از فاجعه‌ی هیروشیما تا المپیک زیست‌محیطی؛ محیط‌زیست در هفته‌ای که گذشت
هفته گذشته محیط‌زیست باز هم در تلاطم گرما، آلودگی، آتشسوزی، گرد و غبار، کم‌آبی و هزاران بحران مشابه بود. آنچه در ادامه می‌خوانید، تنها شمه‌ی کوچکی از رویدادهای محیط‌زیستی ایران و جهان در هفته‌ای که گذشت، هستند.
روز خبرنگار؛ خبرنگاری محیط‌زیست مُد روز نیست
۱۷ مرداد ماه در تقویم با نام روز خبرنگار ثبت شده است. بدیهی است که خبرنگاری در هر حوزه، نیازمند دانش تخصصی مرتبط نیز هست. یکی از حوزه‌های خبری که اینروزها طرفداران پر و پا قرص زیادی پیدا کرده، حوزه خبری محیط‌زیست است. خبرنگاری محیط‌زیست اینروزها در ایران به نوعی مُد شده است، خوشبختانه در ظرف سال‌های اخیر شاهد افزایش تعداد علاقمندان این حوزه بوده‌ایم اما واقعیت این است که در کنار علاقه، می‌بایست تخصصی هم باشد که بتوان یک خبرنگار را خبرنگار حوزه محیط‌زیست قلمداد کرد. خبرنگار حوزه محیط‌زیست می‌بایست از وضعیت زیستی جانوران و گیاهان اطلاعات دقیق داشته باشد. شناخت متخصصان برجسته هر فیلد اعم از پرنده‌شناس، خزنده‌شناس، دامپزشک حیات‌وحش، متخصص پستانداران، گیاه‌شناس و … نیز از جمله ضروریات است. در کنار همه این موارد آگاهی از وضعیت دقیق بحران‌های زیست‌محیطی، در اختیار داشتن آمار موثق و بسیاری نکات دیگر نیز هستند که بعنوان ابزارهای مفید برای یک خبرنگار در حوزه محیط‌زیست شناخته شده‌اند. در حال حاضر تعداد خبرنگاران مشهور حوزه محیط‌زیست در دنیا کم نیست. جورج مونبیوت (George Monbiot) نویسنده کتاب پرفروش «عصر رضایت»، چارلز کلوور (Charles Clover) ویراستار محیط‌زیست روزنامه دیلی‌تلگراف، کاتالینا آرِوالو (Caterina Arévalo) روزنامه‌نگار اسپانیایی زبان و نویسنده بخش علوم و محیط‌زیست وب‌سایت مشهور (EFEVerde) و جیسون بیتل (Jason Bittle) نویسنده مجله مشهور (On Earth) از جمله مشهورترین و شناخته‌شده‌ترین خبرنگاران حوزه محیط‌زیست در عصر حاضر هستند.
هیروشیما و ناکازاکی بعد از ۶ دهه
در تاریخ ۶ آگوست سال ۱۹۴۵م. بمبی در فاصله ۶۰۰ متری بالای شهر هیروشیما منفجر شد. این بمب اورانیومی ۶۳ کیلویی که نام آن «پسر کوچک» بود، بیش از ۱۲۰ هزار نفر از کل ۳۳۰ هزارنفری را که در این شهر زندگی می‌کردند به کام مرگ کشید. در تاریخ ۹ آگوست همان سال بمب اتمی دیگری از جنس پلوتونیوم با وزن تقریبی ۶ کیلوگرم پلوتونیوم و نیروی انفجاری معادل ۲۱ تن در ناکازاکی منفجر شد. نه‌تنها انسان بلکه حتی محیط‌زیست این دو شهر سال‌هاست که از تاثیرات ناشی از این بمب اتمی آسیب دیده‌اند. در حال حاضر بیش از ۱.۶ میلیون نفر در این منطقه زندگی می‌کنند و ظواهر امر هم حاکی از آن است که هیروشیما و ناکازاکی خواهان آن هستند که با کنار زدن گذشته، آینده‌ای متفاوت را بسازند. اما خاک این مناطق هنوز آنطور که باید از نظر کارشناس بی‌مشکل نیست، نه‌تنها انسان بلکه حتی حیوانات و گیاهان نیز در این منطقه جهش‌های ژنتیکی را تجربه کرده‌اند. تفاوت ملموسی میان فاجعه هیروشیما و ناکازاکی با چرنوبیل وجود دارد: ۱) رآکتور اتمی چرنوبیل سوخت اتمی خیلی بیشتری داشت. ۲) بخش اعظم این سوخت به شکل موثر صرف واکنش شد. ۳) کل سوخت در روی سطح زمین منفجر شد در حالیکه در هیروشیما و ناکازاکی بمب‌ها در هوا و با فاصله تقریباً ۶۰۰ متر بالاتر از شهر منفجر شدند. درست است که حتی در چرنوبیل نیز تغییراتی حاصل شده و حیات‌وحش در حال بازگشت به این منطقه است، اما زخم‌های عمیق طبیعت هنوز انطور که باید درمان نشده است.
