از فاجعه‌ی مرگ سه محیط‌بان تا افزایش بی‌سابقه گرما؛ محیط‌زیست در هفته‌ای که گذشت
هفته گذشته خبرهای تلخ پشت سرهم، جامعه محیط‌زیست را در بهت و حیرت فرو برد. خبرهایی که در ادامه آن‌ها را مرور خواهیم کرد، تنها شمه‌ی کوچکی از رویدادهای محیط‌زیستی ایران و جهان در هفته‌ای که گذشت، هستند.
مرگ ۳ محیط‌بان تیری که مستقیم بر قلب محیط‌زیست ایران نشست
شهادت ۳ محیط‌بان استان‌های هرمزگان و فارس در ظرف کمتر از ۴۸ ساعت داغی است که جامعه محیط‌زیست ایران به این زودی‌ها آن را فراموش نخواهد کرد. محیط‌بانان از نظر قانونی بعنوان ضابط خاص شناخته شده‌اند. ضابطین خاص، ضابطینی هستند که صلاحیت دخالت آن‌ها محدود به جرائم خاص یا شرایطی معین است و در غیر از آن جرائم یا بدون تحقق آن شرایط، حق مداخله و اقدام ندارند. اما وظیفه محیط‌بانان چیست؟ آن‌ها موظفند که شکارچیان و افراد مشکوک را از مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست خارج کنند اما شکارچی و متخلفی که تجهیزات همراهش اعم از تفنگ، دوربین و فاصله‌یاب گاه ۵۰ میلیون تومان قیمت دارد، شکارچی که حیوان دو قلو آبستن را به آسانی و بی‌درنگ می‌کشد، شکارچی که پاسگاه محیط‌بانی به آتش می‌کشد، چگونه قرار است که توسط ضابط خاصی که هیچگونه ابزار و تجهیزات تعریف‌شده‌ای هم بر اساس مقتضیات روز ندارد، قانع یا حتی دستگیر شود؟ از میان محیط‌بانان تنها افراد خاص اجازه حمل سلاح دارند و حق شلیک گلوله نیز تنها برای تیرهای هشداردهنده و حداکثر مواردی است که محیط‌بان بخواهد از جان خود حفاظت کند. آیا اثبات اینکه شکارچی قصد جان محیط‌بان را داشته، آنهم زمانیکه محیط‌بانان ساده‌ترین تجهیزات لازمه کارشان را ندارند، به آسانی میسر است؟ پاسخ همین سوال‌های ساده امروز جامعه محیط‌زیست را داغ‌تر از هر روز گذشته کرده است.
آتشسوزی در عرصه‌های طبیعی ادامه دارد
با فرا رسیدن فصل خشک در ایران، مصیبت‌های عرصه‌های طبیعی نیز آغاز میشود. در خلال ماه‌های گرم سال، پوشش گیاهی از جنس بوته‌ای علفی خشک و لذا امکان آتشسوزی در اثر کوچکترین جرقه مهیا میشود. بر هم کنش میان توده‌های هوای پرفشار و توده‌های هوای کم‌فشار نیز زمینه را برای وزش بادهای قوی مهیا می‌سازد و فجایعی به قیمت نابودی یک زیستگاه رقم می‌خورد. آتشسوزی در مناطق خشک اغلب به راحتی گسترش پیدا کرده و بحرانی مهارناپذیر رقم می‌خورد. هفته گذشته آتشسوزی در جنگل‌های شاهو شهرستان روانسر واقع در شمال غربی کرمانشاه بار دیگر مشکل‌ساز شد. جنگل‌های شاهو به دلیل جاذبه‌های گردشگری از جمله غارقوری قلعه، غار کاوات، ارتفاعات سر به فلک کشیده شاهو و جنگل‌های انبوه همواره یکی از مقاصد تفریحی برای گردشگران بوده‌اند. جنگل‌های سروآباد نیز هفته گذشته طعمه حریق شدند، این آتشسوزی با همت اعضای انجمن سبز چیا مهار شد. نباید از یاد برد که در بحث آتشسوزی مواردی همچون گرمایش جهانی، تغییر اقلیم و خشکسالی‌ها نیز جزو عوامل اصلی هستند. چنانچه در ماه‌های گرم سال‌های گذشته همچون مرداد و شهریور نیز شاهد بوده‌ایم که دفعات بارندگی‌های پراکنده به حداقل رسیده و همین مساله در بحران‌های آتشسوزی نقشی مهم ایفاء کرده.
افزایش بی‌سابقه موج گرما
این هفته روزنامه گاردین در تازه‌ترین مقاله خود درباره گرما نوشت: «دمای زمین در اقصی نقاط جهان به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است که این مساله به نوبه خود به معنای امواج گرمایی بیشتر، سیلاب‌های خانمان‌براندازتر و البته آتشسوزی‌های بیشتر است.» گاردین در ادامه می‌نویسد: «افزایش گرمای زمین صرفاً به معنای گرم‌تر شدن مناطق گرم و خشک نیست. خشکسالی در هند، آب شدن یخچال‌های قطبین، نابودی صخره‌های مرجانی، سیلاب در اروپا همه و همه از نشانه‌های افزایش قابل‌توجه گرما است که ابعاد آن روز به روز گسترده‌تر میشود.» سال ۲۰۱۶ در حالی رکورددار شده است که سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۴ هر کدام به نوبه خود رکوردهای کم‌نظیری را ثبت کرده بودند. در حال حاضر درجه حرارت سطح زمین، در کل دنیا مشخصاً حدود ۱.۳۳ درجه سلسیوس بیشتر از متوسط قرن گذشته است. برآوردها حاکی از آن است که متوسط درجه حرارت جهانی طی دهه‌های آینده بیش از ۲ درجه سلسیوس افزایش خواهد یافت. تابستان‌های گرم بسیار خطرناک هستند. افراد مسن، کودکان و بیماران تنفسی از جمله آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه نسبت به افزایش درجه حرارت هستند. دانشمندان هشدار می‌دهند که طی دهه‌های آینده احتمالاً دارایی‌ها و سلامت مردم بشدت از افزایش درجه حرارت جهان آسیب خواهد دید.
