همه چیز درباره‌ی کمبود روی (زینک)؛ علائم، خطرات و درمان
بدن شما برای عملکرد در سطح بهینه، به ویتامین‌ها و مواد معدنی متنوعی نیاز دارد. یکی از این مواد معدنی ضروری، زینک یا روی است که به مقدار کمی در مواد غذایی وجود دارد. کمبود روی می‌تواند منجر به مشکلات زیادی در بدن شود.
بدن از روی در چندین فرآیند مهم استفاده می‌کند. روی نقش مهمی در سیستم ایمنی، بهبود زخم، سنتز پروتئین و DNA و بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند.
در این مقاله به نقش روی در بدن، علائم و دلایل کمبود روی و مواد غذایی حاوی روی می‌پردازیم. در پایان هم روشهای درمان و نحوه‌ی تشخیص کمبود روی، همچنین توصیه‌هایی برای پیشگیری از این عارضه را به شما معرفی می‌کنیم. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
نکاتی درباره‌ی کمبود روی
با وجود اینکه بدن به مقدار زیادی روی نیاز ندارد، احتمال اینکه دچار کمبود روی شوید، وجود دارد. اگر روی لازم بدن تأمین نشود، ممکن است علائم کمبود روی را تجربه کنید.
با توجه به اظهارات مؤسسه‌ی ملی سلامت، عارضه‌ی کمبود روی چندان رایج نیست. با این حال، احتمال ابتلا به کمبود زینک در افرادی که رژیم غذایی ضعیفی دارند، بیشتر است. پزشکان اغلب برای افراد مبتلا به کمبود زینک، مکمل تجویز می‌کنند.
نقش روی در بدن چیست؟
روی کارکردهای زیادی در بدن دارد. این ماده‌ی معدنی باعث بهبود عملکرد سلول‌ها می‌شود و تقریبا به ۱۰۰ آنزیم موجود در بدن کمک می‌کند وظایف خود را به درستی انجام دهند. آنزیم‌ها مولکول‌هایی هستند که باعث می‌شوند در بدن، واکنش شیمیایی رخ دهد.
زینک در بسیاری از عملکردهای جسمانی نقش دارد؛
- رشد: روی باعث بهبود رشد بدن می‌شود. به همین دلیل یک ماده‌ی معدنی ضروری برای خانم‌های باردار و رشد کودکان محسوب می‌شود.
- عملکرد سیستم ایمنی: بدن ما از روی برای ساخت سلول‌های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت T استفاده می‌کند.
- عملکرد آنزیم‌ها: زینک نقش اساسی‌ای در تحریک واکنش‌های شیمیایی بدن دارد. به طور مثال، به بدن در استفاده از اسید فولیک و ایجاد پروتئین‌ها و DNA جدید کمک می‌کند.
- سلامت چشم: کمبود روی می‌تواند منجر به بیماری‌های چشم از جمله تخریب لکه‌ی زرد داخل چشم (دژنراسیون ماکولا) شود.
- بهبود زخم: زینک به افزایش سلامت پوست و غشاء مخاطی کمک می‌کند، که این موضوع سبب بهبود سریع زخم‌ها می‌شود.
