قابلیت ارتجاعی پوست چیست و چطور می‌توان از آن محافظت کرد؟
به توانایی پوست برای کشش و بازگشت به حالت اولیه‌ی خود قابلیت ارتجاعی آن گفته میشود. پوست انسان با داشتن این قابلیت، سالم و بی‌نقص به نظر می‌رسد و اگر آن را از دست بدهد، شروع به افتادگی و چروک شدن می‌کند.
قابلیت ارتجاعی پوست ما در هنگام جوانی به بالاترین میزان خود می‌رسد و با افزایش سن به آرامی کاهش پیدا می‌کند. در واقع، این اتفاق کاملا اجتناب‌‌ناپذیر است و بالا رفتن سن به طور مستقیم بر قابلیت ارتجاعی پوست تأثیر دارد، اما افراد می‌توانند با انجام یک سری کارها سرعت این روند را کاهش دهند.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ درباره‌ی قابلیت ارتجاعی پوست و نحوه‌ی محافظت و مراقبت از آن صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
قابلیت ارتجاعی پوست چیست؟
دلایل کاهش قابلیت ارتجاعی پوست
روش‌های محافظت از قابلیت ارتجاعی پوست
محصولات مراقبت پوستی مناسب
درمان‌های پزشکی
قابلیت ارتجاعی پوست چیست؟
پوست انسان از سه لایه‌ی مجزا به نام‌های روپوست یا «اپیدرم» (Epidermis)، لایه‌ی میانی پوست یا «درم» (Dermis) و زیرپوست یا «هیپودرم» (Hypodermis) تشکیل شده است. این ساختار در واقع بر قابلیت ارتجاعی پوست، تاثیر بسزایی دارد.
«درم» یا همان لایه‌ی میانی پوست انسان، حاوی دو نوع پروتئین به نام‌های کلاژن و الاستین (Elastin) است. این پروتئین‌ها در بافت‌های همبند پوست یافت می‌شوند و وظیفه‌ی حفظ قابلیت ارتجاعی آن را به عهده دارند.
کلاژن یک عنصر مهم و بنیادی برای سلامت پوست، مو و ناخن انسان است. این ماده در ساختار ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و تاندون‌های بدن هم وجود دارد. کلاژن و الاستین فیبرهایی هستند که باعث می‌شوند پوست خاصیت کشسانی داشته باشد و پس از کشیده شدن به حالت اولیه‌ی خود بازگردد.
دلایل کاهش قابلیت ارتجاعی پوست
از دست رفتن قابلیت ارتجاعی پوست که با نام «الاستوز» (Elastosis) شناخته میشود، بخشی از روند طبیعی بالا رفتن سن و پیری است. عوامل محیطی و استفاده از محصولات و فرآورده‌های مضر می‌تواند این روند را تسریع کند.
عوامل محیطی و سبک زندگی
علاوه بر روند پیری، عوامل محیطی هم می‌توانند در افتادگی پوست و ایجاد چین‌وچروک روی آن نقش داشته باشند. کلاژن و الاستین با قرار داشتن در خارجی‌ترین لایه‌ی پوست یعنی روپوست، به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی هستند. این پروتئین‌ها می‌توانند در اثر اشعه‌ی فرابنفش خورشید (UV)، سیگار کشیدن و آلودگی‌ها آسیب ببینند.
کلاژن و الاستین با قرار داشتن در خارجی‌ترین لایه‌ی پوست یعنی روپوست، به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی هستند.
اشعه‌ی فرابنفش با برخورد به سلول‌های روپوست، به فیبرهای کلاژن آسیب می‌رساند و باعث تحریک تولید فیبر الاستین غیرعادی میشود. این فیبرهای غیرعادی، فیبرهای کلاژن را در معرض خطر قرار می‌دهند و آسیب جبران‌ناپذیری را به پوست وارد می‌کنند. همین موضوع باعث از دست رفتن قابلیت ارتجاعی پوست و پیری زودرس آن میشود.
مانند اشعه‌ی فرابنفش، سیگار کشیدن و آلودگی‌های مختلف هم برای پوست مضر هستند و می‌توانند روند پیری آن را سریع‌تر می‌کند. دود سیگار برای تمام سلول‌های بدن مضر و سمی است، اما به طور ویژه، باعث نازک شدن پوست و در نتیجه افتادگی آن میشود.