گامی موثر در راستای نجات حیات‌وحش و شاید روزی انسان
مجله (Advocate) در هفته‌ای که گذشت خبر خارق‌العاده‌ای مبنی بر درمان تومور ببری موسوم به مایک را منتشر ساخت. تومور روی صورت این ببر باعث شده بود که صورت این حیوان کاملاً دفرمه شود و چشم‌ها کاملاً از حالت طبیعی خود خارج شوند. دامپزشکان انتظار داشتند که بیماری ظرف ۱ الی ۲ سال حیوان را از پا بیندازد اما دامپزشک این حیوان، دیوید بکر (David Baker) اعلام کرده که سرطان این حیوان تحت کنترل است و این گام ارزشمندی در علم دامپزشکی تلقی میشود. درمان این ببر در یک کلینیک درمان سرطان صورت گرفت. رادیوتراپی این ببر تنها ۶ دقیقه طول کشیده و هیچ مریض دیگری در کلینیک ببر بیمار را ندیده است. این حیوان یک ساعت پس از رادیوتراپی در کلینیک مانده و مجدد به جایگاهش انتقال یافته است. دانشمندان انتظار دارند که با درمان‌هایی از این دست، نه‌تنها حیوانات را از درد رهایی بخشند بلکه حتی ناشناخته‌های بیشتری را هم درباره بیماری‌های انسانی کشف کنند. درمان سلول‌های سرطانی چه در انسان و چه در حیوان بدون‌تردید روزنه‌های امید بسیاری را برای درمان‌های آتی خواهد گشود.
رهاسازی فک خزری در خزر
فک خزری گونه‌ای در معرض خطر است که پراکنش آن تنها به دریاچه خزر محدود شده است. فک‌های خزری معمولاً تابستان را در بخش‌های جنوبی خزر می‌گذرانند و در پاییز به سمت آب‌های کم‌عمق نواحی شمال شرقی مهاجرت می‌کنند. تحقیقات دانشمندان روسی نشان داده که فک‌های خزری معمولاً از ماهیان کوچک و سایر نرم‌تنان صدف‌دار تغذیه می‌کنند و از ماهیان دارای اهمیت تجاری اصولاً پرهیز می‌کنند. ماهیگیران محلی اغلب با دیده تردید به این مساله نگاه می‌کنند و پس از صید ناخواسته فک‌ها، گاه و بیگاه آن‌ها را با ضربه‌ای شدید از هستی ساقط می‌کنند چرا که آن‌ها را رقیب صید ماهی می‌پندارند. آمارها در مورد احتمال بقای این گونه چندان خوشبینانه نیست. فک خزری یکی از شکارچیان راس هرم غذایی است و از طیف وسیعی از ماهیان و سخت‌پوستان تغذیه می‌کند. در نتیجه تغییرات جمعیتی فک‌ها، پتانسیل تغییر سایر گونه‌ها را نیز دارد. مهمترین تهدید پیش روی فک خزری، مرگ‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی خصوصاً شکار، صیدهای ناخواسته توسط تورهای ماهیگیری و تخریب زیستگاه است. هفته گذشته گروه امداد و نجات فک خزری، یک فک خزری آسیب‌دیده را با حضور خانم دکتر لنی هارت (مسوول مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک هلند) و دکتر امیر شیرازی (مسوول مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری) در جزیره آشوراده واقع در سواحل بندر ترکمن رهاسازی کرد. مرکز درمانی و تحقیقاتی فک خزری یکی از معتبرترین مراکز بازپروری تخصصی حیات‌وحش در ایران است که در ظرف سال‌های اخیر گام‌های بسیار موثری در راستای حفاظت از این گونه ارزشمند برداشته است.
سلام واقعا ممنون بابت مقالتون ما داریم اثرات گرما رو حس می کنیم بخصوص تو مناطق مرکزی واقعا اگر افزایش دما به این حد باشه در اینده خیلی تلفات خواهیم داد باید پیشگیری کرد.
این فک بیچاره زنده به دریا رسید؟ دور لئوناردو دکپریو اینطوری جم نمیشن عکس بگیرن. بینم چنتا سلفی انداختن با فک مظلوم 🙁 ……
با سپاس بیکران از خانم حیدری به سبب جمع آوری و تدوین این مقاله. باید گفت، محیط زیست مقوله ای فراموش شده است که نیاز به توجه بسیاری دارد و شاید اولویت اول کشور و جهان را اکنون پیدا کرده است. امیدوارم باز هم شاهد انتشار مقاله های خوب و قوی شما باشیم تا شاید کمی بتواند همگان را نسبت به این مساله بسیار پر اهمیت آگاه تر کند.