آشپزی بدون پسماند چیست و چطور انجام می‌شود؟
برای بسیاری از افراد، پختن غذا، خوردن غذا و پذیرایی از عزیزان، یکی از بزرگترین لذت‌های زندگی است. برای آن دسته از افرادی که به محیط زیست اهمیت می‌دهند، آشپزی و خوردن غذا می‌تواند نگرانی‌هایی را به همراه داشته باشد. شاید توجه کرده باشید که موقع آشپزی، مواد غذایی زیادی دور ریخته می‌شود. برای کاهش این پسماند و حتی به صفر رساندن آن‌ها چه باید کرد؟ برای دانستن جواب این سؤال با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
غذا و پسماند؛ مسأله‌ی دنیای امروز
پسماندهای تولید شده هنگام آشپزی به خصوص آشپزی در سطح وسیع مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز عمومی، یکی از معضلات زیست محیطی دنیای امروز است. مقدار این پسماندها در مراحل آماده‌سازی و تولید مواد غذایی به اندازه‌ای افزایش یافته که به یکی از بزرگترین مشکلات پایداری در سیستم غذایی دنیا تبدیل شده است.
علاوه بر این، راه‌حل‌های خلاقانه برای حذف کردن ضایعات غذایی، در حال افزایش است. از کمپوست کردن مواد غذایی گرفته تا حذف کردن ظروف یک بار مصرف، رستوران‌ها، سرآشپزها و سازمان‌های مربوطه در حال امتحان کردن روش‌های مختلفی هستند تا بتوانند تولید پسماند در صنایع غذایی را کاهش دهند.
آشپزی بدون پسماند، یک کار مفید و آینده‌نگرانه است که آن را می‌توانیم از خانه‌ی خودمان شروع کنیم. با کمی برنامه‌ریزی و تمرین می‌توان پسماند ایجاد شده در آشپزخانه را به صفر رساند. در ادامه دلایل اینکه باید به سمت آشپزی بدون پسماند برویم را می‌خوانید و بعد چند روش برای شروع آشپزی بدون پسماند را با هم مرور می‌کنیم.
آشپزی بدون پسماند چیست؟
مفهوم آشپزی بدون پسماند دقیقاً همان مفهومی است که از اسم آن برداشت می‌کنید؛ یعنی در هنگام پختن و خوردن غذا سعی کنیم که هیچ زباله‌ای به جای نگذاریم. سبک زندگی بدون پسماند می‌تواند فراتر از آشپزخانه هم امتداد پیدا کند. برخی از افراد همین شیوه را در انتخاب لباس، در آرایش و زیبایی و… دنبال می‌کنند.
برای کاهش پسماند در زندگی باید این سه روش اصلی را همیشه به خاطر داشته باشید؛ کاهش دادن، استفاده‌ی مجدد و بازیافت.
- کاهش دادن: از مواد غذایی غیرضروری کمتر استفاده کنید یا اصلاً استفاده نکنید. غذا را کمتر و به اندازه تهیه کنید تا چیزی باقی نماند.
- استفاده‌ی مجدد: به جای دور ریختن باقیمانده‌ی غذا، آن‌ها را تغییر شکل دهید و مجدداً استفاده کنید. برای خرید مواد غذایی در حجم زیاد، از ظرف‌هایی استفاده کنید که دوباره قابل استفاده باشند.
- بازیافت: باقیمانده‌ی مواد غذایی را که دیگر قابل استفاده نیستند کمپوست کنید. از مراکزی مواد غذایی بخرید که روی شیوه‌ی تولید محصول آن‌ها نظارت شده و تولید بدون پسماند دارند.
آیا آشپزی بدون پسماند امکان‌پذیر است؟
ممکن است این طور به نظر برسد که حذف کردن تمام پسماندها از آشپزخانه، امکان‌پذیر نیست. به هر حال این حقیقت وجود دارد که با ساختار فعلی صنایع غذایی در دنیا و وجود غذاها و محصولات آماده و نیمه‌آماده، آشپزی بدون پسماند بسیار سخت است. مخالفان سبک زندگی بدون پسماند معتقدند که این روش زندگی، اصلاً واقع‌بینانه نیست.
آن‌ها معتقدند از آنجا که مقداری از زباله‌ها محصول جانبی و ضروری اقتصاد و مصرف انسانی است، بهتر است به جای تلاش برای از بین بردن کامل زباله، روی مدیریت مؤثر زباله تمرکز کنیم.
