آلمان با مشکل مازاد انرژی تجدیدپذیر چه می‌کند؟
حدود دو هفته‌ی پیش خبری منتشر کردیم درباره‌ی اینکه کشور آلمان به قدری انرژی تجدیدپذیر مازاد داشت که دولت از شهروندانش خواست به مدت چند ساعت تمام دستگاه‌های برقی‌شان را روشن کنند و حتی در ازای این کار به آنها پول هم می‌داد. در آن روز نزدیک به ۹۰ درصد برق مورد نیاز آلمان از منابع انرژی تجدیدپذیر تامین می‌شد. اما با تمام این اوصاف، این بدین معنی نیست که یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان اصلا گاز گلخانه‌ای تولید نمی‌کند. در واقع آلمان به بقیه‌ی دنیا درسی داده و آن این است که وقتی بخواهیم میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را صرفا با نیروی خورشیدی و بادی کاهش دهیم، اتفاقی بدی می‌افتد.
سال‌ها بود که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آلمان پایین آمده بود. اما در سال ۲۰۱۵ درصد انتشار این گازها اندکی بیشتر شد. دلیل آن هم عمدتا این است که این کشور بیش از میزان مورد نیازش برق تولید می‌کند. گاهی اوقات انرژی تجدیدپذیر تولید شده به حدی زیاد می‌شود که تقریبا کل برق مورد نیاز این کشور را تامین می‌کند. اما افت و خیز این انرژی به دلیل تغییر شرایط جوی دولت آلمان را مجاب می‌کند که دیگر نیروگاه‌های برق را فعال نگه دارد. این نیروگاه‌ها هم عمدتا با سوختن زغال سنگ انرژی‌شان را تامین می‌کنند.
حالا دولت این کشور می‌خواهد طی پروژه‌ای به نام Energiewende استراتژی انرژی‌اش را دوباره از سر بگیرد. این پروژه در سال ۲۰۱۰ کلید خورده بود با این هدف که سهم این کشور در تولید برق از منابع تجدیدپذیر افزایش یابد و در همین راستا، انتشار گازهای گلخانه‌ای هم در این کشور کمتر شود، طوری که تا سال ۲۰۲۰ سطح این گازها ۴۰ درصد کمتر از سال ۱۹۹۰ باشد. اتفاق بعدی که رخ می‌دهد نه تنها برای آلمان اهمیت دارد، بلکه برای کشورهای دیگری هم که می‌خواهند از انرژی خورشیدی و بادی بیشتر استفاده کنند، مهم است؛ مخصوصا اگر بخواهند این کار را بدون تکیه بر انرژی هسته‌ای انجام دهند.
بعضی از جنبه‌های این پروژه موفق بوده‌اند. منابع تجدیدپذیر تقریبا یک سوم برق مصرفی آلمان در سال ۲۰۱۵ را تامین کردند. این کشور حالا بزرگ‌ترین بازار انرژی خورشیدی جهان است. میزان انتشار گاز کربن این کشور در سال ۲۰۱۴ حدود ۲۷ درصد کمتر از سال ۱۹۹۰ بود.
هرچند که یکی از کارشناسان وزارت اقتصاد و انرژی این کشور می‌گوید احتمالا تا سال ۲۰۲۰ نمی‌توانند به هدف ۴۰ درصد برسند. انقلاب انرژی هم به نوبه‌ی خود مشکلاتی ایجاد کرده است. نیروگاه‌های برق را نمی‌توان به راحتی از کار انداخت. به همین دلیل در روزهایی که هوا آفتابی یا بادی است، انرژی برق به حدی در شبکه زیاد می‌شود که قیمت آن منفی می‌شود. به عبارت دیگر، اپراتورهای نیروگاه‌های بزرگ که اکثر آنها هم با زغال سنگ یا گاز طبیعی کار می‌کنند، باید به مشتریان‌شان پول دهند تا برق مصرف کنند. این وضعیت اخیرا در تگزاس و کالیفرنیا هم پیش آمده بود. این اتفاق وقتی رخ داد که انرژی خورشیدی در این ایالت‌ها به ماکسیموم رسید.
پارلمان آلمان هم با هدف حل این مشکلات احتمالا به زودی یارانه‌ی دولتی برای انرژی تجدیدپذیر را حذف می‌کند. حمایت مالی دولت عامل اصلی رشد و گسترش انرژی بادی و خورشیدی بوده است. اما حالا دولت به جای اینکه به برق تولید شده با انرژی خورشیدی و بادی یارانه دهد، یک سیستم مزایده راه‌اندازی می‌کند. تولیدکنندگان برق در این مزایده شرکت می‌کنند تا پروژه‌هایی برای انرژی تجدیدپذیر را در نظر بگیرند. ظرفیت تولیدی آنها هم نباید از سطحی که دولت تعیین کرده بیشتر باشد. قیمت نهایی برق تولیدی این نیروگاه‌ها را به جای دولت، بازار تعیین می‌کند.
این سیستم مزایده با این هدف طرح‌ریزی شده که انرژی تجدیدپذیر جدید با سرعت کمتری تولید شود و آلمان به جایی نرسد که برق مازاد داشته باشد. شاید به نظرتان آسان‌ترین راه برای حل مشکل انرژی مازاد، خاموش کردن نیروگاه‌های برق باشد، مخصوصا آنهایی که با زغال سنگ کار می‌کنند. اما نیروگاه‌های زغال سنگ در مواقعی که باد و آفتاب کافی در دسترس نیست، برق مورد نیاز را تامین می‌کنند. علاوه بر این، این نیروگاه‌ها سودآور هستند و خاموش کردن آنها از لحاظ سیاسی بسیار سخت است. مطابق قوانین آلمان، اول باید انرژی تجدیدپذیر در شبکه‌ی برق این کشور مصرف شود. برقی که آلمان به همسایه‌های اروپایی‌اش صادر می‌کند عمدتا توسط نیروگاه‌های زغال سنگ تولید شده است.
یک روش موثر دیگر هم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جریمه‌ی نقدی است. اگر برای انتشار این گازها جریمه‌های نقدی سنگینی تعیین شود، آلمانی‌ها مجبور می‌شوند سریع‌تر نیروگاه‌های زغال سنگ را خاموش کنند. اما در اتحادیه‌ی اروپا طرحی تجاری مقرر شده که براساس آنها کشورهای این قاره می‌توانند مجوز انتشار گاز گلخانه‌ای را بخرند. متاسفانه قیمت این مجوزها آنقدر کم است که تولیدکنندگان برق هیچ انگیزه‌ای برای خاموش کردن نیروگاه‌های زغال سنگ ندارند.
یک استراتژی موثر دیگر هم می‌تواند شبکه سراسری برق (supergrid) در کل اروپا باشد. به این ترتیب، کشورها می‌توانند به راحتی انرژی تجدیدپذیر را به دیگر کشورها منتقل کنند. «دنیل گنز» (Daniel Genz)، یک مشاور برنامه‌ریزی در شرکتی سوئدی می‌گوید: «اگر می‌خواهیم از انرژی تجدیدپذیر استفاده کنیم، باید شبکه‌ی برق را به کل اروپا گسترش دهیم.» در حال حاضر، تلاش‌هایی برای ساخت این شبکه انجام می‌شود، اما این کار هزینه‌بردار بوده و هزینه‌ی آن چیزی بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد یورو خواهد بود.
منبع: MIT Technology Review
