سردرد چه موقع خطرناک و نگران‌کننده است؟
آمارها نشان می‌دهد که از میان افرادی که به اورژانس می‌روند، ۰/۵ تا ۴/۵ درصد آن‌ها دلیل مراجعه‌ی خود را ابتلا به سردردی اعلام می‌کنند که به تروما (ضربه) مربوط نیست. گاهی اوقات، علت سردرد شدید یک بیماری جدی است و با تشخیص زودهنگام می‌توان از بروز عوارض آن جلوگیری کرد؛ البته در بعضی موارد هم درمان فوری سردرد شدید با شیوه‌های خانگی ممکن است. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به معرفی علل و علائم سردردهای خطرناک می‌پردازیم و در مورد زمان مراجعه به پزشک اطلاعات کاملی را در اختیار شما قرار می‌دهیم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
علائم هشداردهنده
مشاهده‌ی علائم زیر که اصطلاحاً به آن‌ها پرچم قرمز (red flag) می‌گویند، نشان می‌دهد که باید به منظور تشخیص علت سردرد و درمان آن فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد شدید که در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه غیرقابل تحمل می‌شود
- سردردی که با تغییر پوزیشن شروع می‌شود یا شدت آن تغییر می‌کند
- سردردی که با سرفه یا عطسه کردن شروع می‌شود
- سردردی که به‌هیچ عنوان برطرف نمی‌شود
- سردردی که بعد از ۵۰ سالگی اتفاق می‌افتد
- سردردی که با علائمی مانند تب، لرز، تعریق شبانه و کاهش وزن ناخواسته همراه است
- افزایش قابل توجه‌ی دفعات بروز سردرد یا تغییر خصوصیات آن
- سردرد دائمی که همیشه در محل خاصی از سر رخ می‌دهد
- سردردی که با علائم عصبی مانند تغییر بینایی، تغییر گفتار و بی‌حسی یا احساس ضعف در یک طرف بدن همراه است
- سردردی که با قرمز شدن و درد چشم‌ها همراه است
علاوه بر این، در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید بلافاصله با اورژانس (شماره‌ی ۱۱۵) تماس بگیرید. توصیه می‌شود در این شرایط خودتان به اورژانس مراجعه نکنید:
- تغییر وضعیت ذهنی
- افتادگی صورت یا ناتوانی در حرکت دادن یک طرف بدن
- تشنج
- سردرد شدید و سابقه‌ی سرکوب سیستم ایمنی به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV یا سرطان
- سردرد شدید و غیرقابل تحملی که به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد
- اختلالات بینایی غیرمرتبط با میگرن
علت سردرد در بزرگسالان
در ادامه با بعضی از دلایلی که باعث می‌شوند به منظور درمان سردرد به دنبال مراقبت‌های پزشکی بروید یا به اورژانس مراجعه کنید، آشنا می‌شویم.
۱. گرمازدگی
اگر بیش از حد عرق کنید، بدن آب و نمک زیادی از دست می‌دهد و شما به خستگی گرمایی (heat exhaustion) دچار می‌شوید که علائم آن عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
- تحریک‌پذیری
- ضعف
- تشنگی
- افزایش دمای بدن
- کاهش حجم ادرار
- تعریق شدید
اگر ظرف ۳۰ دقیقه بدنتان خنک شود، با مشکل جدی روبه‌رو نمی‌شوید. اما در غیر این صورت، خستگی گرمایی به گرمازدگی (heatstroke) تبدیل می‌شود که یک اورژانس پزشکی است. گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن دیگر قادر به تنظیم دمای خود نباشد. در صورت بروز گرمازدگی، دمای بدن به سرعت و در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه افزایش پیدا می‌کند که این وضعیت در صورت درمان نشدن می‌تواند کشنده باشد. علائم گرمازدگی عبارتند از:
- سردرگمی و گفتار نامفهوم
- تغییر وضعیت ذهنی
- پوست گرم و خشک
- تعریق زیاد
- تشنج
- دمای بسیار بالای بدن
درمان
اگر متوجه‌ی علائم گرمازدگی در فردی شدید، بلافاصله با شماره‌ی ۱۱۵ تماس بگیرید. سپس او را به سایه یا مکان خنک منتقل کنید و لباس‌هایش را در بیاورید. اگر خودتان دچار خستگی گرمایی شدید:
- به یک مکان خنک بروید.