در هر صورت حقیقت این است که تلاش برای زندگی بدون پسماند، بسیار اهمیت دارد اما قرار نیست که بدون نقص انجام شود. هیچ‌کدام از ما بی‌نقص نیستیم و تعداد کمی از افراد این توانایی را دارند تا زباله را به کلی از زندگی خود حذف کنند.
علاوه بر این، آشپزی بدون پسماند تنها بخشی از اقدامات و تلاش‌های ما برای کاهش تأثیرمان در محیط زیست خواهد بود. کافی است که تمام تلاشتان را بکنید تا از منابعی که در اختیار دارید به بهترین شکل استفاده کنید و کمترین اتلاف منابع را داشته باشید.
مزایای آشپزی بدون پسماند چیست؟
آشپزی بدون پسماند فوایدی برای خانواده، جامعه و کل سیاره دارد؛ از کاهش دادن هزینه‌ی خورد و خوراک خانوار گرفته تا کاهش اثرات زیست‌محیطی زندگی روزمره. علاوه بر این آشپزی بدون پسماند می‌تواند چالشی جذاب و خلاقانه باشد و شما را وادار کند تا همیشه روش‌های جدیدی برای از بین بردن پسماند ابداع کنید. در ادامه به دو مورد از مهم‌ترین فواید آشپزی بدون پسماند اشاره می‌کنیم.
۱. کاهش دادن ضایعات غذا
مقدار غذایی که در دنیا هر روز از بین می‌رود و تلف می‌شود، بسیار زیاد و حیرت‌انگیز است. یک فرد به تنهایی می‌تواند تا ۳۰۰ کیلوگرم مواد غذایی را در یک سال دور بریزد. با استفاده کردن از باقی مانده‌ی غذاها، تلاش برای به حداقل رساندن اتلاف مواد غذایی و خرید کردن به اندازه‌ای که لازم دارید، می‌توانید ضایعات مواد غذایی را در خانه‌ی خود به صفر برسانید.
۲. کاهش مصرف پلاستیک و بستهبندیها
آشپزی بدون پسماند، مصرف ظرف‌ها و پلاستیک‌های مواد غذایی و همینطور بسته‌بندی غذاهای بیرون‌بر را به شدت کاهش می‌دهد. بیش از یک چهارم زباله‌هایی که به خاک‌چال‌ها منتهی می‌شوند، بستهبندیها و ظروف مواد غذایی هستند. برخی از این بستهبندیها قابل بازیافت هم نیستند. علاوه بر این، هر چقدر که ضایعات پلاستیکی و بسته‌بندی بیشتری را دور بریزیم، احتمال راه پیدا کردن آلودگی به مسیرهای آبی، بیشتر می‌شود. یکی از تکنیک‌های آشپزی بدون پسماند این است که از ظرف‌های چند بار مصرف برای خریدن مواد غذایی در حجم زیاد استفاده کنید. از مواد کمتری برای تهیه‌ی غذا استفاده کنید و بیشتر وعده‌های غذایی را در خانه بپزید. تمام این قدم‌ها، باعث کاهش مصرف پلاستیک و بسته‌بندی‌های مواد غذایی می‌شوند.
آیا آشپزی بدون پسماند برای سلامتی بهتر است؟
زندگی بدون زباله مفهومی است که طی حدود ۴۰ سال گذشته شکل گرفته است. اگرچه هیچ مدرک علمی، مستقیماً آشپزی با پسماند صفر را به سلامتی انسان مرتبط نمی‌کند اما از چندین جهت ممکن است برای سلامتی مفید باشد.
به بهداشت محیط زیست کمک می‌کند
وقتی غذا را دور می‌ریزیم، این کار نه تنها باعث هدر رفتن خود غذا می‌شود بلکه همچنین منابع فراوانی از جمله آب، انرژی، زمین و نیروی کار را هم هدر می‌دهد. مواد غذایی هدر رفته نیز سهم عمده‌ای در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. این گازها گرما را جذب کرده و در جو زمین گیر می‌اندازند که منجر به گرم شدن کره‌ی زمین و تغییر اقلیم می‌شود.
