گلوگاه حرارتی چیست و چه تاثیری روی فریمریت بازی‌ها دارد؟
اگر حین اجرای بازی متوجه شده‌اید که ناگهان صدای فن‌ها بسیار بیشتر شده و فریمریت بازی هم بسیار افت کرده، احتمالا قربانی پدیده‌ای به نام گلوگاه حرارتی (thermal throttling) شده‌اید. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که پردازنده، کارت گرافیک یا هر مؤلفه‌ی دیگری از کامپیوتر احساس کند دمای آن بیش از حد مجاز برای عملکرد ایمن بالا رفته است؛ در نتیجه، برای پایین نگه‌داشتن دما و ادامه‌ی کار، سرعت خود را کاهش می‌دهد.
این اتفاق، همانطور که حدس می‌زنید، باعث افت شدید فریمریت می‌شود. اگر می‌خواهید در مورد پدیده گلوگاه حرارتی و راه‌های جلوگیری از آن بیشتر بدانید، در ادامه به همین موضوع می‌پردازیم.
گلوگاه حرارتی چیست؟
گلوگاه حرارتی (Thermal Throttling) زمانی اتفاق میافتد که یکی از اجزای سیستم شما، به طور معمول پردازنده مرکزی (CPU) یا کارت گرافیک، به حداکثر دمای کارکرد ایمن خود برسد. در این هنگام، یک تدبیر امنیتی برای کاهش مصرف برق آن قطعه فعال می‌شود و در نتیجه سرعت کلاک و دمای عملکرد آن را پایین می‌آورد. این کار از داغ شدن بیش از حد CPU یا GPU و آسیب احتمالی به قطعات الکترونیکی داخلی آن جلوگیری می‌کند.
پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک مدرن در کاهش فرکانس حرارتی ظرافت بیشتری دارند، بنابراین ممکن است در صورت شروع به گرم شدن بیش از حد، تنها شاهد افت کمی در سرعت کلاک آن‌ها باشید، در حالی که در مدل‌های قدیمی‌تر، این سرعت می‌توانست به مقدار پایه برسد که منجر به کاهش چشمگیر عملکرد خام سیستم شما می‌شود. با اینکه این اتفاق همچنان بهتر از آسیب دیدن تراشه به دلیل تجمع گرمای اضافی است، اما الگوریتم‌های افزایش سرعت (Boost) مدرن و مدیریت حرارتی هوشمند به پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک نسل جدید اجازه می‌دهند برای مدت طولانی‌تری در نزدیکی آستانه‌های حرارتی خود کارایی داشته باشند.
اگرچه کاهش فرکانس حرارتی بیشتر در پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک شناخته شده‌است، حافظه‌های SSD نیز می‌توانند دچار کاهش فرکانس حرارتی شوند که منجر به کاهش عملکرد ذخیره‌سازی تا زمانی که SSD به دمای بهتری برسد، می‌شود.
گلوگاه حرارتی چه تاثیری روی فریمریت دارد؟
اگر در حال اجرای بازی باشید و کارت گرافیک یا پردازندهی شما دچار گلوگاه حرارتی شود، متوجه آن خواهید شد؛ اما میزان تأثیر آن به دلیل بروز این پدیده بستگی دارد. اگر از یک پردازندهی قدرتمند استفاده می‌کنید که حتی با سیستم خنک‌کننده‌ی قوی نیز به سختی خنک می‌شود، مانند پردازندهی Intel Core i9-14900K، ممکن است تنها با افت چند درصدی عملکرد پردازنده نسبت به حداکثر توان آن مواجه شوید. این افت عملکرد، بسته به تنظیمات شما، شاید باعث کاهش چند فریم در ثانیه شود، اما در کل مشکل چندان جدی‌ای نیست.
با این حال، اگر گلوگاه حرارتی پردازنده یا کارت گرافیک شما به دلیل ناکافی بودن سیستم خنک‌کننده، خشک شدن خمیر سیلیکون، پر شدن سیستم از گرد و غبار، یا دمای بالای محیط باشد، شاهد افت بسیار شدیدتری خواهید بود. در این صورت، نرخ فریم (FPS) به شدت کاهش می‌یابد و یک بازی روان به شکل اسلایدشو درمی‌آید، و حتی ممکن است با هنگ کردن بازی یا درایور گرافیک مواجه شوید. در بدترین حالت و با افزایش بیش از حد دما، کل سیستم شما ممکن است ری‌استارت شود.
