همه‌چیز درباره‌ی گل یوکا؛ انواع، خصوصیات و نکات کشت
گیاه یوکا از نواحی گرم و خشک قاره‌ی آمریکا و کارائیب سرچشمه می‌گیرد. یوکا یک گیاه فوق‌العاده مقاوم است که می‌تواند تقریبا با هر آب و هوایی سازگار شود. به دلیل مراقبت آسان، زیبایی و کاربردهای مختلفی مانند تصفیه‌کنندگی هوا، انتخاب محبوبی برای تزئین فضای داخلی خانه یا باغچه‌ها است. یوکاها با برگ‌های شمشیری‌شکل و ساقه‌های گل‌دار منحصر‌به‌فرد، در مناطق بیابانی محل زندگی خود، جذابیت را دوچندان می‌کنند. این گیاه که غالبا به‌عنوان یک گیاه باغی شناخته می‌شود، دارای برگ‌های نوک تیزی است. گونه‌های زیادی از این گیاه وجود دارد و اغلب میوه، دانه و گل آن خورده می‌شود. البته در آمریکای لاتین، گیاه خوراکی رایجی به نام یوکا (کاساوا با تلفظ Yooka) نیز وجود دارد که نباید با گیاه یوکای زینتی (با تلفظ Yaka) اشتباه گرفته شود. برای نگهداری از این گیاه آپارتمانی باید شرایط رشد و مراقبت از آن را بدانید.
یوکا، گیاهی پویا باوجود آرامش ظاهری
گیاه یوکا به دلیل گل‌های سوسنی شکل و شاخ و برگ نخل‌مانندش، با نام سوسن نخلی غول پیکر نیز شناخته می‌شود. با‌این‌حال، یوکا یک درخت نخل واقعی نیست، بلکه نوعی مارچوبه است. برخی از انواع گیاهان یوکا می‌توانند به اشکال درخت مانند رشد کنند، به همین دلیل است که اغلب به آنها درختان یوکا می‌گویند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که همه‌ی گیاهان یوکا به این شکل درخت‌مانند رشد نمی‌کنند. برخی از یوکاها کوچکتر و فشرده تر می‌مانند که این عامل، آنها را به عنوان گیاهان زینتی جذاب‌تر می‌کند. در ادامه با خصوصیات این گیاه بیشتر آشنا می‌شوید.
خصوصیات گیاه‌شناسی
یوکا با نام علمی Yucca filamentosa (گونه‌ی معروف آن) و زیرمجموعه‌ی خانواده‌ی Agavaceae، گیاه علفی چندساله است که ارتفاع آن از ۳۰ سانتی‌متر تا ۹ متر و عرض آن از ۹۰ سانتی‌متر تا ۴ متر می‌رسد. رنگ گل آن سفید، صورتی و یا کرمی است. این گیاهان در فضای باز نسبت به گیاهان داخلی، شانس بیشتری برای شکوفه دادن منظم دارند.
برخی از گونه‌های یوکا رشد سریعی دارند و می‌توانند تا ۶۰ سانتی‌متر در سال رشد کنند، در حالی که گونه‌های با رشد کم در سال تا ۱۳ سانتی‌متر رشد می‌کنند. همه‌ی آنها به شدت به خشکی مقاوم هستند. گلدهی یوکا معمولا در طول ماه‌های تابستان اتفاق می‌افتد که برخی از گونه‌ها، خوشه‌های بلند و برجسته‌ای تولید می‌کنند که ارتفاع آنها می‌تواند تا ۳ متر نیز برسد.
انواع گیاه یوکا
معمول گیاهان یوکا را به دو دسته‌ی آپارتمانی و باغی (یا خارجی) تقسیم‌بندی می‌کنند.
گونه‌های یوکای آپارتمانی
- Yucca gigantea: همچنین با عنوان Y.guatemalensis و Y. elephantipes نیز شناخته می‌شوند. این گیاه که گاهی یوکای بدون خار یا نیشکر یوکا نامیده می‌شود، از پایه‌ی پیازی با برگ‌های بلند و شمشیری مانند تشکیل شده که نوک برگ آن به تیزی گونه‌های دیگر نیست. این گونه مانند درختی کوچک است که تنه‌ی برهنه با برگ های قوسی‌شکل دارد. آنها نسبتا کند رشد کرده و بیشتر عمر خود در را داخل خانه می‌گذرانند. این گونه تا حد زیادی محبوب‌ترین گونه‌ی گیاهان آپارتمانی یوکا است.