وقتی غذا در محل‌های دفن زباله پوسیده می‌شود، متان آزاد می‌کند؛ یک گاز گلخانه‌ای قوی که حتی از دی‌اکسید‌کربن نیز برای محیط زیست مخرّب‌تر است. سیستم صنایع غذایی به طور کلی هر ساله تقریباً ۱۳٪ از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد. مواد غذایی هدر رفته – آنچه خراب یا دور ریخته می‌شود – تقریباً ۸٪ گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند. بنابراین اتلاف مواد غذایی کمتر به معنی انتشار کمتر گازهای گلخانه‌ای و یک سیاره‌ی سالم برای همه است.
دریافت مواد مغذی را بهبود می‌بخشد
اتلاف کمتر غذا همچنین به معنای این است که افراد بیشتری در دنیا به غذا دسترسی خواهند داشت.
برخی از سرآشپزها و کارآفرینان تلاش خود را برای آشپزی بدون پسماند متمرکز می‌کنند و غذاهایی که از دور ریخته شدن نجات پیدا می‌کنند در اختیار افرادی قرار می‌دهند که نیازمند هستند. بسیاری از سبزیجات و مواد غذایی نیز قبل از اینکه خورده شوند، خراب شده و به سطل زباله منتقل می‌شوند. در آشپزی بدون پسماند یاد می‌گیریم که به اندازه خرید کنیم و مواد غذایی را تا زمانی که سالم و قابل استفاده است، مصرف کنیم.
علاوه بر این، با کاهش دادن بستهبندیها و ظرف‌های پلاستیکی مواد غذایی، احتمال ورود مواد شیمیایی مضر را به خوراکی خود کاهش می‌دهید.
چطور آشپزی بدون پسماند را شروع کنیم؟
روش‌های زیادی برای تلاش در جهت آشپزی بدون پسماند وجود دارد. هر کدام از ما شرایط خاص خودمان را داریم و به انواع مختلفی از مواد غذایی و آشپزخانه‌ها دسترسی داریم. نیازها و عادت‌های غذایی هر فرد نیز با دیگری متفاوت است. به همین دلیل روش آشپزی بدون پسماند، برای همه‌ی افراد یکسان نیست و خودتان باید با توجه به سبک زندگی، روش یا روش‌هایی را که بهتر جواب می‌دهند و امکان انجام آن‌ها را دارید، انتخاب کنید. در ادامه چند تکنیک اصلی برای شروع آشپزی بدون پسماند را بخوانید و از همین امروز شروع کنید.
۱. برای وعده‌های غذایی برنامه‌ریزی کنید
یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای آشپزی بدون پسماند این است که از قبل برای وعده‌های غذایی روزهای آینده برنامه‌ریزی کنید. با این روش می‌دانید که در طول هفته قرار است چه غذاهایی بخورید و متناسب با آن، مواد غذایی لازم را تهیه می‌کنید. این فاصله‌ی زمانی برای افراد می‌تواند متفاوت باشد؛ مثلا یک هفته یا بیشتر.
موقع برنامه‌ریزی برای غذای روزهای آینده حتماً این موارد را هم در نظر بگیرید:
- غذاهای فاسدشدنی که در قفسه‌ها مانده و باید به زودی استفاده شود.
- دستورالعمل‌هایی با استفاده از مواد غذایی که می‌توانید به صورت عمده خریداری کنید.
- نحوه‌ی استفاده از مواد غذایی مشابه در چندین وعده غذایی
- دستورالعمل‌هایی که به مواد غذایی کم‌کاربرد نیاز ندارند که ممکن است دیگر از آن‌ها استفاده نکنید.
- چه مقدار غذا برای خانواده باید تهیه شود؟
- غذاهای باقیمانده چه مدت دوام می‌آورند؟
۲. موقع سفارش غذا از بیرون دقت کنید
اینکه از قبل بدانید باید چه غذاهایی بپزید کمک می‌کند که کمتر از بیرون غذا بخرید. در آشپزی بدون پسماند، بهترین انتخاب این است که تا جایی که ممکن است از بیرون غذا نخرید. چون بسته‌بندی‌های غذاهای بیرون‌بر و همینطور باقیمانده‌ی غذاهای معمولاً زیاد رستوران‌ها، بخش زیادی از زباله‌ها را در دنیای امروز به خود اختصاص می‌دهند.
