چرا صفحه نمایش گوشی‌ها این‌قدر با هم فرق دارند؟

خریداران وان‌پلاس 5T می‌توانند رنگ کلی صفحه نمایش این گوشی را در ۵ حالت مختلف تنظیم کنند. گوگل مجبور شد برای صفحه نمایش پیکسل ۲ ایکس‌ال یک حالت مدیریت رنگ دیگر اضافه کند. با وجود این اقدامات از جانب سایر شرکت‌ها، سایت تخصصی DisplayMate اعلام کرده که صفحه‌نمایش آیفون ۱۰ از لحاظ دقت نمایش رنگ بهترین عملکرد را دارد. اما چرا رنگ صفحه نمایش گوشی موبایل ناگهان این‌قدر اهمیت پیدا کرده است؟ در ادامه با ما همراه باشید تا توضیحاتی را راجع به این موضوع ارائه دهیم.

بخش اعظمی از سروصدای پیرامون موضوع «مدیریت رنگ» (color management)، به دلیل حرکت تدریجی از ال‌سی‌دی به سمت اولد است. هردوی این تکنولوژی‌ها سابقه‌ی زیادی دارند، ولی حالا با توجه به استفاده‌ی اپل و ال‌جی از نمایشگرهای اولد، استفاده از این فناوری روزبه‌روز بیشتر از گذشته خواهد شد.

ما در اینجا قصد نداریم در مورد مزایا و معایب ال‌سی‌دی و اولد صحبت کنیم. اما ازلحاظ مدیریت رنگ باید بدانید که معمولا صفحه نمایش اولد طیف وسیع‌تری از رنگ‌ها را پوشش می‌دهند و این یعنی رنگ‌ها به‌صورت زنده‌تر و اشباع‌تر به نمایش درمی‌آیند.

این موضوع منجر به کشمکش بین طرفداران رنگ‌های روشن و شفاف و طرفداران رنگ‌های طبیعی شده است. بیشتر کاربران رنگ‌های زنده و روشن را ترجیح می‌دهند، اما اهمیت استفاده از رنگ‌های طبیعی مثلا در هنگام عکاسی یا خرید اینترنتی یک لباس مشخص می‌شود.

به همین خاطر است که هر روز تعداد بیشتری از گوشی‌ها، حالت‌های مدیریت رنگ مختلفی را برای نمایشگرهایشان معرفی می‌کنند؛ تقریبا همان کاری که انواع و اقسام تلویزیون‌ها انجام می‌دهند. اما قبل از انتخاب یک حالت مدیریت رنگ، بهتر است در مورد موضوعاتی مانند «محدوده‌ی رنگ» (color gamut) و «فضای رنگی» (color space) اطلاعاتی را کسب کنید.

‌

انواع محدوده‌ها و فضاهای رنگی

رنگ‌های موجود در گوشی‌ها، مانیتورها و انواع و اقسام گجت‌ها توسط دو مفهوم محدوده‌ی رنگ و فضای رنگ کنترل می‌شوند که تا حد زیادی به هم ربط دارند. در حقیقت ارتباط بین آن‌ها آن‌قدر نزدیک است که در بیشتر موارد از آن‌ها به‌عنوان یک مفهوم یکسان یاد می‌شود. اما آن‌ها به‌هیچ‌عنوان مفهوم یکسانی نیستند.

به نحوه‌ی سازمان‌دهی رنگ‌ها، فضای رنگی گفته می‌شود. احتمالا پیش از این نام‌هایی مانند sRGB، Adobe RGB، rec. 709 و DCI-P3 به گوشتان خورده است. برخی از این فضاهای رنگی از طریق ریاضیات و به‌صورت دقیقی توسعه پیداکرده‌اند (مانند مواردی که ذکر کردیم) و توسعه‌ی برخی از آن‌ها به‌صورت سلیقه‌ای انجام گرفته که به‌طور مثال می‌توانیم به فضای رنگی Pantone اشاره کنیم. در هر فضای رنگی یک طیف رنگ هم وجود دارد که گستره‌ی رنگ‌هایی است که در عمل در این فضای رنگی وجود دارند. به همین خاطر است که این دو مفهوم ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.

