به امور کارگران چندان رسیدگی نمی‌شود.

فقدان نظم و بازرسی درست بر معادن منجر به این شده که بیش از سه هزار نفر کودک در معدن ثرو ریکو مشغول به کار شوند. در سال ۲۰۰۵ یونیسف مشترکاً با مؤسسه‌ی ملی آمار در بولیوی و سازمان جهانی کار تحقیقی انجام داد و مشخص شد که در سرتاسر بولیوی، در شهرهای پوتوسی، اورورو[۲] و لا پاث[۳] حدود هفت هزار نفر کودک به کار در معادن اشتغال دارند. در سال ۲۰۰۹، گزارشی منتشر شد تحت عنوان «کودکان کار دنیا: بررسی تاریخی و منطقه‌ای». طبق این گزارش کودکان در معادن دیگری نیز در آن منطقه مشغول به کار هستند. مناطقی از جمله هوانونی[۴] و آنتِکِرا[۵]. در بولیوی آمار اشتغال کودکان زیر سن قانونی آن‌قدر بالاست که در سال ۲۰۱۴، قوانینی در این کشور وضع شد تا به‌موجب آن، اشتغال کودکان ده ساله در بعضی از مشاغل قانونی محسوب شود و این کودکان از حقوقی بیشتر بهره‌مند گردند. کار معدن جزو اشغال قانونی ذکرشده در مصوبه‌ی تازه نیست و در بولیوی، کودک در هر سن‌وسالی که باشد، حق ندارد در معدن کار کند. اما از سوی دیگر نهادهای نظارت بر اجرای قانون ضعف‌هایی دارند و پیمانکاران هم به‌همکاری با دولت نمی‌پردازند و به همین خاطر، کودکان زیادی به‌دور از چشم نهادهای قانون‌گذار و مجری، در معادن مشغول به کار می‌شوند. فقط و فقط در سال ۲۰۰۸، تعداد شصت نفر کودک و نوجوان زیر سن قانونی جان خود را در اثر حوادث و سوانح حین کار در معدن ثرّو ریکو از دست دادند. ماریا به ما می‌گوید که کودکان در عمیق‌ترین نقاط معادن کار می‌کنند. نقاط دورازدسترسی که حفاری و استخراج مواد معدنی از آن‌ها دشوارتر از دیگر نقاط است. کار این کودکان مخاطرات بسیار جدی دارد و یا جان خود را در این راه می‌بازند، یا آن‌چه پیدا می‌کنند بسیار می‌ارزد. کودکان معدنکار هم اغلب فرزند مردانی هستند که خود در معدن شاغل هستند و با پدران خود در سر کار حاضر می‌شوند و حاصل دسترنج‌شان را به والدین خود می‌دهند تا در مخارج خانه به آن‌ها کمک کرده باشند یا درآمدشان را خرج تحصیل خود می‌کنند. شغل حفاری معدن یکی از پردرآمدترین کارهایی است که کارگران غیرحرفه‌ای نیز می‌توانند به آن اشتغال بیابند. درآمد بالای آن هم تا حد زیادی به خطرات فراوان محیط کار برمی‌گردد.

شغل حفاری معدن یکی از پردرآمدترین کارهایی است که کارگران غیرحرفه‌ای نیز می‌توانند به آن اشتغال بیابند.

ایفران مانِنه[۶] قبلاً به حفاری معدن اشتغال داشت و الآن راهنمای گردشگران است. او وقتی به حفاری در معدن مشغول شد که تنها سیزده سال داشت. پدر او هم مثل خودش معدنکار بود و تمام عمر جز در معدن ثرو ریکو در جایی دیگر اشتغال نداشت. ایفران در سن سیزده سالگی به‌همراه پدرش به شغل حفاری معدن پرداخت تا کمک‌خرج خانواده‌اش باشد و به‌مدت هفت سال، پدر خود را همراهی کرد. امروزه پدر ماننه به بیماری ریوی سیلیکوزیس[۷] مبتلاست. کسانی که زمانی طولانی در معادن شاغل‌اند و ذرات و گردوغبار سیلیس در هوای تنفسی‌شان هست و چنین ترکیبات شیمیایی خطرناکی استنشاق می‌کنند، معمولاً به این بیماری مبتلا می‌شوند. این هم یکی دیگر از دلایلی است که باعث می‌شود نرخ امید به زندگی در میان معدنکاران ثرو ریکو پایین باشد و از ۴۰ سال فراتر نرود.