علائم کمبود روی
بعضی از رایج‌ترین علائم کمبود روی به شرح زیر هستند؛
- سیستم ایمنی ضعیف و ابتلای مکرر به سرماخوردگی یا انواع عفونت‌ها
- کاهش اشتها
- رشد کمتر از انتظار
- اختلال در خواب
- عملکرد ضعیف سیستم ایمنی
کمبود شدید زینک حتی می‌تواند منجر به علائم خطرناک‌تری همچون موارد زیر شود؛
- بلوغ جنسی دیررس
- اسهال
- آسیب به چشم و پوست
- جوش و آکنه
- بی‌حالی
- ریزش مو
- کند شدن روند درمان زخم‌ها
- کاهش وزن بی‌دلیل
- ناتوانی جنسی و تولید کمتر تستوسترون در بدن (هیپوگنادیسم) در مردان و پسران
دلایل کمبود روی
طبق اظهارات یک مقاله‌ی منتشر شده، افراد زیادی در سرتاسر جهان به دلیل مصرف ناکافی زینک، به کمبود زینک مبتلا هستند. کمبود زینک سه دلیل عمده دارد؛
- مصرف ناکافی زینک در رژیم غذایی
- از دست دادن مقدار زیادی زینک به دلایل مختلف، مثل جذب ضعیف آن در بدن
- ابتلا به بیماری‌های مزمن
اگر به یکی از بیماری‌های مزمن زیر مبتلا هستید، ممکن است کمبود روی را تجربه کنید؛
- اعتیاد به الکل
- سرطان
- بیماری سلیاک
- اسهال مزمن
- بیماری‌های مزمن کلیوی
- بیماری‌های مزمن کبد
- بیماری کرون (بیماری‌های التهابی روده)
- دیابت
- بیماری‌های لوزالمعده
- کم‌خونی داسی شکل
- کولیت روده (کولیت اولسراتیو)
ارتباط کمبود روی با گیاه‌خواری (وجترینیسم)
سطح روی معمولا در بدن افراد گیاه‌خوار کمتر است. علت این موضوع این است که بدن، روی موجود در گوشت را بهتر تجزیه می‌کند. گیاه‌خواران مقدار بیشتری حبوبات، سویا، لوبیا، آجیل و غلات مصرف می‌کنند. این مواد غذایی سالم و مفید هستند، اما به دلیل اینکه حاوی فیتات هستند، به توانایی بدن در جذب زینک آسیب می‌زنند. در واقع این مواد غذایی به روی می‌چسبند، بنابراین بدن نمی‌تواند روی را جذب کند.
ارتباط کمبود روی با سن
افراد مسن به علت نخوردن یا دسترسی نداشتن به غذاهای متنوع، در معرض خطر کمبود زینک قرار دارند. مصرف بعضی از داروها، از جمله داروهای ادرارآور مثل «کلرتالیدون» یا «هیدروکلروتیازید» هم می‌تواند آزادسازی روی در بدن را افزایش دهد. یک اختلال دارویی کمیاب به نام «آکرودرماتیت آنتروپاتیکا» هم وجود دارد، که بر توانایی بدن در جذب زینک اثر می‌گذارد.
مواد غذایی حاوی روی
روی در بدن ذخیره نمی‌شود و این یعنی به منظور پیشگیری از کمبود این ماده‌ی معدنی، تأمین روی لازم نیاز از طریق مواد غذایی ضروری است. شما می‌توانید مصرف مواد غذایی حاوی روی را افزایش دهید و از این طریق، خطر ابتلا به کمبود روی را کاهش دهید. غذاهای حاوی روی به شرح زیر هستند؛
۱. اسفناج
اسفناج منبع گیاهی برای دریافت روی است. خوردن سالاد حاوی اسفناج، روش آسانی برای دریافت روی بیشتر در رژیم غذایی است.
۲. قارچ
قارچ‌های انواع مختلفی دارند. قارچ‌ها از هر نوعی که باشند، سرشار از روی هستند. قارچ علاوه بر روی، حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلفی است. هر ۱۰۰ گرم قارچ، ۷٫۶۶ میلی‌گرم روی دارد.
۳. کنجد
کنجد غنی از روی است. اما از آنجایی که نمی‌توانید مقدار زیادی از آن را در یک وعده‌ی غذایی بخورید، می‌توانید آن را روی غذاهای مختلف بپاشید تا از مواد مغذی موجود در آن بهره‌مند شوید.
کنجد علاوه بر روی، حاوی مقادیر زیادی اسیدهای چرب تک اشباع نشده و چند اشباع نشده است، که به سوزاندن چربی بدن کمک می‌کنند.
۴. نخود فرنگی
نخود فرنگی فواید زیادی برای سلامتی دارد؛ از جمله پیشگیری از سرطان، تأمین انرژی بدن، کند کردن روند پیری و کمک به تنظیم سطح قند خون.
