شایع‌ترین بیماری‌های پروستات؛ علائم، دلایل، نحوه‌ی تشخیص و درمان
پروستات غده‌ای به اندازه‌ی یک گردو است که بخش مهم از دستگاه‌ی تناسلی مردان را تشکیل می‌دهد. این غده به تولید مایع منی و تنظیم جریان ادرار کمک می‌کند. همچنین در تولید هورمون و متعادل کردن pH مایع منی نقش دارد. معمولا اندازه‌ی این غده با بالا رفتن سن بزرگ‌تر می‌شود. به همین دلیل، شیوع بیماری‌های پروستات در افراد سالمند بیشتر است.
پروستاتیت (التهاب پروستات)، هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (بزرگ شدن غده‌ی پروستات) و سرطان پروستات از شایع‌ترین بیماری‌های پروستات هستند که در اثر عوامل مختلف ایجاد می‌شوند. معمولا بیماری‌های پروستات روی عملکرد این غده تأثیر می‌گذارند و به دلیل قرار گرفتن پروستات در لگن به بروز مشکلات ادراری منجر می‌شوند. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به مشکلات پروستات، علائم و درمان آن‌ها می‌پردازیم. با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
وظایف و عملکردهای غده‌ی پروستات
پروستات غده‌ی کوچکی است که در لگن، درست زیر مثانه، قرار دارد و از بافت عضلانی و غده‌ای تشکیل شده است. عضلات پروستات در حین رابطه‌ی جنسی، مایع و اسپرم را وارد مجرای ادرار می‌کنند. بافت غده‌ای هم موادی مانند هورمون و آنزیم ترشح می‌کند. وجود پروستات برای ادامه‌ی زندگی ضروری نیست، اما این غده نقش مهمی در تولید مثل دارد. به‌عنوان مثال، مایعاتی را تولید می‌کند که با اسپرم و مایعات سایر غدد مخلوط می‌شوند تا منی ساخته شود.
در پروستات پروتئینی به نام «آنتی ژن اختصاصی پروستات» (PSA) ساخته می‌شود. این پروتئین باعث آبکی‌تر شدن مایع منی می‌شود. پزشکان از آزمایش PSA برای تشخیص مشکلات پروستات استفاده می‌کنند. منظور از مشکلات پروستات، شرایط و بیماری‌هایی است که عملکرد این غده را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بیماری‌های پروستات
شایع‌ترین مشکلات پروستات را در ادامه خواهید دید.
۱. پروستاتیت
پروستاتیت یا التهاب پروستات، شایع‌ترین مشکل دستگاه‌ی ادراری در مردان زیر ۵۰ سال و سومین بیماری شایع در بین افراد بالای ۵۰ سال است. این بیماری با درد و سایر علائم همراه است و به چهار نوع اصلی زیر تقسیم می‌شود.
- پروستاتیت مزمن یا سندرم درد مزمن لگن (CPPS)
- پروستاتیت باکتریایی حاد
- پروستاتیت باکتریایی مزمن
- پروستاتیت التهابی بدون علامت
سندرم درد مزمن لگن
CPPS شایع‌ترین نوع پروستاتیت است و می‌تواند حداقل به‌مدت سه ماه باعث درد یا ناراحتی در یک یا چند ناحیه‌ی زیر شود.
- بین اسکروتوم (کیسه‌ی بیضه) و مقعد
- پایین معده
- آلت تناسلی
- کیسه‌ی بیضه
- پایین کمر
عفونت باکتریایی در بروز CPPS نقش ندارد. بلکه این بیماری به دلیل استرس یا آسیب دستگاه‌ی ادراری (در اثر جراحی یا صدمه‌ی فیزیکی) رخ می‌دهد. CPPS شامل التهاب پروستات و تحریک اعصاب این ناحیه می‌شود و با علائم زیر همراه است.
- درد در حین یا بعد از ادرار کردن
- نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن
- جریان ادرار ضعیف یا منقطع
- مشکل در دفع ادرار
- مشکل و درد در هنگام خروج مانع منی
معمولا پزشک با تجویز دارو درد و التهاب را تسکین می‌دهد و استفاده از درمان‌های خانگی را برای کاهش علائم پیشنهاد می‌کند.
پروستاتیت باکتریایی حاد و مزمن
پروستاتیت باکتریایی حاد و مزمن در اثر ورود باکتری از مجرای ادرار به غده‌ی پروستات ایجاد می‌شود. عفونت‌های حاد نسبت به عفونت‌های مزمن در زمان کوتاه‌تری رخ می‌دهند و مدت زمان کمتری طول می‌کشند. علائم پروستاتیت باکتریایی شبیه‌ی CPPS است. با این حال، می‌تواند علائم دیگری مثل احساس سوزش، عفونت مجاری ادراری و نیاز به دفع ادرار در هنگام خواب را هم ایجاد کند. موارد حاد بیماری ممکن است باعث تب و لرز شوند.