- Yucca aloifolia: این گیاه یوکا که سرنیزه‌ی اسپانیایی نیز نامیده می‌شود، دارای برگ‌های سفت و محکم است که به نوک تیز ختم می‌شود. برگ‌های آن تا ۵۰ سانتی‌متر طول دارند و می‌توانند به طرز خطرناکی تیز باشند. به طور کلی، اگر در منزل شما خردسال زندگی می‌کند، نگهداری این گیاه توصیه نمی‌شود.
گونه‌های یوکای باغی
- یوکای موزی (Y.baccata): این یوکای کاکتوس مانند دارای غلاف گوشتی و شیرین است که درون آن دانه‌هایش قرار دارند. رنگ غلاف‌ها از سبز تا بنفش تیره است که در شکل و اندازه‌ی موز می‌باشند. اگرچه طعم آنها بیشتر شبیه سیب زمینی شیرین است.
- Y.brevifolia (درخت جاشوا): این گیاه همیشه سبز، رشد کندی دارد و معمولا در صحرای موهاوی در جنوب غربی ایالات متحده رشد می‌کند. این یوکا بزرگترین گونه‌ی یوکا است که بیش از ۹ متر رشد می‌کند.
- (Adam’s needle) Y. filamentosa): درختچه‌ای همیشه سبز با رشد کند و بدون ساقه که برگ‌های آن تیغه مانند است.
- Yucca elata: یک گیاه بیابانی خیره کننده است که با ظاهر منحصر به فرد و ارتفاع ۶ متری، تنه‌ی باریک و برگ‌های بلند و باریک خود جلب توجه می‌کند. این گیاه در بهار، گل‌های سفید خامه‌ای می‌دهد که بالای شاخ و برگ‌ها بلند می‌شوند و منظره‌ی چشم‌نوازی را به وجود می‌آورد. این گل‌ها رایحه‌ای شیرین پخش می‌کنند که باعث جذب گرده‌افشان‌هایی مانند زنبورها و پروانه‌ها به خود می‌شوند. این گیاه مقاوم به خوبی با محیط‌های خشک سازگار است و می‌تواند شرایط خشکی را تحمل کند.
اهمیت فرهنگی گل یوکا
یوکا با وجود جذابیت آرامش‌بخش، با این وجود، گیاهی نمادین به شمار می‌رود. این گیاه نماد فرصت‌های جدید، وفاداری، حفاظت و خلوص و پاکی است. صفت پاکی از توانایی این گیاه برای بازیافت هوای اطراف آن ناشی شده است.
در فرهنگ بومیان آمریکا، یوکا نماد استحاله و تکامل، محافظت و پاکسازی است. یوکا با ظاهری زیبا و شیک، می‌تواند مکمل مناسبی برای دکوراسیون اتاق نشیمن شما باشد.
زیستگاه و پراکندگی گل یوکا
یوکا در اصل در جنوب کشور آمریکا، آمریکای جنوبی و دریای کارائیب به صورت وحشی رشد می‌کند. این گیاه در مناطق بیابانی شکوفا می‌شود و بنابراین به خوبی با آفتاب کامل و خشکی نسبی کنار می‌آید. برخی از گونه‌های وحشی یوکا نیز گل می‌دهند اما بعید است که جوانه‌ای روی گیاه آپارتمانی یوکا ببینید.
آب و هوای مورد علاقه
گیاهان یوکا با بیابان سازگار هستند، جایی که دما می‌تواند در روز به بالای ۳۵ درجه و در شب حتی به زیر صفر درجه برسد. بنابراین، یوکاها نسبتا با بیشتر شرایط و نوسانات دمای داخل خانه سازگار هستند. آنها با رطوبت متوسط بهترین رشد را خواهند داشت. بیشتر گونه‌های یوکا با آب و هوای گرم و خشک سازگار هستند اما در برخی مناطق می‌توانند دمای سردتر را نیز تحمل کنند. برخی از گونه‌ها مانند Yucca rostrata می‌توانند در دمای کمتر از ۲۸- درجه سانتی‌گراد به زندگی ادامه دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به یخبندان حساس‌تر باشند.
نیازهای خاک
این گیاهان وحشی، خاک مناطق خشک و شنی مانند صحرا و دشت‌های بزرگ را ترجیح می‌دهند و می‌توانند خاک های ضعیف شنی و خاکی که در مقابل تابش مداوم خورشید، زه‌کشی و خشک شده است را تحمل کنند. بهتر است برای یوکا، خاک مخلوط گلدانی ارزان‌قیمت تهیه کنید و آن را با ماسه‌ی درشت و پرلیت ترکیب کنید تا باعث افزایش زه‌کشی خاک شود.