افزایش سن
پوست انسان با افزایش سن، به طور طبیعی قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و شروع به نشان دادن علائم پیری می‌کند. زنان در دهه‌ی بیست زندگی خود شروع به از دست دادن کلاژن می‌کنند و همچنین حدود ۳۰ درصد از کل کلاژن پوستشان را در پنج سال اول یائسگی از دست می‌دهند. این کاهش کلاژن منجر به افتادگی پوست و به وجود آمدن چین‌وچروک میشود.
پوست انسان، ذخایر چربی، پروتئین و هیالورونیک اسید خود را در فرآیند پیری از دست می‌دهد. بدون ذخایر چربی، پوست صورت شروع به چروک شدن و افتادگی می‌کند. با افزایش سن و کاهش کلاژن پوست، پیوند میان روپوست و لایه‌ی میانی پوست ضعیف میشود. از آنجایی که کلاژن اجزای پوست ما را در کنار هم حفظ می‌کند، با کاهش آن، پوست به طور طبیعی تحت تأثیر جاذبه‌ی زمین قرار می‌گیرد و به سمت پایین کشیده میشود.
روتین مراقبت پوستی نامناسب
روتین مراقبت پوستی نامناسب به اندازه‌ی اشعه‌ی نور خورشید یا سیگار کشیدن آسیب‌زا نیست، اما می‌تواند منجر به از دست دادن قابلیت ارتجاعی پوست شود. فراموش کردن شستن صورت در شب ممکن است هر چند وقت یک بار اتفاق بیفتد، اما وقتی هر شب با آرایش و سایر محصولات پوستی باقیمانده روی صورت می‌خوابید، منافذ پوست مسدود می‌شوند.
هر فرد باید بسته به میزان چربی تولید شده توسط پوستش، صورت خود را یک یا دو بار در روز بشوید. اگر بیش از دو بار در روز پوست خود را شست‌وشو دهید، ممکن است چربی و رطوبت طبیعی آن را از بین ببرید و در نتیجه باعث ایجاد چین‌وچروک روی پوستتان شوید.
فشار دادن یا کشیدن پوست نازک و حساس اطراف چشم هم می‌تواند منجر به از دست رفتن قابلیت ارتجاعی آن شود. این ناحیه از پوست از حساسیت بالایی برخوردار است و لمس بیش از حد آن، می‌تواند باعث به وجود آمدن خطوط ریز چین‌وچروک شود.
روش‌های محافظت از قابلیت ارتجاعی پوست
از دست رفتن قابلیت ارتجاعی پوست در طول زمان یک فرآیند کاملا طبیعی است و نمی‌توان آن را متوقف کرد. با این حال، امکان کاهش روند آن وجود دارد. افراد می‌توانند با ایجاد تغییر در سبک زندگی خود مانند استفاده از ضدآفتاب و ترک سیگار، پوست خود را سالم نگه دارند و به حفظ قابلیت ارتجاعی آن کمک کنند.
رژیم غذایی
برای بهبود قابلیت ارتجاعی پوست به صورت طبیعی، باید ابتدا به سراغ وعده‌های غذایی خود بروید. بدن ما به طیف وسیعی از مواد مغذی نیاز دارد تا بتواند بهترین عملکرد ممکن را از خود نشان دهد. اگر رژیم غذایی شما فاقد گروه‌های اصلی غذایی باشد، بدنتان انرژی و ذخایر مورد نیاز برای ساخت کلاژن را به دست نخواهد آورد.
اگر رژیم غذایی شما فاقد گروه‌های اصلی غذایی باشد، بدنتان انرژی و ذخایر مورد نیاز برای ساخت کلاژن را به دست نخواهد آورد.
بدن انسان برای ساخت کلاژن به اسیدهای آمینه نیاز دارد. اسیدهای آمینه اجزای سازنده‌ی پروتئین هستند و در غذاهای غنی از این ماده مانند مرغ، ماهی، گوشت گاو، لبنیات، تخم مرغ و لوبیا یافت می‌شوند.
کلاژن همچنین برای ساخته شدن به ویتامین C نیاز دارد؛ مرکبات، فلفل دلمه‌ا‌ی قرمز، گوجه فرنگی، اسفناج و کلم بروکلی حاوی این نوع ویتامین هستند. علاوه بر این، بدن برای تولید کلاژن به روی و مس هم نیاز دارد که می‌توانید آن را با خوردن گوشت، آجیل، لوبیا و غلات به دست بیاورید.
