نباید از هوش مصنوعی ترسید

«روزی می‌رسد که هوش مصنوعی به گذشته نگاه می‌کند و ما را می‌بیند، درست مثل زمانی‌که ما به اسکلت میمون‌ها در صحرای آفریقا نگاه می‌کردیم.» آن‌چه خواندید بخش از فیلم «اکس ماکینا» (Ex Machina) محصول سال ۲۰۱۵ آمریکا است. آیا ربات‌های هوشمند، نسل بشر امروزی را منقرض خواهند کرد؟ آیا از پیشرفت‌های اخیر فناوری و هوش مصنوعی باید ترسید؟

تعداد زیادی از متخصصان و رهبران دنیای فناوری مثل «بیل گیتس» و «ایلان ماسک» از پتانسل مخرب هوش مصنوعی سخن گفته‌اند. حتی «استیون هاکینگ» بارها به احتمال نابودی نسل بشر توسط هوش مصنوعی اشاره کرده است. برخی هم با سرسختی تمام در تلاش هستند تا جنبه‌های مثبت هوش مصنوعی و تاثیر شگرف آن بر زندگی آیندگان را به همه گوش‌زد کنند. شاید بتوان شرکت گوگل را از سردمداران این طرز تفکر دانست. ما این بازی پیچیده را به بازیگران اصلی این عرصه واگذار می‌کنیم؛ در عوض به جنبه‌ی دیگری از آن می‌پردازیم. این معادله، سوی دیگری هم دارد که ما آن‌جا قرار داریم.

سوال اصلی این‌جاست که اساسا این موضوع برای ما کاربران عادی و مصرف‌‌کنندگان محصولات فناوری چه‌قدر مهم است؟ ما به‌طور روزانه حجم زیادی از داده‌های خود را به صورت ابری (cloud) بر روی فضای اینترنت ذخیره می‌کنیم. سبک زندگی اغلب ما با شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی گره خورده است. اطلاعات مربوط به ما، پیوسته در حال پردازش است. در بدترین حالت، تمام کنش‌ها و واکنش‌های ما در اینترنت، جایی روی سرورهای شرکت‌های بزرگ ذخیره می‌شود. خواسته یا ناخواسته ما بخشی از آینده هستیم و در جاده‌ای که پیروان هوش مصنوعی برای‌مان آماده کرده‌اند قدم برمی‌داریم.

برای ما کاربران عادی، دو راه بیشتر نمانده است: یا باید با ابزارهای دنیای مدرن خداحافظی کنیم یا باید با جریان اصلی فناوری هماهنگ شویم. برخی راه اول را انتخاب می‌کنند. بخشیدن عطای فناوری به لقای امنیت، راه‌حل مناسبی به نظر نمی‌آید. فرض کنید بخواهیم شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذاریم، چیزی را در اینترنت جستجو نکنیم و از گوشی‌های‌مان تنها برای برقراری تماس تلفنی استفاده کنیم. شاید برای عده‌ای ساده باشد، اما اکثریت ما توان جدایی از زندگی دیجیتالی‌مان را نداریم. گذشتن از این همه دستاورد فناوری کار آسانی نیست. گجت‌های ما با تمام معایب‌شان، زندگی‌مان را آسان‌تر کرده‌اند. از آوردن مثال تکراری «چاقو و امکان استفاده‌ی درست یا نادرست از آن» می‌گذریم!

می‌رسیم به راه‌حل دوم؛ همگام شدن با سونامی فناوری‌های نو، هم جذاب است و هم خطرناک. راه‌حل دوم به یک سلاح مهم به نام «آگاهی» نیاز دارد. بدون آگاهی و داشتن دانش مرتبط، فضای اینترنت و رسانه‌های اجتماعی به بستری هولناک تبدیل خواهد شد. یک مثال دم‌دستی می‌زنیم. فرض کنید قرار است از یک شبکه‌ی اجتماعی استفاده کنید اما کوچک‌ترین اطلاعی از تنظیمات مربوط به «حریم خصوصی» آن نداشته باشد. اگر صبح از خواب بیدار شدید و دیدید که عکس‌های خصوصی‌تان برای عموم مردم قابل مشاهده است، به احتمال زیاد مقصر اصلی خودتان هستید؛ زیرا احتمالا دانش لازم برای کار با آن شبکه‌ی اجتماعی را نداشته‌اید.

حالا سوال اصلی این نوشته را دوباره مطرح می‌کنم. آیا باید از تکنولوژی و هوش مصنوعی ترسید؟ خیر. باید با سلاح آگاهی و دانش به‌روز، تکنولوژی‌های نو را رصد کرد. از سویی، جدایی از فناوری و داشتن حس ترس نسبت به آن برای بسیاری به از دست دادن آینده منجر می‌شود. از سوی دیگر، روی خوش نشان دادن به فناوری بدون داشتن آگاهی، به از دست دادن حریم خصوصی‌ و شاید انسانیت منتهی می‌شود. باید با «آگاهی» کامل به استقبال آینده رفت؛ آینده‌ای که در آن هوش مصنوعی و ربات‌های عجیب و غریب انتظارمان را می‌کشند.