درباره‌ی مفهوم رهبر خدمت‌گزار

در یک دهه‌ی گذشته، اصطلاح جدیدی با عنوان «رهبر خدمت‌گزار» در ادبیات علوم مدیریتی مورد استفاده قرار گرفته است. در ایده‌ی رهبری خدمت‌گزار، سلسله مراتب معمول که در آن کارمندان قرار است در خدمت کارفرمایان باشند، وارونه شده است؛ به عبارت دیگر، به‌جای کارمندان، این رهبران سیستم هستند که به کارکنان خدمت می‌کنند.

رهبران خدمتگزار بر دو واقعیت، سخت باور دارند:

۱. همه دارای ارزش هستند و سزاوار مدنیت، اعتماد و احترام.

۲. اهداف فراتر از خود، بسیار الهام‌بخش بوده و انسان‌ها در این شرایط، دستاوردهای بیشتری دارند.

‌‌‌‌‌‌‌

پنج عادت رهبران خدمت‌گزار به این شرح است:

۱. خدمت‌رسانی به دیگران را اشاعه می‌دهند: آن‌ها از طریق کلام و عمل خود به اعضای تیم می‌آموزند که رفتارهای خودخواهانه را کنار بگذارند و به‌جای آن خدمت‌رسانی به دیگران را سر لوحه‌ی کار‌های‌شان قرار بدهند.

۲. خوب گوش می‌دهند و به تیم خود هم چنین می آموزند؛ از نزدیک مشاهده می‌کنند و تلاش می‌کنند به مسایل از دیدگاه هر یک از اعضای تیم بنگرند و بر اساس آن، نحوه‌ی رهبری خود‌شان را تنظیم می‌کنند.

۳. مانند یک مربی از خود گذشته عمل می‌کنند: رهبران خدمت‌گزار می‌دانند که با کمک به هدایت افراد تیم، آن‌ها هم به نوبه‌ی خود سایر کارکنان را کمک خواهند کرد تا مهارت‌های حیاتی را که برای بهبود عمل‌کرد و ارتقا لازم است را بیاموزند.

۴. تداوم و ثبات: رهبر خدمت‌گزار متوجه است که یک یا دو مکالمه ممکن است تغییر مورد نظر را در مفروضات یک کارمند یا طرز فکر وی ایجاد نکند؛ بنابراین با سرسختی هر چقدر که به‌طول بیانجامد در راستای آموزش و الهام‌بخشی کارکنان سرمایه‌گزاری می‌کند.

۵. عاشقانه خود و دیگران را مسوول تعهدات خود می‌دانند: با مد نظر قراردادن این واقعیت که هیچ‌کس کامل نیست و همه اشتباه می‌کنند (حتی خودشان)، کارکنان را برای بالا بردن سطح عمل‌کرد، کیفیت کار و تطابق با ارزش‌های تیم ترغیب می‌کنند و آن‌ها را تشویق می‌کنند تا در قبال کارهای خود مسوول باشند.

‌‌رهبری خدمت‌گزار یعنی چه؟

یک رهبر خدمت‌گزار قبل از هر چیز یک خدمت‌گزار است؛ چراکه قبل از نیازهای خود، به نیازهای دیگران، به ویژه اعضای تیم اولویت می‌دهد. به دیدگاه‌های سایرین احترام می‌گذارد، کارکنان را در برآورد هر آن‌چه برای انجام کارهای‌شان لازم است حمایت می‌کند، در صورت لزوم آن‌ها را در تصمیم گیری‌ها مشارکت می‌دهد و حس یک اجتماع کوچک را در درون تیم می‌پروراند. تمامی این نحوه‌ی برخورد و دیدگاه به تعامل بالاتر، اعتماد بیش‌تر، نوآوری و روابط قوی‌تر با اعضای تیم و سایر ذی‌نفعان منجر خواهد شد.

رهبری خدمت‌گزار، سبک رهبری یا تکنیک نیست؛ بلکه رفتاری است که  در دراز مدت جواب می‌دهد. رهبری خدمت‌گزار، مکمل سبک رهبری دموکراتیک است و با رهبری تحول هم شباهت‌هایی دارد.

رهبری خدمت‌گزار در فرهنگ استبدادی و سلسله مراتبی که  مدیران و رهبران تمام تصمیم‌ها را خودشان می‌گیرند، مشکل‌ساز است. در چنین شرایطی، رهبر خدمت‌گزار ممکن است در تلاش برای کسب احترام به سختی بیافتد.

نکته‌ی بسیار حائز اهمیت این است که رهبر خدمت‌گزار به نیازهای افراد توجه می‌کند، نه به عواطف آنان؛ به عبارت دیگر، رهبر خدمت‌گزار از تصمیم‌های غیرمطلوب و بازخورد منفی اجتناب نمی‌کند. هم‌چنین، برای پیشبرد اهداف، تنها به این سبک رهبری بسنده نمی‌کند؛ بلکه به موازات سایر سبک‌ها، مثل رهبری تحول، هر جا که لازم است الهام‌بخش کارکنان خواهد بود، به آن‌ها انگیزه می‌دهد و اجرای کار را مدیریت خواهد کرد.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

چگونه می‌توان یک رهبر خدمت‌گزار شد؟

۱۰ ویژگی مهم رهبران خدمت‌گزار به شرح زیر است:

۱. گوش دادن: توجه کامل؛ عدم قطع صحبت‌ها؛ ارایه‌ی بازخورد هنگام خاتمه‌ی مکالمه

۲. یک‌دلی: پذیرفتن و ارزش قایل شدن برای دیدگاه‌های سایر افراد با ذهن باز

۳. التیام سلامت احساسی و فیزیکی

۴. خودآگاهی: شناخت منصفانه خود و تاثیر متحمل رفتارها بر سایرین؛ توانایی کنترل احساسات

۵. تشویق: استفاده از تشویق به جای زور و تنبیه

۶. ادراک و تصور: پروراندن رویاهای بزرگ برای به تصویر کشیدن افق و چشم‌انداز

۷. پیش‌بینی: با استفاده از آموخته‌های گذشته

۸. نظارت: به معنای مسئول بودن در قبال عمل‌کرد تیم

۹. تعهد به رشد افراد: ارزیابی نیازهای آموزشی افراد

۱۰. ساخت جامعه: ایجاد فرصت تعامل برای افراد

‌