اما آشپزی بدون پسماند به این معنا نیست که هرگز نمی‌توانید از بیرون غذا بخرید. به هر حال سبک زندگی امروز باعث می‌شود که وقت کمی برای آشپزی داشته باشیم و همینطور برای تفریح یکی از اولین گزینه‌ها رستوران رفتن است. با کمی تغییرات کوچک می‌توانید از غذا خوردن در رستوران یا سفارش غذا از بیرون لذت ببرید. اگر زمانی تصمیم گرفتید که از رستوران غذا بگیرید، حتماً نکات زیر را در نظر بگیرید:
- آگاهی از حجم غذایی که سفارش می‌دهید.
- سفارش غذا با حجم و اندازه‌ای که چیزی از آن باقی نماند.
- انتخاب رستوران‌هایی که ظروف قابل شست‌وشو یا قابل تجزیه بیولوژیکی برای خرید ارائه می‌دهند.
- جستجوی رستوران‌هایی که از تلاش برای سبک بدون پسماند پشتیبانی می‌کنند مانند اهدای غذا
- سفارش مستقیم از رستوران به جای خدمات تحویل غذا
- استفاده از ظروف مخصوص و قابل استفاده مجدد برای غذا خوردن در رستوران
- کاهش استفاده از ظروف، کیسه‌ها و نی‌های پلاستیکی
۳. هر چقدر می‌توانید از مواد غذایی مجددا استفاده کنید
پیدا کردن روش‌هایی برای استفاده‌ی مجدد از باقیمانده‌ی غذاها و میوهها، یکی از بهترین روش‌های برای کم کردن ضایعات در حین آشپزی است. این روش می‌تواند خلاقانه باشد چون شما را وادار می‌کند به فکر تهیه‌ی غذاهای جدید از مواد موجود باشید. یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای یاد گرفتن آشپزی پسماند این است که خودتان تجربه کنید. از باقیمانده‌ی غذاها، میوهها و سبزیجات می‌توانید به روش‌های مختلفی استفاده کنید. مثلاً:
- با سبزی‌های باقی مانده سس پستو درست کنید.
- برای تهیه‌ی عصاره‌ی گوشت و سوپ از باقی مانده استخوان، گوشت و سبزیجات استفاده کنید.
- پنیرهای رنده شده را در فریزر بگذارید و از آن‌ها برای طعم دادن به سوپ استفاده کنید.
- از باقیمانده‌ی میوهها و سبزی‌ها، آب میوه یا مارمالاد تهیه کنید.
- تخم کدو، هندوانه و خربزه را بو بدهید و به جای آجیل مصرف کنید.
- از قهوه‌ی آسیاب شده و پوسته‌ی تخم‌مرغ برای تهیه‌ی کود باغی استفاده کنید.
- از پوست میوه برای تهیه‌ی سرکه استفاده کنید.
۴. از موادی که نمی‌توانید مجددا استفاده کنید، کمپوست تهیه کنید
در کمپوست کردن زباله‌ها، می‌توانید باقیمانده‌ی مواد غذایی را به یک کود تقویتی تبدیل کنید. با این روش، مواد غذایی به خاک‌چال‌ها راه پیدا نمی‌کنند. تنها کاری که باید انجام دهید این است که ظرف مخصوص تهیه‌ی کمپوست بخرید یا مواد غذایی را در جایی از حیاط دفن کنید. از مواد زیر می‌توانید برای تهیه‌ی کمپوست استفاده کنید:
- میوهها و سبزیجات
- پوسته‌ی تخم‌مرغ
- تفاله‌ی قهوه‌ی آسیاب شده
- کیسه‌های چای کیسه‌ای و تفاله‌ی چای
البته تمام مواد غذایی کمپوست نمی‌شوند. اگر می‌خواهید حشرات و حیوانات موذی را به خانه‌ی خود دعوت نکنید، از مواد زیر برای تهیه‌ی کمپوست استفاده نکنید.
- لبنیات
- گوشت
- استخوان
- روغن‌ها و چربی‌های دیگر
۵. هنگام خرید، آشپزی بدون پسماند را در نظر داشته باشد
قبل از اینکه در آشپزخانه کاری انجام دهید باید ذهنیت خود را نسبت به سبک زندگی جدید تغییر دهید. آشپزی بدون پسماند از برنامه‌ریزی و خرید شروع می‌شود و مرحله‌ی آخر آن در آشپزخانه است. در فروشگاه و موقع خرید مواد غذایی دقت کنید و انتخاب‌هایی داشته باشید که به این سبک زندگی کمک کنند. راحت‌ترین روش برای این کار توجه به نکات زیر است:
- کیسه‌های پارچه‌ای برای حمل و نقل خرید ببرید.
