آشنایی با حوزه‌های مختلف فین‌تک؛ تامین مالی و مدیریت دارایی

فین‌تک (FinTech) و تکنولوژی‌های مرتبط به این حوزه در حال ایجاد تحولاتی گسترده در فرایندهایی هستند که به شکل روزمره در زندگی‌مان نقش ایفا می‌کنند. به دلیل اهمیت ویژه فین‌تک قصد داریم در مجموعه‌ای از مقالات مهم‌ترین سرفصل‌های مربوط به فین‌تک را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. پیش از این درباره تعریف فین‌تک و اهمیت آن اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دادیم و حال قصد داریم بخش‌های مختلف صنعت فین‌تک را بررسی کنیم یا به زبان ساده‌تر بگوییم فین‌تک چه انواع و اقسامی دارد.

شرکت‌های فعال در حوزه فین‌تک را می‌توان براساس مدل‌های کسب و کارشان به چهار بخش کلی تقسیم کرد. این چهار شاخه اصلی عبارتند از تامین‌مالی (Financing)، مدیریت دارایی (Asset Management)، پرداخت‌ها (Payments) و نهایتا مجموعه‌ای از خدمات متنوع دیگر که می‌توانیم آن‌ها را تحت عنوان سایر خدمات فین‌تک (Other FinTechs) در نظر بگیریم. در این مقاله قصد داریم دو بخش از صنعت فین‌تک یعنی حوزه‌های تامین مالی و مدیریت دارایی را مورد بررسی قرار دهیم.

تامین مالی

بخش تامین‌مالی قسمتی از فین‌تک را در برمی‌گیرد که تامین‌مالی برای افراد حقیقی و حقوقی را به عهده دارد. از انواع آن می‌توان به مدلی اشاره کرد که برپایه مشارکت مجموعه گسترده‌ای از افراد بنا شده و «تأمین مالی جمعی» (Crowdfunding) نام دارد و مدلی که در آن از طریق روش‌های فکتورینگ (Factoring) و اعتباری (Credit) بدون دخالت جمعی تامین مالی صورت می‌پذیرد.

تامین مالی جمعی

تامین مالی جمعی شکلی از تامین مالی را توصیف می‌کند که در آن تعداد بسیاری مشارکت‌کننده یا پشتیبان برای دستیابی به یک هدف مشترک منابع مالی فراهم می‌کنند. تامین مالی جمعی خود به چهار زیرشاخه تقسیم می‌‎شود. این شیوه تامین می‌تواند بر مبنای اهدای منابع مالی باشد (Donation-based Crowdfunding) که در آن هیچ نوع بازپرداختی وجود ندارد گرچه ممکن است مشارکت‌کنندگان در این شیوه نوعی پاداش معنوی را مد نظر قرار دهند (برای مثال کمک‌ به یک خیریه از طریق اپلیکیشن نوعی تامین مالی جمعی بر پایه اهدا است). در شیوه تامین مالی جمعی بر مبنای بازپرداخت و پاداش (Reward-based Crowdfunding) مشارکت‌کنندگان از نوعی بازپرداختِ غیرپولی بهره‌مند می‌شوند. برای مثال مشارکت در ساخت یک محصول و امکان پیش‌سفارش آن محصول هنگام مشارکت. در این دو بخش عموما مشارکت در فرایند تامین‌ مالی برای افراد مشارکت‌کننده هزینه‌ای در بر ندارد. با این وجود ممکن است درگاه‌هایی که در خدمت تامین مالی یک پروژه هستند نهایتا در صورت موفقیت کمپین درصدی از مبلغ جمع‌آوری‌شده را برای خود بردارند.

در شیوه سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdinvesting) که از دیگر زیرمجموعه‌های تامین مالی جمعی است، سرمایه‌گذاران به ازای مشارکت خود سهام یا هر شکلی دیگر از مالکیت در مجموع اموال شرکت را دریافت می‌کنند. درگاه‌هایی که امکان سرمایه‌گذاری جمعی را فراهم می‌کنند عموما از کمپین‌های موفق درصدی از سرمایه جمع‌آوری شده را مطالبه می‌کنند. همچنین ممکن است مبلغی را از سود سهام و همچنین سود فروش سهام سرمایه‌گذاران کسر کند. به این ترتیب یک درگاه فعال در حوزه فین‌تک می‌تواند از طریق برگزاری کمپین‌های موفق سرمایه‌گذاری جمعی درآمد قابل‌توجهی داشته باشد و همچنین امکان مشارکت سودآور را نیز برای سرمایه‌گذاران خرد فراهم کند.

