آینده‌ی نامعلوم تلگرام در ایران

بر اساس آمار، تلگرام، محبوب‌ترین اپلیکیشن پیام‌رسان بین ایرانی‌ها است. دو روز پیش، در جلسه‌ی شورای عالی فضای مجازی مقرر شد که به همه‌ی سرویس‌های پیام‌رسان فعال در ایران، یک سال فرصت داده شود که سرورهای حاوی اطلاعات کاربران ایرانی را به داخل کشور منتقل کنند. آیا این موضوع آینده‌ی فعالیت اپ‌های محبوبی مثل تلگرام را در ایران تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه دقیق‌تر به این موضوع می‌پردازیم.

در جلسه‌ی شورای عالی فضای مجازی مقرر شد که شبکه‌های پیام‌رسان خارجی فعال در ایران برای ادامه‌ی فعالیت‌شان ملزم شوند تا اطلاعات و فعالیت مرتبط با شهروندان ایرانی را به داخل منتقل کنند.

روز شنبه ۸ خرداد، شورای عالی فضای مجازی جلسه‌ای را به ریاست آقای حسن روحانی برگزار کرد. به گزارش خبرگزاری ایرنا، در این جلسه سندی تصویب شده که در بخشی از آن آمده است: «همه‌ی شبکه‌های پیام‌رسان برخط فعال کشور باید ظرف یک سال آینده انبارش یا ذخیره‌سازی داده‌های خود را در داخل کشور انجام دهند.» گویا در سند تصویب‌شده‌ی اخیر، به اپلیکیشن یا سرویس خاصی اشاره نشده است. با این‌حال با توجه به گستره‌ی استفاده از اپلیکیشن پیام‌رسان تلگرام در بین ایرانی‌ها، احتمالا بیشتر نگرانی مسوولان در مورد همین اپلیکیشن است. بر اساس آمار موجود، تلگرام در ایران به اصلی‌ترین نرم‌افزار پیام‌رسان تبدیل شده. تنها دو کشور در دنیا هستند که در آن‌ها تلگرام رتبه‌ی نخست را دارد: اولی ایران است و دومی ازبکستان. خبرگزاری مهر می‌گوید تلگرام ۲۰ میلیون کاربر در ایران دارد. از آن عجیب‌تر این‌که ۱۲ درصد پهنای باند اینترنت کشور صرف داده‌های تلگرام می‌شود. حتی خبرهایی هم منتشر شده مبنی بر این‌که احتمالا حدود نیمی از کاربران تلگرام ایرانی هستند.

البته موضوع و بحث در مورد امکان انتقال سرور تلگرام به ایران چندان جدید نیست. عبدالصمد خرم‌آبادی دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، به خبرگزاری فارس گفته است که به لحاظ ‌استفاده‌ی شبکه‌های اجتماعی از فناوری رمزنگاری، فیلترینگ هوشمند روی این شبکه‌ها قابل اعمال نیست. از دید او یکی از راه‌های مقابله با جرایم، انتقال سرورهای کاربران ایران به داخل خاک کشور است. همچنین سردار کمال هادیان‌فر رییس پلیس فتا نیز گفته بود: «در اولین خواسته‌ی ایران از شرکت تلگرام تاکید شده با توجه به حجم زیاد کاربران ایرانی این شرکت، تلگرام باید سرورهای خود را به داخل خاک ایران منتقل کند.» باید یادآوری کنیم که آبان سال ۹۴، تلگرام پیشنهاد ایجاد سرور در ایران را رد کرده بود.

با این‌حال، بحث‌های فنی هم کاملا جدی است: واقعیت این است که داده‌های کاربران روی سرورهای مختلف در سراسر دنیا ذخیره می‌شود و متمرکز کردن آن‌ها به‌صورت فیزیکی از نظر فنی و منطقی قابل‌بحث است.

تنها دو کشور در دنیا هستند که در آن‌ها تلگرام رتبه‌ی نخست را دارد: اولی ایران است و دومی ازبکستان. آیا تلگرام همچنان کاربران ایرانی‌اش را حفظ خواهد کرد؟ 

جدا از موضوع الزام ذخیره‌سازی داده‌های کاربران ایرانی در داخل کشور، در جلسه‌ی مذکور شورای عالی فضای مجازی همچنین مقرر شد: «به‌تدریج و طی یک دوره‌ی گذار یک ساله، شبکه‌های پیام‌رسان بومی در داخل ادامه یابد و با حمایت و ارایه‌ی تسهیلات به این شبکه‌ها، شرایط رقابتی با شبکه‌های برخط خارجی فراهم شود.» تجربه نشان داده که مقبولیت یک سرویس در میان کاربران ایرانی لزوما به‌خاطر برتری‌های آن سرویس نیست. فیسبوک مسنجر، واتس‌اپ یا اسنپ‌چت از محبوب‌ترین پیام‌رسان‌های دنیا هستند. اما بین کاربران ایران به دلایل مختلف بخت بلندی نداشته‌اند. عوامل زیادی در این میان دخیل‌ هستند؛ مسدود نبودن سرویس، سرعت و امنیت بالا و همچنین همگرایی کاربران در استفاده یک سرویس خاص از جمله مواردی هستند که باعث می‌شوند به‌طور مثال در ایران در عرض دو ماه اپلیکیشنی مثل وایبر جای خود را به تلگرام بدهد. یقینا با توجه به شرایط زمانی، این داستان برای تلگرام هم تکرار می‌شود. در این آمدوشد اپلیکیشن‌ها، شاید یک سرویس ایرانی هم شانس اول‌شدن در بازار داغ اپ‌های پیام‌رسان را پیدا کند.

       ‌

منابع: ایرنا، خبرگزاری فارس

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