نخستین معرفی مجدد پلنگ ایرانی در روسیه
دولت روسیه برای نخستینبار سه پلنگ ایرانی پرورش‌یافته در اسارت را در طبیعت رهاسازی کرد. این نخستینبار در دنیا است که پلنگ‌های ایرانی پرورش‌یافته در اسارت در جایی خارج از زیستگاه طبیعی‌شان رهاسازی می‌شوند. از روز ۵ شنبه مورخ ۱۴ مرداد که تلویزیون دولتی روسیه تصویر رهاسازی این ۳ فرد را در زیستگاه طبیعی (یک ذخیره‌گاه طبیعی در نزدیکی سوچی) نشان داد تا امروز واکنش‌های خبری متفاوتی نسبت به آن ابراز شده است. ماریا آنتونووا در بخش جدیدترین اخبار وب‌سایت نشنال جئوگرافی نوشت: «سرنوشت این ۳ حیوان در روسیه هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اما دانشمندان روسی امید دارند که این آخرین باری باشد که این ۳ پلنگ با انسان چهره به چهره می‌شوند.» دولت روسیه این پروژه را از سال ۲۰۰۷م. آغاز کرده و هدف از آن نیز بازگرداندن مهمترین و ارزشمندترین شکارچی راس هرم غذایی به کوهستان‌های قفقاز عنوان شده است. در کل دنیا ۹ زیرگونه از پلنگ‌ها وجود دارد که یک مورد در کل قاره آفریقا و ۸ زیرگونه دیگر در آسیا هستند. از این تعداد دو مورد با نام‌های پلنگ عربی و پلنگ ایرانی تنها در خاورمیانه پراکنش دارند. پلنگ ایرانی در حدفاصل افغانستان تا عراق زیست میکند و از نظر از پلنگ‌های عربی بزرگ‌تر است.
حیات‌وحش در خانه
تازه‌ترین تحقیقات به نقل از آکادمی علوم کالیفرنیا حاکی از آن است که تنوع‌زیستی که ما امروز در خانه‌هایمان با آن سر و کار داریم، در عمل خیلی بیشتر از آن تنوعی است که بوم‌شناسان در طبیعت با آن سر و کار دارند. همه ما می‌دانیم که بوم‌شناسان مدت‌های مدید وقت صرف می‌کنند، به نقاط دور و ناشناخته می‌روند تا بر روی گونه‌های مختلف اعم از جانوری و گیاهی مطالعه و تحقیق کنند. اما جالب اینجاست که تحقیقات نشان می‌دهد، میزان تنوع‌زیستی که امروزه در خانه‌هایمان وجود دارد، خیلی بیشتر از آن حدی است که تصور می‌کنیم. یک تحقیق دیگر که توسط دانشمندان دانشگاه کارولینای شمالی انجام شده، این واقعیت را صحه گذاشته و نشان داده که در هر خانه آمریکایی به طور متوسط ۵۰۰ نوع حشره وجود دارد. ما انسان‌های مدرن امروزی، نزدیک به ۹۰ درصد اوقات خود را در منازل و یا فضاهای بسته می‌گذرانیم و این مساله بخوبی نشان می‌دهد که حضور این تنوع زیستی خارق‌العاده نه‌تنها در زندگی ما تاثیرگذار است بلکه در اصل به نوعی با سبک زندگی ما نیز در ارتباط بوده و هست.
المپیک ریو یک المپیک محیط‌زیستی
المپیک ریو به یمن تنوع غنی و متمایز فرهنگی و زیستی کشور برزیل یک المپیک زیست‌محیطی نام گرفت. بیش از ۱۰ هزار ورزشکاری که در این دوره حضور داشتند، هر یک نمادی به شکل گیاه، دانه و خاک را همراه داشتند. شعار المپیک این دوره حفاظت از محیط‌زیست بود. در سال ۱۹۹۴ پس از پایان بازی‌های زمستانی لیلی‌هامر نروژ که طی آن توجه خاصی به حفاظت از محیط‌زیست گردید؛ رئیس کمیته بین‌المللی المپیک موافقت نامه همکاری با برنامه محیط‌زیست سازمان ملل موسوم به یونپ را امضاء کرد. بر این اساس در سال ۱۹۹۵ کمیسیون ورزش و محیط‌زیست در کمیته بین‌المللی المپیک تشکیل شد. اولین کنفرانس جهانی نیز در همین سال در شهر لوزان سوئیس برگزار شد. هدف از تشکیل این کمیسیون اجرای اقداماتی در جهت افزایش آگاهی زیست‌محیطی در مجامع ورزش و تلاش به منظور کاهش اثرات مخرب فعالیت‌های ورزشی در عرصه محیط‌های طبیعی بوده است. محیط‌زیست هم‌اکنون به عنوان سومین رکن المپیک بعد از ورزش و فرهنگ مطرح می‌باشد. در سال ۱۳۷۶ همزمان با تشکیل کمیسیون ورزش و محیط‌زیست در کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران و برگزاری دومین کنفرانس جهانی ورزش و محیط زیست در کویت, نماینده این کمیسیون از ایران در کنفرانس یاد شده شرکت کرد.