نهایتا آخرین شیوه تامین مالی جمعی وام‌دهی جمعی (Crowdlending) است. در این شیوه پلتفرم‌هایی برای افراد حقیقی و حقوقی وجود دارد تا از طریق آن‌ها از عموم مردم مشارکت‌کننده وام بگیرند. عموما یک نرخ بهره نیز از پیش مشخص می‌شود تا وام‌دهندگان مشارکت‌کننده در پلتفرم از مشارکت خود به سود برسند.

فکتورینگ

اما شیوه دیگر تامین مالی که به مشارکت جمعی افراد اتکا ندارد، سیستم مبتنی بر اعتبار و فکتورینگ است. در این شیوه کسب و کارهای فین‌تک عموما با یک یا چند بانک همکار فعالیت می‌کنند.

اما فکتورینگ دقیقا چیست؟ در این شیوه فرد حقیقی یا حقوقی بخشی از طلب‌های خود را به شخص ثالث (در اینجا کسب و کار فین‌تک) واگذار می‌کند. کسب و کار فین‌تک مورد نظر نیز بدون آنکه پول را از بدهکار وصول کرده باشد، آن را ظرف مدتی کوتاه (مثلا حدود چند روز) به فرد یا شرکت طلبکار می‌پردازد. شرکت فین‌تک فعال در فکتورینگ خرید مطالبات را از طریق بررسی حساب‌ها و اعتبارها انجام می‌دهد و در صورتی که طلب قابل وصول به نظر برسد حاضر به ورود می‌شود. برای مثال شرکت الف از شرکت ب خرید می‌کند و می‌تواند این مبلغ را دوماه دیگر بپردازد. شرکت ب فورا به پول نیاز دارد. در اینجا از طریق پلتفرم‌های دیجیتال، در حالی که همه چیز خودکار و آنلاین انجام می‌شود، شرکت ب از یک کسب و کار فین‌تک تقاضا می‌کند وارد این فرایند شده و طلبی که شرکت ب از شرکت الف دارد را به عهده بگیرد. شرکت فین‌تک برخی شاخص‌های حساب‌های مالی شرکت الف را بررسی می‌کند و در صورتی که طلب قابل وصول باشد به سرعت پول را در اختیار شرکت ب قرار می‌دهد. هم‌زمان شرکت فین‌تک درگیر در فکتورینگ، بخشی از پول را به عنوان حق‌العمل و سود خود کسر می‌کند.

مدیریت دارایی

دومین بخشی که بسیاری از کسب‌وکارهای فین‌تک در آن فعالیت می‌کنند حوزه مدیریت دارایی است. مدیریت دارایی به فرایندهایی اشاره دارد که از طریق آن‌ها دارایی‌های افراد و گروه‌ها نگه‌داری و توسعه‌داده می‌شود. این فرایندها از طریق نوآوری و استفاده از ابزارهای روز بوجود می‌آیند و در راستای سودآوری برای مجموعه‌ها و افراد، دارایی‌های آن‌ها را مدیریت می‌کند.

مدیریت دارایی خود به چهار بخش عمده تقسیم می‌شود:

تجارت اجتماعی

تجارت اجتماعی (Social Trading) نوعی از سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذاران می‌توانند راهبردها و سبدهای سرمایه‌گذاری دیگر اعضا را ببینند، درباره آن‌ها بحث کنند یا تلاش کنند همان سبدها و استراتژی‌ها را به کار گیرند. این پلتفرم‌ها نوعی شبکه‌های اجتماعی تجارت به حساب می‌آیند و شرکت فین‌تک اداره‌کننده این پلتفرم‌ها بسته به سیاست‌گذاری خود در بخش‌های مختلف از اعضا هزینه‌هایی دریافت می‌کند تا سودآوری خود را تضمین کند. افراد عضو این پلتفرم نیز از طریق استفاده از دانش جمعی اعضا می‌توانند سودآوری بیشتری داشته باشند و دارایی‌های خود را گسترش دهند.