- دراز بکشید و پاهای خود را کمی بالا بیاورید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
هم برای رفع خستگی گرمایی و هم برای درمان گرمازدگی باید پوست را با استفاده از اسپری آب یا اسفنج خیس خنک کرد. همچنین می‌توان از فن یا پنکه برای گردش بهتر هوا و خنک‌تر شدن محیط استفاده کرد. گذاشتن یخ یا پارچه‌ی سرد و مرطوب روی سر، زیر بغل یا کشاله‌ی ران هم می‌تواند به خنک شدن بدن کمک کند.
۲. تومور مغزی
تومور مغزی زمانی ایجاد می‌شود که در مغز سلول‌های غیرطبیعی رشد کرده و تقسیم شوند. چون جمجمه اجازه‌ی انبساط قابل توجه‌ی مغز را نمی‌دهد، وجود تومور می‌تواند باعث سردرد شود. علاوه بر سردرد، شایع‌ترین علائم تومور مغزی در افرادی که به اورژانس مراجعه می‌کنند عبارتند از:
- تشنج
- تغییر وضعیت ذهنی
- تغییر بینایی
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه یا زمین خوردن
با توجه به محل تومور ممکن است بیماران علائم خاص و متفاوتی را تجربه کنند.
درمان
درمان این بیماری به محل تومور و گسترش یا عدم گسترش آن بستگی دارد. تومور یا با استفاده از جراحی برداشته می‌شود یا با پرتودرمانی و شیمی‌درمانی کوچک می‌شود.
۳. مسمومیت با مونوکسید کربن
مونوکسید کربن گازی بی‌بو و بی‌رنگ است که وقتی سوخت را در خودرو، اجاق گاز، کباب‌پز، شومینه، کوره و… می‌سوزانید، ایجاد می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که سالانه هزاران نفر به دلیل قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن به اورژانس مراجعه می‌کنند.
سلول‌های بدن مونوکسید کربن را در مقایسه با اکسیژن موجود در جریان خون به میزان بیشتری جذب می‌کنند. درنتیجه، مولکول‌های مونوکسید کربن می‌توانند جایگزین اکسیژن شوند که این شرایط در نهایت ممکن است به خفگی و مرگ منجر شود. سایر علائم مسمومیت با مونوکسید کربن عبارتند از:
- سرگیجه
- ضعف
- حالت تهوع
- استفراغ
- گیجی
- درد قفسه‌ی سینه
بعضی از افرادی که خواب هستند یا مشروبات الکلی مصرف کرده‌اند، ممکن است متوجه‌ی هیچ علامتی نشوند. این موضوع خطر مرگ ناشی از قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن را افزایش می‌دهد.
درمان
پس از مواجهه با مونوکسید کربن، باید در اسرع وقت هوای تازه تنفس کنید و با شماره‌ی ۱۱۵ تماس بگیرید. پزشک مسمومیت با مونوکسید کربن را با استفاده از اکسیژن و دارویی به نام متیلن بلو (methylene blue)، که به صورت داخل وریدی (IV) تجویز می‌شود، درمان می‌کند.
۴. دیسکسیون شریان کاروتید
حدود ۶۸ درصد افرادی که دیسکسیون شریان کاروتید (carotid artery dissection) دارند، سردرد را تجربه می‌کنند. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که لایه‌ی داخلی دیواره‌ی شریان‌های کاروتید که وظیفه‌ی آن‌ها خون‌رسانی به مغز است، پاره می‌شود. در نتیجه، خون بین لایه‌های شریان نفوذ کرده و انباشته می‌شود.
اگر دیسکسیون شریان کاروتید علت سردرد باشد، معمولاً درد در یک طرف سر احساس می‌شود. این بیماران ممکن است علائم دیگری مانند گردن درد، اختلال تکلم و افتادگی جزئی یک چشم را هم نشان دهند. دیسکسیون شریان کاروتید می‌تواند به سکته‌ی مغزی، آسیب مغزی و مرگ منجر شود.