معمولا پزشکان پروستاتیت باکتریایی حاد یا مزمن را با آنتی بیوتیک که باید به مدت ۲ تا ۱۴ هفته مصرف شود، درمان می‌کنند. سایر داروها مانند داروهای ضدالتهاب می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
پروستاتیت التهابی بدون علامت
در افراد مبتلا به پروستاتیت التهابی بدون علامت هیچ علائمی مشاهده نمی‌شود. پزشک ممکن است این بیماری را طی یک معاینه و چکاپ روتین تشخیص دهد.
۲. هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات
در مبتلایان به هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات، غده‌ی پروستات بدون آنکه یک تومور سرطانی وجود داشته باشد، بزرگ‌تر می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات شایع‌ترین بیماری است که مردان سالمند را درگیر می‌کند. به طوری که این بیماری در ۱۵ تا ۶۰ درصد مردان بالای ۴۰ سال مشاهده می‌شود. احتمال بروز هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات با افزایش سن بیشتر می‌شود. بزرگ شدن پروستات می‌تواند روی مجرای ادرار فشار بیاورد، عملکرد مثانه را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بروز علائم زیر شود.
- مشکل در ادرار کردن
- احتباس ادرار (ناتوانی کامل در دفع ادرار)
- جریان ضعیف ادرار
- قطره قطره شدن انتهای ادرار
- نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن
- احساس ناتوانی در تخلیه‌ی مثانه
- نیاز به دفع ادرار در طول شب
- هماچوری شدید یا مشاهده‌ی خون در ادرار
اگر هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات درمان نشود، علائم آن بدتر شده و به بروز عوارضی مانند سنگ مثانه منجر می‌شود. معمولا پزشکان این عارضه را بسته به شدت آن و با استفاده از دارو یا جراحی درمان می‌کنند. با این حال، در بعضی از مواقع ممکن است به درمان نیاز نباشد و پزشک پیشنهاد دهد که کمی صبر کنید تا مشخص شود که آیا بیماری بدتر می‌شود یا خیر.
۳. سرطان پروستات
در مبتلایان به سرطان پروستات سلول‌های سرطانی در پروستات یا بافت‌های اطراف آن رشد می‌کنند. سرطان پروستات به بروز مرگ و میرهای زیادی منجر می‌شود. چون از شیوع بالایی برخوردار است و معمولا برای چند سال بدون علامت باقی می‌ماند و دیر تشخیص داده می‌شود. غالبا سرطان پروستات پس از تشخیص قابل درمان است. علائم این بیماری به شرح زیر هستند.
- نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن
- ضعیف بودن جریان ادرار
- احساس درد در رکتوم (راست روده)، کمر یا اطراف لگن و ران
- احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار یا انزال
- وجود خون در ادرار یا منی
پزشکان با توجه به شدت بیماری و سلامت کلی فرد نحوه‌ی درمان سرطان پروستات را مشخص می‌کنند. جراحی، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی، شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی (ایمنی‌درمانی) از جمله روش‌هایی هستند که برای درمان استفاده می‌کنند.
علائم و نشانه‌های بیماری‌های پروستات
شدت بیماری‌های پروستات با هم متفاوت است، اما معمولا بیشتر آن‌ها قابل درمان هستند. همه‌ی مردان به‌ویژه افراد سالمند باید از علائم مشکلات پروستات آگاه باشند تا به موقع به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان قرار بگیرند. این دسته از بیماری‌ها معمولا روی دفع ادرار اثر می‌گذارند و با علائم زیر مشخص می‌شوند.
- تکرر ادرار
- بیدار شدن‌های مکرر در طی شب به دلیل نیاز به دفع ادرار
- وجود خون در ادرار یا منی
- درد یا سوزش در هنگام ادرار یا انزال
- درد در پایین کمر، لگن یا رکتوم
- جریان ضعیف ادرار یا قطره قطره شدن ادرار
علل و عوامل خطر بیماری‌های پروستات
معمولا علت بروز پروستاتیت نامشخص است. این بیماری از التهاب اعصاب و عضلات اطراف لگن ناشی می‌شود یا ممکن است به دلیل عفونت باکتریایی رخ دهد. گاهی اوقات، عفونتی که در سایر نواحی مانند مثانه یا مجاری ادراری وجود دارد، به بروز پروستاتیت باکتریایی منجر می‌شود. عوامل خطر پروستاتیت به شرح زیر هستند.
