چرا دور از خانه که هستیم، بد می‌خوابیم؟

این سناریو را تجسم کنید. به مسافرت رفته‌اید و در یک هتل ساکن شده‌اید و اولین شب را به دور از خانه سپری می‌کنید. تخت شما نرم است و یک لحاف گرم روی شما را پوشانده و بالش‌تان هم با نعنا معطر شده است. اما علیرغم راحتی و آسایشی که در هتل برایتان فراهم شده، نمی‌توانید به خوبی بخوابید و اولین شب‌تان به سختی سپری می‌شود. علت این موضوع می‌تواند این باشد که نیمکره‌ی چپ مغز شما، وقتی در یک محیط ناآشنا هستید، نمی‌گذارد به خواب بروید.

محققانی که در زمینه‌ی خواب تحقیق می‌کنند، به خوبی با این پدیده آشنایی دارند. به همین دلیل، وقتی که می‌خواهند الگوهای خواب را در آزمایشگاه بررسی کنند، معمولا داده‌های مربوط به اولین شب را نادیده می‌گیرند. آنها صبر می‌کنند که افراد مورد مطالعه به محیط اطراف‌شان عادت کنند.

«ماساکو تاماکی» و همکارانش از دانشگاه براون برای درک بهتر این پدیده مغز یازده داوطلب سالم را هنگام خواب اسکن کردند. آنها این کار را دو بار و با فاصله‌ی زمانی یک هفته انجام دادند. وقتی داوطلبان خواب بودند، محققان امواج با فرکانس پایین مغز آنها را بررسی کردند. الگوهای فعالیت مغزی با فرکانس پایین نشان می‌دهد که خواب یک فرد تا چه حد عمیق است.

در اولین آزمایش، آنها پی بردند که در نیمکره‌ی چپ مغز در مقایسه با نیمکره‌ی راست، فعالیت امواج با فرکانس پایین ضعیف‌تر است. این نشان می‌دهد که هوشیاری نیمکره‌ی چپ بیشتر است. فعالیت امواج با فرکانس پایین در قسمت‌هایی که به افکار درهم و برهم ما هنگام بیداری مربوط می‌شود ضعیف است. این قسمت «شبکه‌ی حالت پیش‌فرض» (default mode network) نام دارد.

یک هفته بعد فعالیت امواج با فرکانس پایین در نیمکره‌ی چپ بیشتر بوده و شبیه نیمکره‌ی راست بود. این تیم پی بردند که هر چه فعالیت امواج فرکانس پایین در دو نیمکره بیشتر شبیه به هم باشد، فرد زودتر به خواب می‌رود.

ما می‌دانیم که بعضی از پرندگان و پستانداران دریایی تنها یکی از نیمکره‌های مغزشان را می‌خوابانند تا بتوانند هوشیار بمانند. تاماکی می‌گوید شاید وقتی که ما در محیط ناآشنا هستیم، ساز و کار مشابهی در مغز ما جریان دارد.

شبکه‌ی حالت پیش‌فرض در کنترل افکار درهم و برهم و تفکر درباره‌ی اتفاقات آینده نقش دارد. این شبکه در کل مغز گسترده شده، اما ظاهرا آن قسمتی که در نیمکره‌ی چپ قرار دارد، به عنوان «نگهبان شبانه» عمل می‌کند و شرایط اطراف ما را زیر نظر گرفته و به ما از خطرات احتمالی هشدار می‌دهد.

تاماکی می‌گوید علت این موضوع مشخص نیست، اما شاید وجود ارتباط قوی میان مناطق تشکیل‌دهنده‌ی نیمکره‌ی چپ، آن را به یک عنصر موثر برای نگهبانی در شب تبدیل می‌کند.

منبع: New Scientist