حافظه‌ی SSD چیست و چرا باید از آن استفاده کنیم؟

حافظه‌‌‌های SSD رقیب پرسرعت و قدرتمند هارد دیسک‌های قدیمی (HDD) هستند. اما یک حافظه‌ی SSD دقیقا چه مزایایی دارد و چرا روز‌به‌روز محبوبیت آن بیشتر می‌شود؟

در چند سال اخیر عرضه‌ی حافظه‌های SSD به طور قابل توجهی بیشتر شده و قیمت آن‌ها هم کاهش یافته است. البته این نوع حافظه‌ها نسبت به نمونه‌های HDD همچنان گران‌تر هستند. اما SSD چیست و در ازای پرداخت این مبلغ بیشتر، دقیقا چه مزایایی دریافت می‌کنید؟ در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

درایو حالت جامد (SSD) چیست؟

شاید باور این موضوع سخت باشد، اما درایوهای حالت جامد در واقع فناوری نسبتا قدیمی هستند. SSDها برای چندین دهه در اشکال مختلف وجود داشته‌اند. اولین مدل‌ها مبتنی بر حافظه‌ی رم بودند و به دلیل قیمت بسیار بالا، صرفا در کامپیوترهای فوق پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در دهه ۹۰ میلادی، اولین SSD‌های مبتنی بر حافظه فلش ظاهر شدند که همچنان قیمت بسیار بالایی داشتند و فقط برای برخی کارهای خاص از آن‌ها استفاده می‌شد. اما طی دهه‌ی ۲۰۰۰ میلادی، روند نزولی قیمت فلش مموری آغاز شد و در نتیجه قیمت حافظه SSD هم پایین آمد.

اما درایو حالت جامد (SSD) دقیقا چیست؟ ابتدا باید به ماهیت هارد دیسک سنتی (HDD) بپردازیم. یک هارد درایو صفحه گردانی از جنس فلز با لایه‌ای مغناطیسی است که داده شما را در خود نگه می‌دارد. در هارد دیسک‌ها با چرخش پلاتر، هد خواندن و نوشتن توسط یک بازوی مکانیکی به داده‌ی مورد نظر شما دسترسی پیدا می‌کند. بنابراین یک هارد دیسک از چندین قطعه‌ی متحرک بهره می‌برد.

اما یک حافظه SSD هیچ قطعه‌ی متحرکی ندارد. به طور کلی چنین حافظه‌هایی بیش از اینکه مشابه HDD باشند، به فلش مموری‌ها شباهت ساختاری دارند. اکثریت قریب به اتفاق SSDهای موجود در بازار از نوع NAND هستند. این نوع حافظه‌ها برای ذخیره‌سازی داده‌ها به الکتریسیته نیازی ندارند. این در حالی است که مثلا حافظه رم موجود در سیستم در صورت از دست دادن برق، داده‌های ذخیره شده را هم از دست می دهد. حافظه‌های NAND نسبت به هارد دیسک‌های سنتی سرعت بسیار بیشتر ارائه می‌دهند زیرا دیگر لازم نیست چرخاندن هد و پیدا کردن اطلاعات زمان صرف کنند.

NVMe در برابر SATA

در بازار حافظه‌های SSD با دو نوع اصلی مبتنی بر SATA و NVMe روبرو می‌شوید. هر دو مدل، اطلاعات را تقریبا به روش مشابهی ذخیره می‌کنند اما نحوه‌ی ارتباط آن‌ها با کامپیوتر کاملا متفاوت است و همین موضوع منجر به تفاوت قابل توجه در زمینه‌ی سرعت می‌شود.