باغبانی گل یوکا
یوکاها را در اوایل بهار در فضای باز بکارید اما نباید خیلی نزدیک به خانه کاشته شوند. هرچند این گیاهان گونه‌های مهاجم نیستند اما سیستم‌های ریشه‌ای مهاجم دارند که می‌توانند به پایه‌های خانه، پیاده‌روها و لوله‌های زیرزمینی آسیب بزنند. مراقب نوک برگ‌های بلند و خاردار گیاهان یوکا باشید. آنها تیز و بُرنده هستند و می‌توانند به شما آسیب برسانند. مکان ایده‌آل برای این گیاه، زیر نور خورشید است اما بهتر است که در طول روز چند ساعت در سایه قرار بگیرد.
اگر گیاه یوکای خود را در داخل خانه نگهداری می‌کنید اما می‌خواهید آن را در تابستان برای دریافت نور بهتر، بیرون بیاورید، باید این‌کار را به تدریج انجام دهید تا گیاه با محیط جدید سازگار شود و باعث ایجاد تنش در گیاه نشود. یعنی روز اول یکی دو ساعت بیرون باشد و به تدریج در روزهای بعد مدت زمان آن افزایش یابد تا به زندگی در فضای باز عادت کند. سازگاری تدریجی گیاهان به زندگی در فضای باز می‌تواند احتمال سوختگی برگ یا شوک سیستمیک را کاهش دهد. گونه‌های یوکا که به سرما مقاوم نیستند باید با سرد شدن هوا به داخل برگردند. برای این کار نیز باید حوصله به‌خرج‌دهید و گیاه طی چند روز بین بیرون و داخل در رفت‌و‌آمد باشد تا به تدریج به زندگی در داخل خانه عادت کند.
در فضای داخلی خانه، گیاهان یوکا گاهی اوقات نیاز به هرس دارند؛ مخصوصا زمانی که برای شما دست و پاگیر می‌شوند. سعی کنید در اوایل بهار هرس را انجام دهید.
به طور عادی، مانع خاصی برای رشد گیاهان یوکا وجود ندارد. در شرایط مناسب، آنها حدود پنج سال به عنوان گیاهان آپارتمانی زندگی می‌کنند و اگر در فضای باز رشد کنند، ۲۰ تا ۵۰ سال به عمر خود ادامه می‌دهند. یک گوشه‌ی پُرنور با رطوبت نسبتا کم بهترین شرایط برای نگهداری گیاه یوکا در خانه و آپارتمان است. با گذشت زمان، گیاهان یوکا معمولا برگ‌های پایینی خود را از دست می‌دهند (در طبیعت، آویزان می‌شوند و یک پوشش مانند دامن در اطراف تنه ایجاد می‌کنند)، و ظاهری شبیه به یک درخت پیدا می‌کنند.
فصل کاشت
این گیاه را بهتر است در اوایل فصل بهار که رشد بهتری دارد بکارید. بهترین فصل برای قلمه زدن یا سایر روش‌های تکثیر این گل اواخر زمستان و اوایل بهار است.
روش‌های تکثیر
تکثیر گیاهان یوکا را می‌توان از طریق روش‌های مختلفی از جمله قلمه‌ی ساقه، پاجوش و بذر انجام داد. اگر یوکای شما بیش از حد رشد کرده است، نصف کردن ساقه‌ی گیاه و قرار دادن قسمت بالایی بریده شده در گلدان، ممکن است باعث رشد گیاه دیگری شود. در ادامه چند روش اصلی تکثیر یوکا را می‌خوانید:
قلمه‌ی ساقه
یک روش برای تکثیر گیاهان یوکا استفاده از قلمه‌های ساقه است. یک ساقه‌ی سالم انتخاب کنید و آن را به چند قسمت، هر کدام حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر برش دهید. برگ‌های پایینی را جدا کنید و اجازه دهید قلمه‌ها چند روز خشک شوند. سپس قلمه‌ها را در مخلوط خاکی با زه‌کشی خوب بکارید و آنها را کمی مرطوب نگه دارید تا زمانی که ریشه پیدا کنند.
پاجوش
گیاهان یوکا اغلب پاجوش تولید می‌کنند که گیاهان کوچکی هستند که در اطراف پایه‌ی گیاه اصلی رشد می‌کنند. این پاجوش‌ها را می‌توان با دقت از گیاه مادر جدا کرد و دوباره در گلدان یا تخت باغچه خود کاشت. مطمئن شوید که هر پاجوش، ریشه بزند و مراقبت و شرایط رشد مناسب را برای رشد آن فراهم کنید.