میزان دستمزد معدنکاران نه بر اساس تعداد ساعات کار در معدن، بلکه بر اساس حجم موادی مشخص می‌شود که طی حفاری‌های‌شان به‌دست آورده‌اند و برای فروش عرضه می‌کنند. معدنکاران با استفاده از کلنگ و دینامیت، دیواره‌های معدن ثرو ریکو را می‌شکنند و بعد از شکستن دیواره، مواد معدنی را توی گاری بار می‌زنند تا به بیرون از معدن منتقل کنند. می‌گویند معدنکاران ثرو ریکو به تکنولوژی‌های امروزی بی‌اعتمادند، چون معتقدند با استفاده از این تکنولوژی‌ها، فرصت‌های کاری انسانی سوخت می‌شود و ماشین جای آن‌ها را خواهد گرفت. به‌خاطر همین عقاید است که امروزه حال‌وهوای کار در ثرو ریکو، درست شبیه حال‌وهوایی است که صدها سال پیش بر این معدن حاکم بوده.

اگر معدنکاران خوب کار کنند، می‌توانند طی یک روز مبلغ پنجاه دلار حق‌الزحمه به‌دست بیاورند که در اینجا مبلغی هنگفت به‌حساب می‌آید. اگر هم نتوانند به‌قدر کافی نقره، قلع، سرب یا زینک از دیواره‌ها استخراج کنند، هیچ‌چیز دست‌شان را نمی‌گیرد. کارگران بعد از خروج از معدن، مواد معدنی حفاری‌شده را به واسطه‌ای محلی می‌فروشند. واسطه منابع کم‌حجم را در همان نقطه ذوب و فرآوری می‌کند و منابع حجیم‌تر را به جایی بیرون از شهر می‌برد تا در پالایشگاه صنعتی و بزرگ همه را پالایش کرده و در هم ذوب کند.

اگر معدنکاران خوب کار کنند، می‌توانند طی یک روز مبلغ پنجاه دلار حق‌الزحمه به‌دست بیاورند.

نقره و زینک را با قطار به شیلی می‌برند. قلع را ممکن است به دو جا بفرستند. یا به پالایشگاه ای‌ام بینتو[۸] در شمال که پالایشگاه بزرگ که در اختیار دولت بولیوی است. یا به اوپراثیونس متالورخیکاس اس‌آ[۹] یا به‌اختصار اومسا[۱۰] که پالایشگاه است خصوصی. قلعی که از دل معدن ثرو ریکو به‌دست آمده، ممکن است بعد از خروج از پالایشگاه ای‌ام بینتو یا پالایشگاه اومسا، راهی طولانی بپیماید و سر از یکی از محصولات شرکت اپل در بیاورد.

بلومبرگ در گزارشی که در سال ۲۰۱۴ منتشر کرد، نوشته بود: «امروزه تقریباً نیمی از قلع استخراجی از تمام جهان، در لحیمی به‌کار می‌رود که قطعات مختلف را داخل دستگاه‌های برقی ما کنار یکدیگر نگاه می‌دارد.» قلع تقریباً تنها ماده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی لحیم است.

این‌ها را که می‌بینم و می‌خوانم، پیش خودم به یک چیز فکر می‌کنم. در این جهان معدنی هست که هنوز مردان و کودکان با ابتدایی‌ترین وسایل و تجهیزات در آن مشغول کار هستند. این معدن یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین معادن دنیاست که هنوز در آن حفاری می‌کنند و همان معدنی است که روزگاری، چرخ اقتصادی ثروتمندترین امپراتوری جهان را در قرن شانزدهم به چرخش می‌آورد. اما موادی که این کودکان و مردان از معدن استخراج می‌کنند، می‌چرخد و می‌چرخد و سر از دستگاهی در می‌آورد که از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های دوره‌وزمانه‌ی ماست. دستگاهی که چرخ اقتصادی یکی از ثروتمندترین شرکت‌های دنیا را به چرخش در می‌آورد.

[۱] Comibol

[۲] Oruro

[۳] La Paz

[۴] Huanuni

[۵] Antequera

[۶] Ifran Manene

[۷] Silicosis

[۸] EM Vinto

[۹] Operaciones Metalúrgicas S.A.

[۱۰] OMSA

قسمت‌های گذشته:

پاورقی دنباله‌دار کتاب «یگانه دستگاه: تاریخچه مخفی آیفون» (مقدمه/بخش اول)