رژیم غذایی ما علاوه بر فراهم کردن عناصر موردنیاز برای تولید کلاژن، می‌تواند از کاهش میزان آن در پوست هم جلوگیری کند. خوردن غذاهای غنی از آنتی اکسیدان به ویژه میوه‌ها و سبزیجات به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد در بدن که در پیر شدن پوست نقش مهمی دارند، کمک می‌کند.
مکمل‌ها
اکثر متخصصان معتقدند که شما می‌توانید تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن را از رژیم غذایی خود دریافت کنید. با این حال، اگر در تلاش برای رعایت یک رژیم غذایی کامل ناموفق بوده‌اید یا می‌خواهید مواد مغذی بیشتری را به بدنتان برسانید، می‌توانید از قرص‌های مکمل استفاده کنید. از آنجایی که ویتامین C، روی و مس برای تولید کلاژن ضروری هستند، مصرف روزانه‌ی مولتی ویتامین می‌تواند مفید واقع شود.
مکمل‌های کلاژن هم می‌توانند به حفظ قابلیت ارتجاعی پوست و جلوگیری از به وجود آمدن چین‌وچروک کمک کنند. یک مطالعه‌ی انجام شده در سال ۲۰۱۹ نشان داده است که، مصرف روزانه‌ی مکمل کلاژن به طور قابل توجهی پوست را آبرسانی می‌کند و قابلیت ارتجاعی آن را بهبود می‌بخشد.
ورزش
ورزش کردن برای تمام سیستم‌های موجود در بدن، به ویژه پوست، مفید است. ورزش می‌تواند با کاهش سرعت روند پیری پوست و محافظت از ذخایر کلاژن، به حفظ سفتی پوست کمک کند. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که پوست ورزشکاران بالای ۴۰ سال، زیر میکروسکوپ بیشتر شبیه به پوست افراد ۲۰ ساله به نظر می‌رسد.
محققان در این مطالعه نمونه‌هایی از پوست افراد کم‌تحرک بالای ۶۵ سال را قبل و بعد از شروع یک برنامه ورزشی متوسط مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند که پوست این افراد پس از سه ماه، به طور قابل توجهی متفاوت و جوان تر به نظر می‌رسد.
برنامه‌ی خواب منظم
خواب کافی شبانه نه تنها حس بهتری را در صبح روز بعد به شما القاء می‌کند بلکه باعث میشود ظاهری شاداب و درخشان داشته باشید. جسم انسان هنگام مواجهه با مشکل کم‌خوابی، هورمون استرسی به نام کورتیزول تولید می‌کند که منجر به التهاب در بدن از جمله پوست میشود. این التهاب می‌تواند باعث قرمزی، افتادگی و تحریک پوست شود. کلاژن و الاستین با التهاب پوست نمی‌توانند عملکرد خوبی را از خود نشان دهند. در نتیجه، قابلیت ارتجاعی آن هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
جسم انسان هنگام مواجهه با مشکل کم‌خوابی، هورمون استرسی به نام کورتیزول تولید می‌کند که منجر به التهاب در بدن از جمله پوست میشود.
در طول خواب، بدن شما یک هورمون رشد ترشح می‌کند که برای تولید کلاژن ضروری و مهم است. سعی کنید هر شب هفت تا نه ساعت خواب آرام داشته باشید تا به بهبودی بدن و تنظیم مجدد هورمون‌هایتان کمک کنید.
آبرسانی پوست
مرطوب ماندن پوست می‌تواند باعث روشن‌تر و شاداب‌تر شدن آن شود و در نتیجه به حفظ قابلیت ارتجاعی پوست کمک کند. سلول‌های پوست انسان، درست مانند هر سلول دیگری در بدن از آب تشکیل شده‌اند. پوست ما در مواجهه با کم‌آبی، عملکرد مفید خود را از دست می‌دهد و خشک و پوسته پوسته به نظر میشود.
پوست خشک قابلیت ارتجاعی کمتری دارد و چین‌وچروک‌های بیشتری را از خود نشان می‌دهد. برای حفظ رطوبت پوست، ابتدا رژیم غذایی خود را تغییر دهید. سعی کنید هر روز حداقل هشت لیوان آب بنوشید. همچنین، استفاده از یک مرطوب‌کننده‌ی ملایم به خصوص پس از شست‌وشوی صورت می‌تواند از خشکی پوست جلوگیری کند.