اگر بخواهیم به‌صورت ساده‌تری توضیح دهیم، بهتر است که فضا و محدوده‌ی رنگ را به‌عنوان یک جعبه‌ی مداد شمعی در نظر بگیرید. همان‌گونه که جعبه‌ی مداد شمعی تمام رنگ‌های جهان را به تعداد انتخاب شده‌ی مشخصی کاهش می‌دهد، فضا و محدوده‌ی رنگ هم چنین کاری را در مورد تصاویر و صفحه نمایش (و بسیاری از حوزه‌های دیگر) انجام می‌دهد. هرچه محدوده‌ی رنگ بزرگ‌تر باشد، یعنی برای هر رنگی به مداد شمعی‌های بیشتری دسترسی داریم و این یعنی رنگ‌های غلیظ‌تری در دسترس هستند.

در گذشته، صفحه نمایش گوشی‌ها فقط از یک فضا و محدوده رنگ ثابت بهره می‌بردند، اما حالا تعداد زیادی از گوشی‌ها در حال افزودن حالت‌های رنگ متنوعی هستند؛ بخش اعظمی از این گرایش، به دلیل روند صعودی استفاده از صفحه نمایش اولد است. در این حین، توجه اپلیکیشن‌ها و سیستم‌عامل‌های گوشی‌ها هم نسبت به این موضوع جلب شده است.

‌

رنگ در صفحه نمایش گوشی شما

تمام این مفاهیم عنوان‌شده چه تأثیری در عملکرد گوشی شما دارند؟ در صفحه نمایش گوشی، عوامل زیادی نحوه‌ی نمایش رنگ‌های قرمز، آبی و سبز را کنترل می‌کنند. ازجمله‌ی این عوامل تأثیرگذار می‌توانیم به تنظیمات روشنایی صفحه نمایش، نور محیط و فضای رنگی (و محدوده رنگ) صفحه نمایش اشاره کنیم.

گلکسی نوت ۸ از گوشی‌هایی محسوب می‌شود که از چندین حالت مدیریت رنگ پشتیبانی می‌کند و کاربر می‌تواند حالت مورد نظرش را از بین آن‌ها انتخاب کند. اگر گوشی شما چنین امکانی را داشته باشد، در بخش صفحه نمایش که در قسمت تنظیمات قرار دارد، می‌توانید آن را پیدا کنید. اگر هم گوشی شما چنین امکانی را نداشته باشد، پس گزینه‌های مربوط به حالت رنگ را در این بخش رؤیت نخواهید کرد.

با انتخاب هرکدام از این گزینه‌ها، می‌توانید فضا و محدوده رنگ مشخصی را تعیین کنید. در خصوص نوت ۸، انتخاب حالت Basic به‌منزله‌ی انتخاب فضای رنگ قدیمی و همه‌گیر sRGB است که سال‌ها پیش توسط مایکروسافت و اچ‌پی توسعه پیدا کرد. با انتخاب حالت AMOLED Cinema فضای رنگی صفحه نمایش به استاندارد DCI-P3 تغییر می‌یابد. محدوده رنگ این استاندارد ۲۶ درصد بزرگ‌تر از sRGB است و برای محتوای 4K مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گوشی‌های دیگری هم این مسیر را در پیش گرفته‌اند. به عنوان مثال وان‌پلاس 5T به کاربرانش اجازه می‌دهد از بین ۵ حالت مدیریت رنگ، یکی را انتخاب کنند که sRGB و DCI-P3 هم در بین آن‌ها دیده می‌شود. آیفون ۱۰ هم از استانداردهای sRGB و DCI-P3 پشتیبانی می‌کند. البته در iOS امکان انتخاب دستی حالت مدیریت رنگ وجود ندارد و این حالت‌ها با توجه به نیازهای اپلیکیشن تغییر می‌کنند.