مشاوره ماشینی

استفاده از راه‌حل‌های خلاقانه نرم‌افزاری و سیستم‌های کامپیوتری در مدل کسب و کار بسیاری از شرکت‌های فین‌تک فعال در حوزه مدیریت دارایی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. یکی از زیرشاخه‌های دیگر حوزه مدیریت دارایی استفاده از مشاوره‌های ماشینی (Robo-Advice) و ربات‌های مشاور است. استفاده از سیستم مشاوره ماشینی به شیوه‌ای از مدیریت دارایی‌ها براساس الگوریتم‌ها و مشاوره‌های کامپیوتری براساس تحلیل داده‌ها اشاره دارد. در بعضی از خدمات فین‌تک این حوزه، این سیستم‌های خودکار خود قادر به تصمیم‌گیری نیز هستند و می‌توانند نهایتا بهترین انتخاب ممکن را براساس تحلیل داده‌ها در اختیار کاربران قرار دهند.

این سیستم‌ها میزان تحمل ریسک مشتری، مدت زمان دلخواه بازگشت سرمایه و مجموعه‌ای دیگر از اهداف سرمایه‌گذار را مدنظر قرار داده و براین اساس بهترین انتخاب‌های موجود را پیش پای او می‌گذارند. شرکت‌های فین‌تک فعال در این حوزه براساس میزان سرمایه‌گذاری افراد و همینطور بر اساس میزان مشاوره‌های موفق درصدی از سرمایه کاربران را به عنوان درآمد خود کسر می‌کنند.

مدیریت مالی شخصی

مدیریت مالی شخصی (Personal Financial Management) از دیگر زیرمجموعه‌های مدیریت دارایی است. این بخش شامل آن دسته از شرکت‌های فین‌تک می‌شود که برنامه‌ریزی‌های شخصی‌ مالی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند. شرکت‌های فین‌تک این حوزه مدیریت و ارائه‌ی نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های خاص و شخصی‌سازی‌شده مدیریت دارایی را برای مشتریان خود برعهده دارند. سیستم‌های مدیریت مالی شخصی مجموعه‌ دارایی‌های افراد در موسسات مالی مختلف و مجموعه بدهکاری‌های آن‌ها از وام‌دهندگان مختلف را در یک برنامه تجمیع می‌کنند. همچنین با استفاده از برنامه‌نویسی برای رابط کاربری اپلیکیشن، شرکت‌های فینتک این حوزه رابط‌های کاربری مختلف موسسات مالی متفاوت را در یک اپلیکیشن ادغام می‌کنند. این شرکت‌ها عموما یکبار یا یکبار در هر سال هزینه سرویس‌های خود را از مشتریان دریافت می‌کنند.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بانکداری

برخی شرکت‌ها در حوزه فین‌تک فعالند که راه‌حل‌هایی خلاقانه برای مشاوره و مدیریت دارایی‌های شرکت‌ها و افراد به کار می‌گیرند اما نمی‌توان آن‌ها را در سه‌گروه که پیشتر نام‌ برده شد جا داد. این شرکت‌های فعال در حوزه سرمایه‌گذاری و بانکداری (Investment and Banking)  ممکن است در حوزه مشاوره از سیستم‌های نیمه‌خودکار در کنار نیروی انسانی به عنوان مشاور استفاده کنند و بعضی دیگر از این شرکت‌ها هم در نقش واسطه، سپرده‌های افراد و شرکت‌ها را در موسسات معتبر سرمایه‌گذاری می‌کنند و به این طریق به مدیریت دارایی افراد می‌پردازند. همچنین شرکت‌هایی که خدمات سنتی بانکداری را با تکنولوژی‌های خلاقانه و شیوه‌های نوآورانه ارایه می‌کنند در این دسته از شرکت‌های حوزه فین‌تک جا می‌گیرند.