معروف‌ترین دایناسورهای جهان: ترانادان
ترانادان یکی از بزرگ‌ترین خزندگان پرنده‌ی کشف شده تا به امروز است. طول این پرنده (فاصله‌ی نوک دو بال‌اش) به بیش از ۶ متر می‌رسیده و در اواخر دوره‌ی کرتاسه، در آمریکای شمالی می‌زیسته است.
«ترانادان» (Pteranodon) به معنی «بال بی‌دندان» یا «پرنده‌ی بی‌دندان» است. فسیل‌های زیادی از این جانور تا به امروز کشف شده است، بنابراین ترانادان جزو شناخته‌شده‌ترین دایناسورها به شمار می‌رود. ترانادان‌ها همانند اکثر پرندگان امروزی، منقاری بدون دندان داشته‌اند. منقار این دایناسورها، بلند و باریک بود و نوک تیزی داشت.
برخلاف ترانادان‌های ماده، ترانادان‌های نر یک تاج بزرگ بر روی سرشان داشتند و همچنین جثه‌شان از ترانادان‌های ماده بزرگ‌تر بود. سایز و حالت این تاج به عوامل بسیاری مثل سن، جنسیت و گونه‌ی ترانادان مرتبط بود. کاربرد دقیق این تاج هنوز مشخص نشده ولی تئوری‌های زیادی در این رابطه بیان شده: برخی محققان معتقدند که این تاج برای بالانس کردن وزن سر و منقار بلند وجود داشته است. برخی معتقدند که نقش سکان را هنگام پرواز ایفا می‌کرده و برخی دیگر هم، این تاج را نوعی ترمز برای ترانادان‌ها در هنگام پرواز می‌دانند. نظریه‌های زیادی هم در مورد نوعی دستگاه برای تنظیم دمای بدن جانور گفته شده ولی درنهایت هنوز هیچ نظریه‌ی مطمئنی در رابطه با تاج ترانادان‌ها به‌جز تفاوت میان نر و ماده گفته نشده است.
درحالی‌که ترانادان‌های نر تا ۶٫۵ (و حتی ۷ متر) متر طول داشتند، ترانادان‌های ماده نهایتا ۴ متر بودند. متاسفانه هنوز تخمین دقیقی از وزن دقیق این جانور مشخص نشده است؛ بعضی از دانشمندان معتقدند که ترانادان‌ها تنها ۲۰ کیلوگرم وزن داشته‌اند ولی برخی دیگر تا ۱۰۰ کیلوگرم هم تخمین زده‌اند.
نسبت طول بال‌ها به بدن در ترانادان‌ها نشان می‌داد که نحوه‌ی پرواز و شکار این جانور شبیه به مرغ‌های دریایی بزرگ امروزی بوده است؛ این پرنده‌ها نزدیک به سطح آب، به کمک جریان باد و بدون بال زدن پرواز می‌کردند. با توجه به فسیل‌های ماهی که در قسمت معده‌ی فسیل‌های ترانادان‌ها پیدا شده، انتظار می‌رود که رژیم غذایی این دایناسورها تنها از ماهی تشکیل شده باشد.
درگذشته، محققان بر این باور بودند که ترانادان‌ها هنگام پرواز در سطح اقیانوس‌ها، منقار باریک و تیز خود را در آب فرو کرده و ماهی‌های سطح آب را شکار می‌کردند. اما در اواخر دهه‌ی ۹۰ میلادی، دانشمندان با بررسی استخوان‌های سر، گردن و شانه‌ی ترانادان، به این نتیجه رسیدند که این استخوان‌ها همانند برخی پرندگان امروزی، از استحکام بسیار بالایی برخوردار بوده‌اند. بنابراین، ترانادان‌ها هم با سرعت زیادی در آب شیرجه می‌زدند و پس از شکار ماهی، از آب خارج می‌شدند.
جالب است بدانید که به‌صورت فنی، ترانادان یک دایناسور حساب نمی‌شود و در حقیقت تنها یک خزنده‌ی پرنده بوده که هم‌دوره‌ی دایناسورها می‌زیسته است.
دست آقای فرهنگ درد نکد مطالب جامع و عالی مینویسند.
تشکر
بازیگر نقش اول تمام فیلم های پارک ژوراسیک. ممنون از مطالب جالبتون