- داشتن کاتتر یا وسیله‌ی دیگری در مجرای ادرار
- ساختارهای غیرطبیعی در دستگاه‌ی ادراری
- عفونت مثانه یا مجاری ادراری
- جراحی یا آسیب‌دیدگی ناحیه‌ی لگن و مجاری ادراری
هیچ دلیل واضحی برای هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات وجود ندارد. بعضی شواهد نشان می‌دهند که بالا رفتن سن احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد. سرطان پروستات از تغییرات ژنتیکی که باعث رشد غیرقابل کنترل سلول‌های سرطانی در پروستات می‌شوند، ناشی می‌شود. با این حال، علت ایجاد این تغییرات ژنتیکی مشخص نیست. عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند در ادامه آورده شده‌اند.
- بالا رفتن سن
- سابقه‌ی خانوادگی سرطان پروستات یا سایر سرطان‌ها
- داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص مانند جهش ژن‌های BRCA1 یا BRCA2
تشخیص بیماری‌های پروستات
پزشک با سؤال کردن درباره‌ی علائم و بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی می‌تواند مشکلات پروستات را تشخیص دهد. همچنین ممکن است با معاینه‌ی بدنی مواردی مانند وجود تورم در اطراف غده‌ی پروستات را بررسی کند. گاهی اوقات برای تشخیص بیماری به تست‌ها و آزمایش‌های بیشتری نیاز است. در این شرایط پزشک می‌تواند تست‌های زیر را توصیه کند.
- آزمایش ادرار
- تست PSA (در مبتلایان به سرطان پروستات و سایر مشکلات مرتبط با این غده آنتی ژن اختصاصی پروستات افزایش می‌یابد)
- سیستوسکوپی (پزشک با استفاده از یک دوربین کوچک می‌تواند داخل مثانه و مجاری ادراری را ببیند)
- نمونه‌برداری
- تصویربرداری پزشکی (مانند MRI)
- تست‌های یورودینامیک (عملکرد مثانه در ذخیره کردن و تخلیه‌ی ادرار و همچنین عملکرد مجاری ادراری را بررسی می‌کند)
درمان بیماری‌های پروستات
برای درمان بیماری‌های پروستات بسته به علت بروز آن‌ها از رویکردها و روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. معمولا نحوه‌ی درمان مشکلات رایج پروستات شامل کارهای زیر می‌شود.
- انتظار هوشیارانه (صبر کردن برای اینکه مشخص شود که آیا علائم قبل از شروع درمان بدتر می‌شوند یا خیر)
- مصرف دارو برای شل کردن عضلات اطراف پروستات و مثانه
- عمل جراحی
- گرمادرمانی مایکروویو برای رفع مشکلات ادراری
- تقویت عضلات کف لگن
پزشک ممکن است برای درمان بعضی از بیماری‌های پروستات درمان‌های خاصی را توصیه کند. به‌عنوان مثال، برای درمان پروستاتیت باکتریایی حاد یا مزمن آنتی بیوتیک تجویز کند. در صورت ابتلا به سرطان پروستات، درمان شامل کارهایی مثل جراحی، پرتودرمانی یا هورمون‌درمانی خواهد بود. در بعضی مطالعات روش‌های جدیدتری مثل کرایوسرجری برای درمان سرطان آزمایش می‌شوند.
زمان مراجعه به پزشک
اگرچه بسیاری از بیماری‌های پروستات جدی و خطرناک نیستند، اما در صورت بروز علائم آن‌ها باید با پزشک مشورت شود. افرادی که مشکلات ادراری یا سایر علائم بیماری‌های پروستات را در خود مشاهده می‌کنند، باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنند. افراد سالمند بیش از دیگران به مشکلات مرتبط با پروستات مبتلا می‌شوند و به همین دلیل باید از علائم آن آگاه باشند. هر کسی که متوجه‌ی علائم زیر می‌شود باید فورا با پزشک تماس بگیرد.
- ناتوانی کامل در دفع ادرار
- نیاز فوری و مکرر به ادرار کردن
- مشاهده‌ی خون در ادرار
- احساس درد شدید در معده یا مجاری ادراری
کلام پایانی
مشکلات پروستات به شرایطی اشاره دارد که عملکرد غده‌ی پروستات را تحت تأثیر قرار می‌دهند و ممکن است باعث درد یا ناراحتی شوند. بعضی از بیماری‌های پروستات خفیف هستند، اما بعضی از آن‌ها مثل سرطان پروستات جدی بوده و ممکن است به‌تدریج بدتر شده و به مرگ منجر شوند. با این حال، درصد کمی از این مشکلات به دلیل ابتلا به سرطان پروستات ایجاد می‌شوند.
افرادی که در ادرار کردن مشکل دارند یا سایر علائم بیماری‌های پروستات را تجربه می‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک آن‌ها را معاینه کرده و مشخص می‌کند که آیا به آزمایش‌های بیشتر یا درمان خاصی نیاز دارند یا خیر.
منبع: medicalnewstoday