- در صورت امکان عمده خرید کنید.
- از خرید اجناس با بسته‌بندی‌های غیرضروری خودداری کنید.
موقع خرید به تاریخ انقضای محصولات دقت کنید و زمان عمر مواد غذایی تازه را تخمین بزنید و متناسب با نیاز خریداری کنید. اگر فکر می‌کنید که ماده‌ای را در تاریخ مصرفش نمی‌توانید استفاده کنید، نخرید یا کمتر بخرید.
۶. برای طول عمر مواد غذایی آن‌ها را در فریزر بگذارید
گاهی اوقات خرید بیش از اندازه‌ی مواد غذایی باعث پر شدن آشپزخانه و یخچال می‌شود. در همین شرایط بسیاری از مواد غذایی فراموش می‌شوند و تاریخ انقضای آن‌ها سر می‌رسد. اگر فکر می‌کنید از غذایی مدت‌ها استفاده نمی‌کنید، آن را در فریزر بگذارید. چند وقت یک بار کابینت‌ها و یخچال را بررسی کنید و مواد غذایی دور از دسترس را جلوی دست بیاورید.
برای اینکه مواد غذایی را به بهترین شکل نگهداری کنید باید همیشه یخچال و کابینت‌ها را مرتب نگه دارید. اگر بخشی از مواد غذایی شروع به خراب شدن کرده، آن قسمت را جدا کنید و بقیه‌ی آن را در ظرف مناسب یا فریزر بگذارید. اگر غذایی بوی نامطبوع می‌دهد و رنگ آن تغییر کرده، بهتر است که از آن کمپوست تهیه کنید و برای خوردن آن ریسک نکنید.
اگر فریزر شما دارای قسمت‌های مجزا برای هر دسته از مواد غذایی است و سیستم کنترل رطوبت دارد، هر ماده‌ی غذایی را در جای مناسب بگذارید. مواد غذایی را که برای مدتی استفاده نمی‌کنید مثلا آرد، آجیل‌ها و مغزها را در فریزر نگهداری کنید.
۷. مواد غذایی را حفظ کنید
با روش‌های مختلف می‌توانید مواد غذایی را حفظ کنید تا عمر آن‌ها افزایش پیدا کند. رایج‌ترین روش‌های حفظ و نگهداری مواد غذایی عبارت‌اند از:
- انجماد یا فریز کردن: میوهها، سبزیجات، گوشت، نان و…
- ترشی: خیار، هویج، لوبیا سبز، کدو و…
- کنسرو و کمپوت: مربا، ژله، مارمالاد، سس و رب گوجه فرنگی، ذرت، سیب، هلو و…
- خشک کردن: میوهها، سبزیجات، حبوبات، غلات، گوشت‌ها و…
سخن پایانی
کاهش دادن زباله‌های حاصل از مواد غذایی و خوراکی‌ها، می‌تواند تأثیر منفی زندگی روزمره‌ی ما در محیط زیست را به حداقل برساند. این کار باعث می‌شود که هم زندگی سالم‌تری داشته باشیم و هم افراد بیشتری در دنیا به غذا دسترسی داشته باشند.
می‌توانید از تغییرات بسیار کوچک شروع کنید مثلاً مواد غذایی مثل حبوبات را عمده و بسته‌بندی نشده بخرید، برای خرید کیسه‌ی پارچه‌ای ببرید و تمام مواد غذایی باقیمانده را به هر نحوی که می‌توانید دوباره مصرف کنید.
البته این نکات فقط نوک یک کوه یخ هستند. آشپزی و زندگی بدون پسماند بسیار گسترده است و تکنیک‌ها و روش‌های زیادی دارد. به مرور زمان می‌توانید آن‌ها را اجرایی کنید و فراموش نکنید که لازم نیست کارتان بی‌نقص باشد. هر چقدر که بتوانید در این زمینه تلاش کنید، نقش مهمی در داشتن سیاره‌ای سبزتر و سالم‌تر خواهید داشت.
منبع: Healthline
خوشبختانه؛ امروزه با ورود سطل های تولید کمپوست خانگی بوکاشی به بازار جهانی گام مهمی در آشپزی بدون پسماند برداشته شده است.