درمان
درمان به علائم بیمار و محل پارگی شریان کاروتید بستگی دارد و شامل گزینه‌های زیر می‌شود:
- مصرف داروهای رقیق‌کننده‌ی خون
- جراحی
۵. ضربه‌ی مغزی
ضربه‌ی مغزی یک آسیب مغزی است که در اثر وارد آمدن ضربه به سر ایجاد می‌شود. این ضربه روی موقعیت مغز در جمجمه تأثیر می‌گذارد و به آسیب سلول‌های مغز منجر می‌شود. اگر بیمار تحت درمان قرار نگیرد، ضربه‌ی مغزی باعث آسیب مغزی، تشنج و مرگ می‌شود. سردرد و گردن درد از علائم شایع ضربه‌ی مغزی هستند. سایر علائم عبارتند از:
- حالت تهوع یا استفراغ
- صدای زنگ در گوش
- سرگیجه
- خستگی
- تشنج
- گیجی
- ضعف و بی‌حسی
- حساسیت به صدا یا نور
- لکنت زبان
- غش کردن
درمان
درمان شامل استراحت کردن و محدود کردن فعالیت بدنی می‌شود. درمان علائم بیماری هم بسیار حیاتی است. به‌عنوان مثال، پزشک باید نسبت به درمان سردرد اقدام کند و روانپزشک باید هر گونه احساس افسردگی یا اضطراب را برطرف کند. اگر بیمار به هماتوم (تجمع خون در خارج از عروق خونی) دچار شود، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
۶. مننژیت
به عفونت لایه‌های خارجی مغز مننژیت می‌گویند که می‌تواند به دلیل وجود عفونت در گوش داخلی، سینوس‌ها یا سایر نواحی بدن ایجاد شود. درمان نکردن مننژیت به بروز سپسیس (sepsis) منجر می‌شود که یک عفونت شدید است و می‌تواند باعث از کار افتادن اندام‌ها شود. علاوه بر سردرد، مننژیت علائم دیگری هم دارد که عبارتند از:
- تب
- سفتی گردن
- حالت تهوع
- استفراغ
- حساسیت به نور
درمان
معمولاً پزشکان مننژیت را با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌کنند.
۷. بحران فشار خون بالا
بحران پرفشاری خون زمانی رخ می‌دهد که فشار خون سیستولیک به بالاتر از ۱۸۰ میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک به بالاتر از ۱۲۰ میلی‌متر جیوه برسد. اگر این بیماری به سرعت درمان نشود، به مشکلات جدی و خطرناک مانند سکته‌ی مغزی، حمله‌ی قلبی یاادم ریه منجر می‌شود. سردرد، یکی از شایع‌ترین علائمی است که افراد مبتلا به فشار خون بالا تجربه می‌کنند. سایر علائم شامل تنگی نفس، خونریزی بینی و اضطراب شدید می‌شود.
درمان
ممکن است پزشک فردی را که فشار خونش به شدت افزایش یافته در بیمارستان بستری کند. برای درمان این بیماری از داروهایی مانند مسدودکننده‌های بتا، دیورتیک‌ها یا ادرارآورهای تیازیدی، مسدودکننده‌های گیرنده‌ی آنژیوتانسین و آنزیم‌های مبدل آنژیوتانسین استفاده می‌شود.
۸. سکته‌ی مغزی
گاهی اوقات، علت سردرد سکته‌ی مغزی است که می‌تواند به دو صورت ایسکمیک و هموراژیک رخ دهد. سکته‌ی مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که لخته‌ی خون باعث مسدود شدن عروق مغز می‌شود، اما سکته‌ی مغزی هموراژیک به دلیل خونریزی در مغز رخ می‌دهد.
اگر پزشک نتواند به سرعت سکته‌ی مغزی را درمان کند، ممکن است فرد دچار از کارافتادگی شود یا فوت کند. بنابراین، این بیماری به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد. سایر علائم سکته‌ی مغزی عبارتند از:
- افتادگی صورت
- احساس ضعف در یک طرف بدن
- بی‌حس شدن یک طرف بدن
- استفراغ
- اختلال تکلم
درمان
درمان به نوع سکته‌ی مغزی بستگی دارد. معمولاً از دارو برای از بین بردن لخته و جراحی برای ترمیم عروق خونی آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
علت سردرد در دوران بارداری
زنان باردار نباید سردرد را نادیده بگیرند. چون ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک بیماری جدی باشد و روی سلامت مادر یا جنین تأثیر بگذارد. این بیماری‌ها عبارتند از:
۱. پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی (preeclampsia)، مشکلی است که بعد از هفته‌ی ۲۰ بارداری رخ می‌دهد و فشار خون را به بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه می‌رساند. علاوه بر این، باعث تورم بدن و دفع پروتئین در ادرار می‌شود. پره‌اکلامپسی ممکن است به نشانگان هلپ یا سندرم HELLP منجر شود یا به اکلامپسی (eclampsia) تبدیل شود که یک وضعیت خطرناک است. پره‌اکلامپسی علاوه بر سردرد باعث بروز علائم زیر می‌شود:
- فشار خون بالا
- تغییر بینایی
- درد در قسمت بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
درمان
اگر بیمار در هفته‌ی ۳۷ بارداری یا بعد از آن قرار داشته باشد، ممکن است پزشک زایمان را توصیه کند. در سایر موارد، استراحت در بستر، درمان فشار خون و دارودرمانی به منظور افزایش سرعت رشد ریه‌های جنین و کمک به زایمان زودهنگام توصیه می‌شود.