SSDهای مبتنی بر SATA از کابل SATA 3 برای ارتباط با کامپیوتر استفاده می‌کنند که حداکثر سرعت این رابط به ۶۰۰ مگابایت در ثانیه می‌رسد. این کابل هم به پورت SATA مادربورد وصل می‌شود. اما SSDهای مبتنی بر NVMe از طریق اسلات PCIe به مادربرو وصل می‌شوند. در زمینه‌ی این اسلات‌ها نسل‌های مختلفی وجود دارد ولی در حال حاضر PCIe 4.0 رایج‌ترین استاندارد محسوب می‌شود که حداکثر سرعت خواندن برخی از حافظه‌های SSD مبتنی بر PCIe 4.0 به ۷ گیگابایت در ثانیه می‌رسد. باید خاطرنشان کنیم بیشتر SSDهای مبتنی بر NVMe از اسلات M.2 برای برقراری ارتباط با کامپیوتر استفاده می‌کنند ولی برخی از آن‌ها همچنان از PCIe بهره می‌برند.

هر نسل جدید PCIe سرعت ارتباط را بسیار افزایش می‌دهد و مثلا SSD مبتنی بر PCIe 5.0 می‌تواند سرعت ۱۳، ۱۴ و حتی ۱۵ گیگابایت در ثانیه را ارائه دهد. با توجه به اینکه پردازنده‌های نسل ۱۲ اینتل و سری ۷۰۰۰ رایزن AMD از PCIe 5.0 پشتیبانی می‌کنند، در ماه‌های آینده حضور SSDهای مبتنی بر این استاندارد افزایش خواهد یافت.

در ضمن قرار است PCIe 6.0 دو برابر سرعت بیشتری نسبت به نسل قبلی ارائه دهد و در نتیجه حافظه‌های SSD هم از این سرعت بهره‌مند خواهند شد. اما این نوع حافظه‌ها در بهترین حالت در سال ۲۰۲۴ راهی بازار خواهند شد.

SSD در برابر HDD

برای اینکه بهتر با مزایای SSD آشنا شوید، در ادامه ویژگی‌های SSD و HDD را با هم مقایسه می‌کنیم:

زمان چرخش: حافظه‌های SSD از هیچ قطعه‌ی متحرکی بهره نمی‌برند و در نتیجه زمان چرخش هد آن‌ها صفر است. اما این مشخصه در بین هارد دیسک‌ها یکسان نیست و معمولا زمانی که می‌خواهید کاری انجام دهید، زمانی در حد یک یا ثانیه برای چرخیدن هد صرف می‌شود.

تاخیر دسترسی به اطلاعات: حافظه‌های SSD به شدت سریع هستند و به دلیل عدم نیاز به قطعات متحرک، تقریبا به صورت آنی می‌توانند به داده‌ها دسترسی پیدا کنند. اما هارد دیسک‌ها به دلیل نیاز به حرکت فیزیکی، در زمینه‌ی سرعت و تاخیر حرف کمتری برای گفتن دارند.

سروصدا: حافظه‌های SSD کاملا بی‌صدا هستند و HDDها در این زمینه انواع مختلفی دارند. برخی از آن‌ها تقریبا هیچ صدایی ندارند و برخی دیگر سروصدای زیادی ایجاد می‌کنند.

قابلیت اطمینان: خرابی بیشتر هارد دیسک‌ها معمولا مربوط به خرابی قطعات مکانیکی است. البته از نظر عمر مربوط به خواندن و نوشتن، هارد دیسک‌ها برنده‌ی این رقابت هستند و حتی در بدترین حالت هم می‌توانید قطعات کلیدی درون آن را تعویض کنید. از طرف دیگر، حافظه‌های SSD از نظر عمر مربوط به خواندن و نوشتن محدودیت دارند. اما واقعیت این است که عمر این حافظه‌ها به حدی بالاست که تقریبا هیچ کاربر معمولی بعد از سال‌ها استفاده با مشکلی روبرو نمی‌شود.

مصرف انرژی: یک حافظه‌ی SSD معمولا ۳۰ تا ۶۰ درصد انرژی کمتری نسبت به HDD مصرف می‌کند.