اندروید اوریو اولین نسخه‌ی اندروید است که به‌غیراز sRGB، از فضاهای رنگی دیگر هم پشتیبانی می‌کند؛ البته این تغییر حالت فقط برای اپلیکیشن‌هایی است که این تغییر را درخواست می‌کنند. یکی از شکایت‌های کاربران از گوشی پیکسل ۲، مربوط به بی‌روح بودن رنگ‌های صفحه نمایش این گوشی در مقایسه با گوشی‌های رقیب بود. این گوشی با وجود این که از استاندارد DCI-P3 پشتیبانی می‌کند، اما صفحه نمایش به‌صورت پیش‌فرض از استاندارد sRGB بهره می‌برد و برای نمایش در حالت DCI-P3، اپلیکیشن‌ها باید چنین مورد به‌خصوصی را از سیستم‌عامل درخواست کنند.

گوگل به‌روزرسانی جدیدی را برای پیکسل ۲ عرضه می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد برای تمام اپلیکیشن‌ها از استاندارد DCI-P3 استفاده کنند؛ اما در همین حین گوگل هشدار داده که شاید برخی از رنگ‌ها با دقت کمتری به نمایش دربیایند؛ این یعنی شاید برخی از رنگ‌ها پررنگ‌تر از چیزی که باید باشند به نظر برسند.

‌

کنترل رنگ صفحه نمایش

در این زمینه باید یک موضوع دیگر را هم مدنظر قرار داد: کالیبره کردن صفحه نمایش. این لفظ به معنای تنظیم صفحه نمایش برای نمایش رنگ‌ها است و عوامل مختلفی را در برمی‌گیرد که فضای رنگی فقط یکی از این عوامل محسوب می‌شود.

اگر به بررسی‌های دقیق و جامع گوشی‌های هوشمند دقت کرده باشید، در بخش مربوط به دقت رنگ، احتمالا در مورد فضا و محدوده‌ی رنگ هم به اطلاعاتی برمی‌خورید. اگر شرکت سازنده در این زمینه درست عمل کرده باشد، صفحه نمایش گوشی باید بتواند رنگ‌ها را به همان صورتی که تولیدکننده‌ی محتوا مدنظر داشته، نمایش دهد.

برای همین، اگر رنگ سفید در نمایشگرهای مختلف جلوه‌ی متفاوتی داشته باشد، مقصر اصلی تنها فضای رنگی نیست و به نحوه‌ی ساخته‌شدن صفحه نمایش و تصمیم‌های شرکت سازنده هم ارتباط دارد. سایت تخصصی DisplayMate در این زمینه آزمایش‌های تخصصی مختلفی را انجام می‌دهد. اگر به این مباحث علاقه دارید، می‌توانید به این سایت سر بزنید.

هرکدام از سازندگان، نوآوری‌های اختصاصی زیادی را در زمینه‌ی بهبود دقت رنگ معرفی کرده‌اند. البته مانور زیادی در مورد این نوآوری‌ها صورت نمی‌گیرد و معمولا نشانی از آن‌ها در لیست مشخصات گوشی‌ها ثبت نمی‌شود.

همان طور که متخصصان سایت DisplayMate اشاره کرده‌اند، مسئولیت اصلی دقت رنگ بر گردن سازندگان قرار دارد و آن‌ها باید نمایشگرهایی را بسازند که رنگ‌ها را تا حد ممکن دقیق نشان بدهد؛ همان‌گونه که اپل در مورد آیفون ۱۰ موفق به انجام چنین کاری شده است. اگر مثلا محتوا یا اپلیکیشن خاصی بخواهد رنگ‌هایش را با استاندارد sRGB یا DCI-P3 نشان دهد، صفحه نمایش باید طوری کالیبره شده باشد که بتواند رنگ‌های آن‌ها را به‌صورت دقیق نشان دهد.

با وجود تمام این حرف‌ها، رنگ یک امر سلیقه‌ای و شخصی محسوب می‌شود. بیشتر افراد طی مرور زمان به رنگ‌های صفحه نمایش گجت خود-فارغ از دقیق بودن یا نبودن آن‌ها عادت می‌کنند. فضای رنگی، طیف رنگ، کالیبره کردن و دیگر مشخصه‌ها بیشتر در زمان خرید گجت جدید اهمیت پیدا می‌کنند؛ زیرا به‌هرحال قرار است که مدت زیادی را صرف تماشای صفحه نمایش آن کنید.

‌

منبع: Gizmodo