۲. اکلامپسی
اکلامپسی شکل شدید پرفشاری خون در دوران بارداری است که می‌تواند باعث تشنج یا کما شود. این بیماری هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است و ممکن است به سندرم HELLP منجر شود. علاوه بر سردرد، اکلامپسی علائم دیگری هم دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- فشار خون بالا
- تشنج
- کما
- حالت تهوع
- استفراغ
- حساسیت به نور
درمان
به منظور جلوگیری از بروز عوارض کشنده به مداخله‌ی فوری نیاز است. به‌عنوان مثال، با تزریق سولفات منیزیم از تشنج جلوگیری می‌شود و برای کاهش فشار خون دارو تجویز می‌شود. همچنین ممکن است پزشک تمام تلاش خود را برای به دنیا آوردن نوزاد انجام دهد.
اگر برای کنترل درد در هنگام زایمان از بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال استفاده شود، ممکن است مادر پس از زایمان سردرد شدیدی را تجربه کند که به آن سردرد پس از بی‌حسی نخاعی (PDPH) می‌گویند. در بیشتر موارد، این نوع سردرد را می‌توان با مصرف کافئین، استراحت کردن و دریافت داروهای مسکن برطرف کرد.
علت سردرد در کودکان
کودکان هم ممکن است سردردهای شدیدی را تجربه کنند که نشان‌دهنده‌ی یک اورژانس پزشکی باشد. این بیماری‌ها عبارتند از:
۱. ضربه‌ی مغزی
ضربه‌ی مغزی در شیرخواران و کودکان نوپا می‌تواند در مقایسه با بزرگسالان علائم متفاوتی ایجاد کند. وقتی کودکان دچار ضربه‌ی مغزی می‌شوند، علاوه بر سردرد از شیر خوردن یا غذا خوردن امتناع می‌کنند یا دائما در حال گریه کردن هستند.
برای درمان سردرد نباید به کودکان و نوجوانان زیر ۱۶ سال آسپرین داد. چون باعث بروز مشکلی به نام سندرم یا نشانگان ری (reye’s syndrome) می‌شود و خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
۲. مننژیت
علائم مننژیت در نوزادان و شیرخواران شامل سردرد، بی‌تحرکی، تحریک‌پذیری، مشکل در غذا خوردن، استفراغ و وجود برآمدگی در قسمت نرم سر می‌شود.
تشخیص علت سردرد
ابتدا پزشک باید مشخص کند که سردرد اولیه است یا ثانویه. سردرد اولیه نشانه‌ی بیماری دیگری نیست، اما سردرد ثانویه به دلیل ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد. یادداشت کردن زمان بروز سردرد و سایر علائم همراهی آن می‌تواند به تعیین محرک‌های سردرد اولیه (مثل غذا یا فعالیت بدنی) کمک کند.
پزشک تاریخچه‌ی پزشکی‌تان را بررسی می‌کند و از شما در مورد تعداد دفعات، شدت و محل بروز درد سؤال می‌پرسد. استفاده از روش‌های زیر هم می‌تواند به پزشک در تشخیص علت سردرد کمک کند:
- سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)، یک آزمایش خون که نشان‌دهنده‌ی التهاب است
- ام آر آی (MRI)
- سی تی اسکن (scan CT)
- آنژیوگرافی تفریق دیجیتالی، که از اشعه‌ی ایکس و ید برای بررسی عروق خونی مغز استفاده می‌کند
- نوار نخاعی (spinal tap)، که می‌تواند وجود عفونت یا خونریزی در مغز را تشخیص دهد
کلام پایانی
اگرچه در بیشتر موارد سردرد بی‌خطر است، اما این احتمال وجود دارد که با یک بیماری جدی و وضعیت اورژانسی مرتبط باشد. اگر مطمئن نیستید که سردرد شما جدی و خطرناک است یا خیر، حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی وضعیت شما می‌تواند علت سردرد را مشخص کرده و درمان مناسبی را برای آن توصیه کند.
منبع: medicalnewstoday