۱۰۰ گرم نخود فرنگی حاوی ۱٫۲۴ میلی‌گرم روی است. می‌توانید این ماده‌ی غذایی مفید را به سالاد یا سوپ اضافه کنید و از این طریق از مواد مغذی موجود در آن بهره‌مند شوید.
۵. گوشت بوقلمون
گوشت بوقلمون حاوی مقدار زیادی روی است، در عین حال چربی و کالری پایینی دارد.
گوشت بوقلمون علاوه بر روی، حاوی مقدار زیادی پروتئین بوده و منبع خوبی از ویتامین‌های B1، A، B12 و مواد معدنی همچون سلنیوم، منیزیم، مس، آهن، پتاسیم و اسید آمینه است.
۶. زرده‌ی تخم مرغ
زرده‌ی تخم مرغ هم یکی دیگر از مواد غذایی است که برای جبران کمبود روی مفید است. زرده‌ی تخم مرغ حاوی تمام ویتامین‌های موجود در تخم مرغ است.
سایر مواد غذایی حاوی روی به شرح زیر هستند؛
- صدف خوراکی
- گوشت گاو کباب شده
- غلات صبحانه
- لوبیا
- ماست
- نخود
- جو دوسر
- شیر
دیگر مواد غذایی حاوی زینک شامل ماست کم چرب، دانه‌ی کدو تنبل، بادام و پنیر چدار می‌شود. می‌توانید این مواد غذایی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. با مصرف مواد غذایی متنوع از جمله گوشت کم چرب، میوه، سبزیجات و محصولات لبنی می‌توانید زینک لازم برای بدن را از طریق رژیم غذایی روزانه‌ی خود تأمین کنید.
تشخیص کمبود روی
آزمایش خون یا آزمایش ادرار نتیجه‌ی قطعی ابتلا به کمبود روی را نشان نمی‌دهد، چون روی به مقدار بسیار کمی در سلول‌های بدن وجود دارد.
برای تشخیص کمبود روی، پزشک سابقه‌ی پزشکی شما را بررسی می‌کند و از شما سؤالاتی درباره‌ی رژیم غذاییتان می‌پرسد. در صورت مصرف ناکافی کالری روزانه یا نخوردن غذاهای متنوع، احتمال ابتلا به کمبود روی در شما بالا می‌رود.
درمان کمبود روی
برای درمان کمبود روی می‌توانید از مکمل‌ها استفاده کنید. مکمل‌ها حاوی مقادیر مختلفی از زینک خالص هستند و با عنوان‌های «گلوکونات روی»، «سولفات روی» یا «استات روی» طبقه‌‌بندی می‌شوند. مکمل‌ها را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید.
بر روی برچسب مکمل باید اطلاعاتی درباره‌ی میزان زینک خالص موجود در آن نوشته شده باشد. زینک یک ترکیب رایج در قرص‌های گلو درد هم است، چون به درمان سرماخوردگی کمک می‌کند.
توصیه‌هایی برای پیشگیری از کمبود روی
روشهای متفاوتی برای بهره‌گیری بیشتر از میزان زینکی که از رژیم غذایی روزانه دریافت می‌کنید، وجود دارد. به طور مثال، می‌توانید لوبیا را قبل از پخت، در آب خیس کنید. این موضوع به کاهش فیتات موجود در آن کمک می‌کند و از این طریق باعث آسان‌تر شدن فرایند جذب روی در بدن می‌شود.
نکته‌ی پایانی
مصرف بیش از حد روی، همانند کمبود زینک خطرناک است. اگر برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیش از حد مکمل زینک مصرف کنید، میزان زینک در بدن‌تان به طرز خطرناکی افزایش پیدا می‌کند.
علائم مصرف بیش از حد زینک از حالت تهوع و استفراغ گرفته تا آسیب به عملکرد سیستم ایمنی بدن، متغییر است. به همین دلیل بزرگسالان بالای ۱۹ سال نباید بیش از ۴۰ میلی‌گرم زینک در روز مصرف کنند.
اگر فکر می‌کنید به کمبود زینک مبتلا هستید، با پزشک درباره‌ی مصرف مکمل یا سایر روشهای درمانی مشورت کنید.
