برای کنترل قند خون بالا چه بخوریم؟
زمانی که فردی به دیابت مبتلا می‌شود، چه بدنش قادر نباشد میزان کافی انسولین ترشح کند چه انسولین به درستی استفاده نشود، گلوکز در خون تجمع پیدا می‌کند. میزان بالای گلوکز خون علائم زیادی از جمله خستگی و مشکلات قلبی را به وجود می‌آورد. یکی از روش‌های کاهش قند خون این است که به سراغ رژیم غذایی سالم بروید. به طور کلی غذاها و نوشیدنی‌هایی که به کندی جذب بدن می‌شوند، بهترین انتخاب برای کنترل قند خون بالا هستند چرا که با مصرف آنها فرد دچار افزایش یا افت قند خون نمی‌شود.
شاخص گلوکز یا GI تأثیرات مشخص غذا بر سطح قند خون را اندازه‌گیری می‌کند. افرادی که به دنبال کنترل قند خون خود هستند باید به سراغ مواد غذایی بروند که دارای میزان کم یا متوسطی از شاخص گلوکز باشد. یک فرد می‌تواند مواد غذایی دارای شاخص گلوکز پایین و بالا را با هم مصرف کند تا مطمئن باشد رژیم غذایی به تعادل رسیده است. ولی اگر دچار قند خون بالا هستید و به دنبال مواد غذایی سالم و بی‌ضرر برای کاهش قند خون می‌گردید، می‌توانید این مواد غذایی را مصرف کنید.
۱. نان قهوه‌ای و سیاه یا نان جو سبوس‌دار
تعداد زیادی از نان‌ها حاوی کربوهیدرات بالایی هستند که قند خون را سریعاً افزایش می‌دهند. به همین دلیل برای افراد دارای قند خون بالا، باید تعداد زیادی از این نان‌ها پرهیز شود. نان سیاه یا نان جو سبوس‌دار دارای شاخص گلوکزی پایین و ۵۵ است. این میزان شاخص به دلیل مواد تشکیل‌دهنده آن است که فرآوری کمتری شده‌اند. در طی عمل فرآوری، پوسته بیرونی غلات و گندم و جو که حاوی فیبر است از بین می‌رود. فیبر سرعت هضم را کاهش می‌دهد و باعث ثابت شدن میزان قند خون می‌گردد. بر اساس مطالعات گندم اسپلت و چاودار هر دو باعث پاسخ گلوکز اولیه پایین در موش صحرایی می‌شوند. همچنین محققان دریافتند که این غلات قدیمی و باستانی، ژن‌هایی را که باعث افزایش متابولیسم گلوکز می‌شوند را سرکوب می‌کنند.
۲. اغلب میوه‌ها
به جز آناناس، خربزه، هندوانه و طالبی بیشتر میوه‌ها دارای شاخص گلوکز ۵۵ و پایین‌تر از آن هستند. این شاخص کم به این دلیل است که اغلب میوه‌ها دارای میزان زیادی آب و فیبر هستند که شکر موجود در آنها یعنی همان فروکتوز را به طور طبیعی متعادل می‌کند. زمانی که میوه می‌رسد، شاخص گلوکز آن افزایش می‌یابد. آبمیوه هم دارای شاخص گلوکز بالا است چرا که عمل آبمیوه گیری فیبر موجود در پوسته و هسته میوه را از بین می‌برد. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، نشان می‌دهد افرادی که میوه‌هایی مانند بلوبری، انگور و سیب را به طور کامل مصرف می‌کنند، به طرز چشمگیری در ریسک کمتری برای ابتلا به دیابت نوع دوم قرار دارند. نوشیدن آبمیوه هم این خطر را افزایش می‌دهد.
۳. سیب زمینی شیرین و سیب زمینی هندی
سیب زمینی معمولی شاخص گلوکز بالایی دارد ولی سیب زمینی شیرین و سیب زمینی هندی بسیار مغذی هستند و شاخص آنها عدد کمتری را نشان می‌دهد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که گوشته سیب زمینی شیرین فیبر بیشتری نسبت به پوست آن دارد. پس همه آن می‌تواند برای افراد دیابتی مفید باشد. مطالعاتی که روی حیوانات انجام شده نشان می‌دهد که مصرف سیب زمینی شیرین برخی از نشانگرهای دیابت را کاهش می‌دهد. باوجود اینکه هنوز هیچ شواهد قطعی وجود ندارد که نشان دهد چگونه سیب زمینی شیرین به تثبیت و کاهش قند خون در انسان‌ها کمک می‌کند، بدون شک یک ماده غذایی سالم، مغذی و دارای شاخص گلوکز کم محسوب می‌شود. می‌توانید این دو ماده غذایی را در انواع مختلف غذا از سرخ‌کرده تا بخارپز و آب پز مصرف کنید.
۴. سبوس جو دو سر و جوی پرک
جو دارای شاخص گلوکز ۵۵ یا پایین‌تر است و این باعث می‌شود فرد کمتر دچار افزایش و افت سطح قند خون گردد. جو همچنین حاوی ب-گلوکان است که دارای فوایدی از این جمله است: کاهش گلوکز و پاسخ انسولین پس از غذا، بهبود حساسیت به انسولین، کمک به حفظ کنترل گلوکز و کاهش چربی خون (چربی). مطالعات نشان می‌دهد که مصرف جو در کنترل گلوکز و چربی در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم تأثیر مثبتی دارد. تعیین تأثیر مصرف جو در دیابت نوع اول نیازمند تحقیقات بیشتر است. پزشکان همچنان توصیه می‌کنند که افراد مبتلا به دیابت مصرف سبوس جوی خود را محدود نگه دارند چرا که یک پیمانه از این ماده غذایی حاوی حدود ۲۸ گرم کربوهیدرات است.