دانه
رشد یوکا از دانه‌ها می‌تواند برای شما جذاب باشد. برای شروع، دانه‌ها را از میوه‌های بالغ یوکا جمع‌آوری کنید. بهتر است دانه‌ها را در خاکی با زه‌کشی خوب بکارید زیرا گیاهان یوکا شرایط خیلی مرطوب را دوست ندارند. می‌توانید به آرامی بذرها را با یک لایه‌ی نازک خاک بپوشانید و آنها را تا زمانی که جوانه‌زنی رخ دهد به طور مداوم مرطوب نگه دارید. جوانه زدن ممکن است کمی طول بکشد، بنابراین صبور باشید! هنگامی که نهال‌ها جوانه زدند، می‌توانید به تدریج آنها را با نور خورشید بیشتر و آبیاری کمتر سازگار کنید.
دستورالعمل‌های مراقبت
نهال‌های کاشته شده در ظرف باید در اولین زمستان در فضای داخلی نگهداری شوند تا از یخبندان در امان بمانند.
گیاهان بالغ ممکن است در مناطقی با زمستان‌های سرد و بادخیز دچار سوختگی زمستانی بر روی برگ‌های خود شوند. وقتی که گیاهان یوکا در ماه‌های سرد سال وارد خواب زمستانی می‌شوند، ذخیره‌ی آب را در برگ‌های خود متوقف می‌کنند و خود را از یخ زدگی‌های عمیق محافظت می‌کنند. در مناطقی که زمستان‌های سرد دارند، آبیاری را در اواخر تابستان کاهش دهید و اوایل مهر به طور کامل متوقف کنید.
اجازه بدهید تا ساقه‌ها به طور طبیعی از بین بروند. این گیاه مواد مغذی را در ریشه‌های خود ذخیره می‌کند. در اواخر پاییز قبل از اولین یخبندان، شاخ و برگ‌های اضافی را قطع کنید و با استفاده از مالچ روی گیاه، آن را عایق‌بندی کرده و از آن در برابر هوای سرد زمستان محافظت کنید. در قسمت‌های حساس‌تر، مالچ را با پلاستیک یا گونی بپوشانید تا عایق بیشتری داشته باشد. محافظ و مالچ را در بهار پس از سپری شدن احتمال یخ زدگی بردارید.
نکات برای کشت موفق
- گیاهان یوکا نور روشن و غیر مستقیم در داخل خانه را ترجیح می‌دهند.. قرارگرفتن یوکا در نور کم ممکن است منجر به رشد نازک‌تر و کندتر فرایند رشد این گیاه شود، در حالی که نور شدید و مستقیم خورشید نیز باعث ایجاد لکه‌های سفید روی برگ‌ها می‌شود یا نوک برگ‌ها را شکننده و قهوه‌ای می‌کند.
- اگر ساقه‌های گیاه مرطوب باشد، نشان‌دهنده‌ی آبیاری بیش از حد است. یوکاها به آبیاری بیش از حد حساس هستند. هفته‌ای یک بار گیاه خود را در طول فصل رشد یعنی بهار و تابستان آبیاری کنید و مطمئن شوید که زه‌کشی عالی دارد و بین دو نوبت آبیاری خشک می شود. در فصل زمستان، سرعت آبیاری خود را به هر چند هفته یک بار (یا حتی کمتر) کاهش دهید. هرگز اجازه ندهید گیاه یوکا غرقاب شود.
استفاده‌های دارویی گل یوکا
گیاهان یوکا نه تنها یک گیاه تزئینی در داخل خانه هستند، بلکه کاربردهای شگفت انگیز زیادی نیز دارند. بر اساس نتایج یک مطالعه مهم در ناسا، یوکا یکی از بهترین گیاهان پاک‌کننده‌ی هوا است که می‌تواند سموم و گازهای مضر را از هوا حذف کند.
همان‌گونه که قبلا اشاره شد، یوکا خاصیت خوراکی هم دارد. به ویژه گونه‌های خاصی مانند یوکای موزی و یوکای صابونی که گل‌ها و میوه‌های آبدار تولید می‌کنند. ریشه‌ها نیز خوراکی هستند. اگرچه طعم آنها به اندازه‌ی میوه و گل نیست اما ماده‌ی ضد التهاب طبیعی هستند.
یوکا در صنعت بهداشت و زیبایی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، یوکا یک عنصر کلیدی در تولید شامپوی طبیعی است و حتی بومیان آمریکا از ریشه و تنه‌ی Yucca elata برای شستن مو و لباس استفاده می‌کردند. یوکا همچنین یک مرهم فوق‌العاده برای بریدگی‌ها و خراش‌های پوستی است.
