شروع طوفانی ماهواره‌ی TESS با کشف سه سیاره‌ی فراخورشیدی و آشکارسازی چند ابرنواختر
ماهواره‌ی نقشه‌برداری سیارات فراخورشیدی گذران یا ماهواره TESS در اولین ماه‌های فعالیتش موفق به کشف سه سیاره‌ی فراخورشیدی شد. TESS که فروردین امسال به فضا پرتاب شد چند ماهی است که فعالیت خود را آغاز کرده و شروعی طوفانی داشته است.
تعدادی از تصاویر TESS به همراه طرح‌های گرافیکی از سه سیاره‌ی فراخورشیدی که این ماهواره کشف کرده است.
Credit: NASA/MIT/TESS
این تلسکوپ فضایی که هدف اصلی آن کشف سیاراتی در خارج از منظومه‌ی شمسی است در این مدت موفق به ثبت شش انفجار ابرنواختری نیز شده است.
TESS در این مدت بیش از ۲۸۰ سیاره‌ی فراخورشیدی احتمالی را نیز شناسایی کرده است. اکنون دانشمندان با استفاده از تلسکوپ‌های زمینی مشغول انجام رصدهای تکمیلی برای تایید این اکتشافات هستند.
کشف سه دنیای جذاب
اولین سیاره‌ی فراخورشیدی تاییده‌شده به دور ستاره‌ی پی کوهمیز (Pi Mensae) آشکار شده است. این ستاره در فاصله‌ی ۶۰ سال نوری از زمین قرار دارد. اندازه‌ی این سیاره‌ی فراخورشیدی که Pi Mensae c نام گرفته دو برابر اندازه‌ی سیاره‌ی زمین است. هر بار گردش Pi Mensae c به دور ستاره‌ی مادر (یک سال در این سیاره) تنها شش روز طول می‌کشد. پیش از این یک سیاره‌ی فراخورشیدی دیگر نیز در این منظومه کشف شده بود.
سیاره‌ی بعدی که LHS 3884b نام دارد سوژه‌ای جذاب برای دانشمندان است. اندازه‌ی این سیاره‌ی سنگی حدود ۱٫۳ (یک و سه دهم) برابر سیاره‌ی زمین است و در فاصله‌ی ۴۹ سال نوری از زمین قرار دارد. ستاره‌ی مادر این منظومه در رده‌ی کوتوله‌های سرخ قرار دارد و ستاره‌ای سرد و کوچک است.
فاصله‌ی LHS 3884b از ستاره‌ی مادر بسیار کم است. تا حدی که این سیاره در هر یازده ساعت یک بار به دور ستاره‌ی مرکزی این منظومه می‌گردد. فاصله‌ی LHS 3884b از ستاره‌ی مادر به اندازه‌ای کم است که احتمالا بخش‌هایی از سطح سنگی این سیاره در طول روز ذوب شده و دریاچه‌هایی از مواد مذاب را تشکیل می‌دهند.
سومین سیاره‌ی فراخورشیدی که TESS موفق به کشف آن شده به دور ستاره‌ی HD 21749 قرار دارد. جرم این ستاره حدود هشتاد درصد جرم خورشید است و ۵۳ سال نوری از ما فاصله دارد.
نکته‌ی جالب توجه در مورد این سیاره که HD 21749b نام گرفته چگالی زیاد آن است. اندازه‌ی این سیاره‌ی سه برابر زمین است اما جرم آن به ۲۳ برابر جرم زمین می‌رسد. هر سال در این سیاره تنها ۳۶ روز طول می‌کشد و دمای سطح آن حدود ۱۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد است.
با توجه به چگالی HD 21749b می‌توان احتمال داد که این سیاره یا یک سیاره‌ی آبی است یا این که جو غلیظی پیرامون آن را فراگرفته است.
شواهدی از وجود یک سیاره‌ی فراخورشیدی دیگر در این منظومه وجود دارد که احتمالا با زمین هم‌اندازه است. اخترشناسان در حال انجام رصدهای تکمیلی و دریافت اطلاعات بیشتر هستند تا شاید کشف این سیاره‌ی فراخورشیدی نیز تایید شود.
TESS چگونه سیارات فراخورشیدی را آشکار می‌کند؟
TESS همچون همتای پیشینش کپلر برای آشکارسازی سیارات فراخورشیدی از روش گذر استفاده می‌کند. در این روش نور ستاره به دقت زیر نظر گرفته می‌شود تا هرگونه تغییر نور جزئی در درخشش ستاره ثبت شود. در چنین شرایطی اگر یک سیاره‌ی فراخورشیدی که درست در راستای دید تلسکوپ قرار دارد از مقابل ستاره عبور کند کاهش نور بسیار جزئی ستاره ثبت می‌شود. اما وجود یک سیاره‌ی فراخورشیدی تنها می‌تواند یکی از عوامل افت نور ستاره باشد. به همین دلیل پس از این مرحله رصدهای تکمیلی دیگری با روش‌های دیگر ثبت سیارات فراخورشیدی انجام می‌شود تا کشف سیاره تایید یا رد شود.
تلسکوپ کپلر که در سال‌های گذشته با همین روش به آشکارسازی سیارات فراخورشیدی مشغول بود در مجموع توانست نزدیک به ۳۰۰۰ سیاره‌ی فراخورشیدی کشف کند. به این ترتیب روش گذر تا کنون موفق‌ترین روش کشف سیارات فراخورشیدی بوده است. هرچند که برای تایید کشف سیارات باید از روش‌های دیگری بهره برد.
TESS چه ارمغانی برای ما خواهد داشت؟
هدف اصلی TESS در طول دو سال ماموریتش (که البته ممکن است تمدید شود) کشف سیارات فراخورشیدی نزدیک به زمین خواهد بود. این ماهواره در این مدت تقریبا تمام آسمان را زیر نظر خواهد گرفت و به دنبال نشانه‌هایی از سیارات فراخورشیدی احتمالی خواهد بود.
اما علاوه بر این پدیده‌های جانبی دیگری نیز ثبت خواهند شد که از میان آن‌ها می‌توان به دنباله‌دارها، سیارک‌ها، ستاره‌های دوتایی گرفتی و ابرنواخترها اشاره کرد. بنابراین گنجینه‌ی TESS تنها متعلق به دانشمندان حوزه‌ی فراخورشیدی‌ها نخواهد بود و احتمالا داده‌های این ماهواره در دیگر حوزه‌های علم اخترشناسی نیز مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