۵. اغلب آجیل و مغز دانه‌ها
آجیل‌ها و مغز دانه‌ها در فیبر رژیمی بسیار غنی هستند و شاخص گلوکز آنها ۵۵ یا کمتر است. این مواد غذایی همچنین حاوی مقادیر بالای پروتئین‌های گیاهی، اسیدهای چرب اشباع نشده و سایر مواد مغذی هستند، از جمله: ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان، فیتوکمیکال مانند فلاونوئیدها، مواد معدنی از جمله منیزیم و پتاسیم. یک بررسی سیستماتیک در سال ۲۰۱۴ نشان داد که خوردن آجیل می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد. بهتر است تا حد ممکن مغز دانه‌ها را به صورت تمام و فرآوری نشده مصرف کنید. آجیل‌های پوشش دهی شده یا طعم دار دارای شاخص گلوکز بالاتری نسبت به آجیل خام هستند.
۶. حبوبات
حبوباتی مانند لوبیا، نخود فرنگی، نخود و عدس، شاخص گلوکز بسیار پایین دارند. آنها همچنین منبع خوب مواد مغذی هستند که می‌توانند سطح قند خون سالم را حفظ کنند. این مواد مغذی عبارت‌اند از فیبر، کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین. مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۲ نشان داد که در نظر گرفتن حبوبات در رژیم غذایی کنترل گلوکز را بهبود می‌بخشد و خطر بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم را کاهش می‌دهد. از مصرف حبوبات حاوی قندهای افزایشی و نشاسته ساده مانند شربت و سس اجتناب کنید. این افزودنی‌ها می‌توانند به طور قابل توجهی شاخص گلوکز را افزایش دهند.
۷. سیر
سیر یکی از ترکیبات محبوب در داروهای سنتی دیابت و دیگر بیماری‌ها به شمار می‌رود. ترکیبات سیر می‌تواند از طریق بهبود حساسیت و ترشح انسولین، باعث کاهش قند خون شود. بر اساس مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۳، ۶۰ فرد مبتلا به دیابت نوع دوم و چاقی که متفورمین را به تنهایی یا همراه با سیر دو بار در روز و پس از غذا به مدت ۱۲ هفته مصرف کردند، مورد بررسی قرار گرفتند. افرادی که از متفورمین و سیر استفاده می‌کردند، کاهش قند خون بیشتری را در وضعیت ناشتا و بعد از غذا نشان دادند. شما می‌توانید سیر را به صورت خام بخورید، آن را به سالاد اضافه کنید یا از آن در غذاهای پخته شده مصرف کنید.
بیشتر بخوانید: نگاهی به غذاها و خوراکی‌های پایین آورنده قند خون
۸. ماهی‌های آب سرد
ماهی و دیگر گوشت دارای شاخص گلوکز نیستند چون کربوهیدرات ندارند. با این حال، ماهی‌های آب سرد می‌تواند به مدیریت بهتر یا جلوگیری بیشتری از دیابت نسبت به سایر انواع گوشت کمک کنند. در سال ۲۰۱۴ مطالعه‌ای روی ۳۳۷۰۴ زن نروژی در طی یک دوره ۵ ساله انجام شد. محققان دریافتند که خوردن ۷۵-۱۰۰ گرم از ماهی کاد، ماهی زغالی، ماهی روغن کوچک و ماهی پالاک به صورت روزانه خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کاهش می‌دهد. با این حال، محققان مطمئن نبودند که کاهش قند خون و خطر ابتلا به بیماری، در نتیجه مستقیم خوردن ماهی است یا اینکه عوامل دیگری از جمله سبک زندگی سالم مانند ورزش بر یافته‌ها تأثیر گذاشته است.
۹. ماست
خوردن ماست معمولی به صورت روزانه می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که ماست می‌تواند تنها محصول لبنی باشد که باعث کاهش قند خون و خطر ابتلا به این بیماری می‌شود. همچنین به نظر نمی‌رسد که سایر محصولات لبنی خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند. البته محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا ماست خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را کم می‌کند. با این حال، ماست ساده به طور کلی دارای شاخص گلوکز کمی است. بسیاری از ماست‌های شیرین نشده عدد ۵۰ یا کمتر را نشان می‌دهند. بهتر است از ماست‌های شیرین شده یا طعم دار دوری کنید، چرا که اغلب آنها حاوی میزان زیادی قند برای افرادی است که به دنبال کاهش قند خون خود هستند. ماست یونانی می‌تواند یک جایگزین سالم باشد.
مصرف یک رژیم غذایی سالم و متعادل بسیار مهم است. ولی راهکارهای بیشتری هم برای کاهش یا کنترل قند خون بالا وجود دارند که عبارت‌اند از:
- تأمین آب مورد نیاز بدن با نوشیدن مقدار زیادی از مایعات شفاف
- ورزش منظم
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک با تعداد
- صرف نظر نکردن از خوردن غذا
- مدیریت یا کاهش استرس
- حفظ وزن مناسب بدن و یا کاهش وزن در صورت لزوم
افراد مبتلا به دیابت همچنین ممکن است برای کنترل قند خون نیاز به مصرف دارو داشته باشند و باید قند خون خود را به طور مرتب اندازه‌گیری کنند تا خطر علائم و عوارض خطرناک را کاهش دهند. در مورد چگونگی ترکیب یک رژیم غذایی سالم با یک برنامه مراقبتی دیابت با پزشک صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: دیابت در دوران بارداری برای چه کسانی اتفاق می‌افتد؟
منبع: Medical News Today