هشدار درباره سمیت
یوکا را می‌توان گیاهی نسبتا سمی به شمار آورد. هرچند که یوکاها برای انسان در حد مرگ، سمی نیستند، اما قسمت‌های خاصی از این گیاه، مانند برگ‌ها و دانه‌ها حاوی ساپونین هستند که در صورت بلعیدن می‌توانند باعث ناراحتی دستگاه گوارش شوند. عقل و احتیاط حکم می‌کند که گیاهان یوکا را از دسترس حیوانات خانگی و کودکان دور نگه دارید.
آفات و بیماری‌ها
گیاهان یوکا مشکلات آفتی زیادی ندارند. چند آفت معمولی وجود دارند مانند شته‌ها و شپشک‌های آردآلود کوچک که باید مراقب آنها باشید. البته بسیاری از گیاهان یوکا حشرات آفت گیاه آگاو را دور خود جمع می‌کنند که برگ‌ها را سوراخ کرده و آب میوه‌های آنها را می‌مکند. اگر روی برگ‌های گیاهتان زخم‌های قهوه‌ای رنگی مشاهده کردید، به احتمال زیاد مشکل حشرات گیاه آگاو را دارید. برای درمان، گیاه را در چند نوبت با صابون حشره‌کش اسپری کنید تا زمانی که تمام علائم آلودگی از بین برود.
علاوه بر مشکلات خفیف آفات، گیاهان یوکا می‌توانند مستعد ابتلا به بیماری‌های قارچی باشند که با لکه‌های سیاه ظاهر می‌شوند. علت این مشکل می‌تواند آبیاری بیش از حد شاخ و برگ گیاه باشد که رطوبت اضافی را به هسته‌ی متراکم گیاه وارد می‌کند و باعث ایجاد بیماری قارچی می‌شود. برای درمان این بیماری، گیاه را با قارچ کش مسی یا روغن چریش آغشته کنید، تا زمانی که ضایعات کاهش یابد.
ناهنجاری‌های گیاه و علائم آنها
علاوه بر بیماری‌ها برخی از مشکلات هم در یوکاها رایج هستند که در ادامه درباره‌ی آنها و راهکارهایی که برای مقابله با آنها وجود دارد می‌خوانید.
زرد شدن برگ‌ها و ساقه‌ی اسفنجی
در بیشتر موارد، زرد شدن برگ‌ها می‌تواند به دلیل آب زیاد گیاه باشد. ساقه‌ی مرکزی ممکن است شروع به نرم شدن کند که نشانه‌ی مطمئنی است که گیاه بیش از حد آبیاری شده است. یوکا فقط زمانی نیاز به آبیاری دارد که خاک آن تقریبا کاملا خشک شود. در این زمان، خشکی خاک را با استفاده از انگشت خود ارزیابی کنید تا اگر خشک بود دوباره آبیاری کنید.
لکه‌های زرد، قهوه‌ای یا سفید روی برگ‌ها
گیاهان یوکا نور خورشید را دوست دارند اما اگر به طور ناگهانی در معرض آفتاب بیش از حد قرار بگیرند، ممکن است دچار آفتاب سوختگی شوند. آفتاب سوختگی روی گیاهان با علائم لکه‌های زرد، قهوه‌ای یا سفید ظاهر می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاق، گیاه را به سایه منتقل کنید و هر روز گیاه را به آرامی به نور بیشتری عادت دهید. وقتی نوردهی به تدریج انجام شود، در نهایت، گیاه سازگار می‌شود.
جمع‌شدن برگ‌های گیاه
اگر متوجه شدید که برگ‌های یوکای شما حالت جمع‌شدگی پیدا کرده، ممکن است دمای هوا برای گیاه خیلی گرم یا خیلی سرد باشد. یوکاها محدود‌ه‌ی دمایی بین ۷ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد را ترجیح می‌دهند. هر زمان که گیاه یوکا دچار استرس دمایی می‌شود، حتی ممکن است لکه‌های قرمز روی برگ‌ها ایجاد شود و یا برگ‌ها شروع به ریزش کنند. برای اصلاح این وضعیت، گیاه را به مکانی که دمای آن مناسب گیاه باشد منتقل کنید. طی دو روز بعد از آن، حال گیاه بهتر می‌شود.
نتیجه‌گیری
یوکا به توجه بیش از حد شما نیازی ندارد. اگر به دنبال تصفیه‌ی هوای خانه یا آپارتمانتان هستید، بهترین گیاه آپارتمانی که می‌تواند این کار را برای شما انجام دهد، یوکا است. همچنین قرار دادن یوکا در کنار پنجره‌ی اتاق خواب، خواب رؤیایی و آرام‌بخشی را برای شما رقم می‌زند.