قیمت: همانطور که گفتیم، حافظه‌های SSD همچنان بسیار گران‌تر از نمونه‌های HDD هستند. البته طی چند سال گذشته، قیمت SSD به طور قابل توجهی کمتر شده است. ارزان‌ترین حافظه‌های SSD مبتنی بر SATA هستند و برای خرید مدل‌های NVMe باید مبلغ بیشتری بپردازید. به دلیل همین تفاوت قیمت، بسیاری از کاربران یک  SSD با ظرفیتی در حد ۲۵۰ یا ۵۰۰  گیگابایت را به درایو اصلی ویندوز اختصاص می‌دهند و باقی درایوها در HDD قرار می‌گیرند.

نحوه‌ی مراقبت از حافظه‌ی SSD

در کنار افزایش سرعت و کاهش صدا، باید برای مراقب بهتر از این نوع حافظه‌ها به نکاتی توجه کنید که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

حافظه SSD را Defrag نکنید: فرایند  Defragmentation برای SSD بی‌فایده است و حتی عمر آن را کاهش می‌دهد. این فرایند فقط برای HDD فایده دارد زیرا بخش‌های مربوط به فایل‌های ذخیره شده را در هارد کنار یکدیگر قرار می‌دهد تا هد موردنظر برای دسترسی به آن‌ها زمان کمتری را طی کند. اما SSD دارای هیچ قطعه متحرکی نیست و  Defragmentation صرفا عمر SSD را پایین می‌آورد. گفتنی است ویندوز به‌طور پیش‌فرض این فرایند را برای حافظه‌های SSD غیرفعال کرده است.

بخشی از حافظه را خالی نگه دارید: بیشتر سازندگان توصیه می‌کنند که حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد حافظه SSD را خالی نگه دارید. این فضای خالی برای تنظیم اطلاعات ذخیره شده در حافظه‌های NAND مورد استفاده قرار می‌گیرد و همین فرایند استهلاک را کاهش می‌دهد.

فیلم‌ها و سریال‌ها را در یک درایو دیگر نگه دارید: با توجه به اینکه حافظه‌های SSD بسیار گران هستند، استفاده از آن‌ها برای ذخیره کردن فایل‌هایی مانند فیلم‌ها و سریال‌ها اصلا منطقی نیست. به همین خاطر بهتر است این فایل‌های حجیم را در یک هارد دیسک نگه دارید.

به رم توجه کنید: در مقایسه با هزینه‌های SSD، قیمت رم اصلا بالا نیست. هرچقدر هم ظرفیت رم بالاتر باشد، فشار کمتری به SSD وارد می‌شود. بنابراین با بهره‌گیری از رم حجیم‌تر، عمر SSD را می‌توانید افزایش دهید.

آیا حافظه‌ی SSD به درد من می‌خورد؟

حالا بعد از خواندن این مطلب مفصل، شاید برای شما این سوال ایجاد شده که آیا در نهایت حافظه‌ی SSD به درد شما می‌خورد؟

• به دنبال افزایش سرعت بوت هستید: با استفاده از حافظه‌ی SSD، سرعت بوت سیستم به طور قابل توجهی بیشتر می‌شود.
• به دنبال افزایش سرعت اجرای برنامه‌ها و بازی‌ها هستید: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های SSD است که سرعت بارگذاری برنامه‌ها و بازی‌ها چندین برابر می‌شود که در نتیجه با تجربه کاربری بهتری روبرو می‌شوید.
• مشکلی با قیمت بالاتر این نوع حافظه‌ها ندارید: حافظه‌های SSD در نهایت نسبت به HDD بسیار گران‌تر هستند و به همین خاطر اگر مشکلی با قیمت آن‌ها ندارید، اصلا نباید تعلل کنید و بهتر است هرچه زودتر برای سیستم خود یک SSD مناسب بخرید.

خوشبختانه اتصال SSD به کامپیوتر دسکتاپ یا لپ‌تاپ بسیار راحت است و شخصا بدون نیاز به کمک گرفتن از یک متخصص می‌توانید چنین کاری را انجام دهید.

• ۵ زنگ خطر خراب شدن حافظه‌ی SSD

منبع: How To Geek