محصولات مراقبت پوستی مناسب
پس از ایجاد تغییر در سبک زندگی خود، مانند نوشیدن آب کافی و خواب به اندازه، می‌توانید به سراغ آن دسته از محصولات پوستی بروید که در مقابله با پیری پوست به شما کمک می‌کنند و باعث حفظ قابلیت ارتجاعی آن می‌شوند. محصولات موضعی حاوی ضد آفتاب، کلاژن یا ویتامین‌ها می‌توانند از پوست شما در برابر محیط محافظت و به حفظ کلاژن طبیعی آن کمک کنند.
ضدآفتاب
ضدآفتاب موثرترین و مهم‌ترین محصول ضدپیری پوست است. جلوگیری از برخورد برخی از اشعههای مضر خورشید به پوست برای افزایش قابلیت ارتجاعی آن ضروری است. شما باید کرم ضدآفتابی را انتخاب کنید که در برابر اشعههای UVB و UVA خورشید از پوستتان محافظت می‌کند و از SPF بالایی برخوردار است.
اشعههای UVB بر لایه‌ی بالایی پوست اثر می‌گذارند و باعث آفتاب سوختگی می شوند. اشعههای UVA در عمق بیشتری نفوذ می‌کنند و با آسیب زدن به فیبرهای کلاژن و الاستین، باعث از بین رفتن قابلیت ارتجاعی پوست می‌شوند.
کرم‌های کلاژن
کرم‌ها و لوسیون‌هایی زیادی در بازار وجود دارند که حاوی کلاژن هستند. با وجود اینکه تأثیر دقیق این دسته از محصولات و امکان جایگزین کردن کلاژن از دست رفته‌ی پوست با کلاژن موضعی هنوز به طور کامل ثابت نشده است، استفاده از آن‌ها خالی از لطف نیست. با این حال، متخصصان پوست معتقدند که کرم‌های رتینول و رتینوئید مؤثرتر از کرم‌های حاوی کلاژن عمل می‌کنند.
هیالورونیک اسید
هیالورونیک اسید در در بافت همبند پوست قرار دارد و به مرطوب ماندن پوست کمک می‌کند. میزان این ماده به مرور زمان و به دلیل افزایش سن، قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی فرابنفش خورشید یا استفاده از دستگاه سولاریوم کاهش می‌یابد. قابلیت ارتجاعی پوست در نبود هیالورونیک اسید به طور کلی نابود میشود.
در واقع، هیالورونیک اسید به عنوان یک معجزه‌ی ضد پیری شناخته میشود، چرا که می‌تواند به مرطوب نگه داشتن پوست کمک کند. این ماده ۱۰۰۰ برابر وزن خودش آب نگه می‌دارد و همین باعث میشود که پوست را مرطوب نگه دارد و به سلول‌های پوستی رطوبت‌رسانی کند.
رتینول و رتینوئید
تحقیقات انجام شده ثابت کرده‌اند که، محصولات مراقبت از پوست حاوی رتینول و رتینوئیدها باعث تولید کلاژن می‌شوند و برخی از علائم پیری را معکوس می‌کنند. رتینول شکلی از ویتامین A است که با ترکیب با ویتامین C، قابلیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد. رتینول و رتینوئیدها را می‌توان در ترکیبات بسیاری از محصولات پوستی بدون نسخه پیدا کرد.
درمان‌های پزشکی
اگر ایجاد تغییر در سبک زندگی و استفاده از محصولات مراقبت از پوست ضدپیری شما را به هدف موردنظرتان نرساند، احتمالا باید به سراغ درمان‌های پزشکی مانند میکرونیدلینگ، لایه‌برداری شیمیایی، لیزردرمانی یا رادیوفرکوئنسی (RF) بروید. این نوع درمان‌ها توسط متخصصان پوست و زیبایی انجام می‌شوند و می‌توانند با ساخت کلاژن جدید، قابلیت ارتجاعی پوست را بهبود ببخشند.
کلام آخر
قابلیت ارتجاعی پوست، باعث شاداب شدن چهره‌ی شما میشود. اگرچه از دست رفتن این قابلیت کاملا طبیعی است، اما می‌توان با کندتر کردن روند آن، پوست را برای مدت طولانی‌تری جوان نگه داشت. با استفاده از کرم ضدآفتاب و محصولات پوستی مناسب، پرهیز از دود سیگار، داشتن یک رژیم غذایی سالم و خواب کافی، می‌توان از پوست خود در برابر آسیب محافظت کرد.
منبع: Verywell Health