به طور خلاصه، گلوگاه حرارتی باعث کاهش نرخ فریم بازی پ می‌شود و این کاهش می‌تواند بسیار شدید باشد. قطعا این پدیده‌ای است که باید در صورت امکان از بروز آن جلوگیری کنید.
چگونه از بروز گلوگاه حرارتی جلوگیری کنیم؟
جلوگیری از گلوگاه حرارتی به سادگی با اطمینان از خنک‌سازی مناسب قطعات سیستم، به ویژه تحت بارهای سنگین و مداوم، امکان‌پذیر است. با این حال، این امر به نوع کارهایی که روی سیستم خود انجام می‌دهید بستگی دارد. اگر فقط به ایمیل پاسخ می‌دهید و در وب می‌گردید، قطعات شما به سختی کار نخواهند کرد، در حالی که اگر مشغول بازی هستید و یا به طور مداوم در حال رندر گرفتن برای ۱۰ ساعت در روز باشید، قطعات سیستم شما تحت فشار بیشتری قرار خواهند گرفت. همچنین اگر در منطقه‌ای گرم زندگی می‌کنید و یا فصل تابستان است، باید ملاحظات حرارتی بیشتری را در نظر بگیرید.
با در نظر گرفتن تمام موارد بالا، بهترین کار این است که از ابتدا یک سیستم خنک‌کننده‌ی قدرتمند تهیه کنید و سپس نگهداری خوبی از آن داشته باشید. این یعنی:
- تهیه‌ی خنک‌کننده‌ی باکیفیت که توانایی خنک‌سازی کافی برای مدیریت توان حرارتی پردازندهی مرکزی شما را داشته باشد.
- برای کارت‌های گرافیک، بررسی‌های مربوط به مدل مورد نظر خود را مطالعه کنید و اطمینان حاصل کنید که خنک‌کننده‌ی آن برای نیازهای شما به اندازه‌ی کافی کارآمد است.
- خمیر سیلیکون خنک‌کننده‌ها را حداقل سالی یک بار تعویض کنید و یا از پدهای حرارتی استفاده نمایید.
- سیستم خود را تمیز نگه دارید و از تجمع گرد و غبار اضافی، به ویژه در اطراف باله‌های هیت‌سینک جلوگیری کنید.
- برای SSDها، یک مدل با هیت‌سینک تهیه کنید و از کارآمدی سیستم خنک‌کننده‌ی کلی سیستم خود مطمئن شوید.
اگر متوجه شدید که حتی با انجام تمامی موارد ذکر شده، باز هم با گلوگاه حرارتی مواجه می‌شوید، در این صورت می‌توانید کاهش ولتاژ (Undervolting) و یا کاهش فرکانس کاری (Underclocking) قطعات خود را در نظر بگیرید. این کار باعث می‌شود تا قطعات با توان کمتر و یا در سرعت کلاک پایین‌تری کار کنند، صرف نظر از اینکه آیا گلوگاه حرارتی رخ می‌دهد یا خیر. این کار به قطعات شما کمک می‌کند تا در وهله‌ی اول به دماهای بسیار بالا نرسند.
چگونه از بروز گلوگاه حرارتی در پردازنده مطمئن شویم؟
علاوه بر افت نرخ فریم یا عملکرد کلی سیستم، می‌توانید با استفاده از یک برنامه برای بررسی دمای CPU، ببینید که آیا پردازنده شما دچار گلوگاه حرارتی شده است. برنامه‌ها و نرم‌افزارهای زیادی برای بررسی دمای CPU وجود دارد و اکثر آن‌ها در صورت رسیدن CPU به حداکثر دمای تحمل‌اش، یک هشدار کوچک نمایش می‌دهند. همچنین، اکثر این برنامه‌ها قابلیت ردیابی سرعت کلاک را نیز دارند، بنابراین می‌توانید افت فرکانس پردازنده (بر حسب مگاهرتز) را به صورت لحظه‌ای مشاهده کنید.
نرم‌افزار XTU شرکت اینتل و Ryzen Master شرکت AMD نیز به صراحت به شما اطلاع می‌دهند که آیا پردازنده دچار گلوگاه حرارتی شده است.
چگونه بفهمیم کارت گرافیک دچار گلوگاه حرارتی شده است؟
برای بررسی اینکه آیا کارت گرافیک شما دچار گلوگاه حرارتی شده است، باید به دمای آن توجه کنید. می‌توانید با مراجعه به تب Performance در Task Manager ویندوز، دمای GPU را مشاهده کنید. همچنین می‌توانید از برنامه‌های جانبی مانند HWInfo، GPU-Z یا MSI Afterburner استفاده کنید.
منبع: digital Trends
