سد دفاعی پوست چیست و چطور می‌توان آن را تقویت کرد؟
مراقبت از پوست یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین موضوعاتی است که همه‌ی ما در هر زمانی به آن توجه می‌کنیم. با یک نگاه ساده به شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم بفهمیم که داشتن پوست سالم، درخشان، صاف و عاری از علائم پیری آرزوی همه‌ی زنان و مردان است. هر چند وقت یک بار روش‌های درمانی و محصولات پوستی زیادی در میان مردم محبوبیت پیدا می‌کنند، اما اهمیت سد دفاعی پوست یکی از چیزهایی است که خیلی کمتر به آن پرداخته میشود. اما اصطلاح سد دفاعی پوست به چه معنا بوده و دقیقا به چه دلیل تا این اندازه مهم شده است؟ برای رسیدن به پاسخ سوالات خود تا آخر این مطلب از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید.
سد دفاعی پوست چیست؟
سد دفاعی پوست دقیقا چه کار می‌کند؟
سد دفاعی پوست چگونه آسیب می‌بیند؟
علائم آسیب‌دیدگی سد دفاعی پوست چه هستند؟
چگونه سد دفاعی پوست را ترمیم و تقویت کنیم؟
آیا ممکن است سد دفاعی پوست برای همیشه آسیب ببیند؟
سد دفاعی پوست چیست؟
پوست انسان از سه لایه به نام‌های زیرپوست (Hypodermis)، لایه‌ی میانی یا درمیس (Dermis) و همینطور اپیدرم یا روپوست (Epidermis) تشکیل شده است. به بیرونی‌ترین بخش روپوست «لایه‌ی شاخی» می‌گویند و ما هنگام صحبت درباره‌ی سد دفاعی پوست در واقع به این لایه اشاره می‌کنیم. لایه‌ی شاخی درست مانند یک دیوار آجری عمل می‌کند و وظیفه‌ی محافظت از پوست شما در برابر خطرات و آسیب‌های محیطی را بر عهده دارد.
سلول‌های پوستی کورنئوسیت (Corneocyte) در واقع همان آجرهایی هستند که دیوار سد دفاعی پوست را می‌سازند. ملاتی که شکاف میان این سلول‌ها را پر می‌کند لیپیدها یا همان چربی‌های طبیعی پوست هستند. همچنین جالب است بدانید که لایه‌ی شاخی یا همان سد دفاعی مانند بخش‌های دیگر پوست زنده نیست و علاوه بر سلول‌های کورنئوسیت و لیپید انواع پروتئین‌ها، سلول‌های مرده و ترکیبات دیگر هم در آن وجود دارد.
سد دفاعی پوست دقیقا چه کار می‌کند؟
به بیان ساده باید بگوییم که سد دفاعی پوست از خروج و فرار ترکیبات مفید پوست و همینطور ورود مواد مضر مانند ویروس‌ها و آلرژن‌ها جلوگیری می‌کند. در زیر به سه مورد از وظایف اصلی این بخش از پوست اشاره کرده‌ایم.
حفظ رطوبت پوست
سد دفاعی پوست به حفظ آب درون پوست کمک می‌کند تا بتواند مرطوب بماند. پوستی که از میزان آب و رطوبت خوبی برخوردار باشد توانایی انعطاف‌پذیری و کشسانی بالایی هم دارد. ضعیف شدن سد دفاعی پوست می‌تواند باعث خشکی آن و در نتیجه بروز مشکلاتی چون خارش، التهاب و تحریک این عضو از بدن شود. علاوه بر این، باید بدانید که پوست دهیدراته خیلی زودتر از یک پوست مرطوب و سالم دچار بروز علائم پیری زودرس میشود.
کمک به ایمنی و مقاومت بدن
پوست انسان به عنوان اولین خط دفاعی بدن در برابر بیماری‌ها نقش مهمی را در حفظ سلامتی او ایفا می‌کند. وقتی سد دفاعی پوست شما به دلایل مختلفی تضعیف شده باشد خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی و بروز اختلالات پوستی بیش از هر زمان دیگری تهدیدتان خواهد کرد. بنابراین، خیلی مهم است که بدانید چطور و چگونه از این بخش از پوست خود محافظت کنید.
محافظت از پوست در برابر اشعه‌های نور خورشید
تحقیقات نشان داده‌اند که لایه‌ی شاخی یا همان سد دفاعی پوست در برابر اشعه‌های فرابنفش خورشید از شما محافظت می‌کند. نفوذ نور آفتاب به پوست می‌تواند باعث بروز مشکلاتی چون لکه، التهاب، آکنه، خشکی و چین‌وچروک پوستی شود. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض اشعه‌های خورشید می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پوست کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم را افزایش دهد. بنابراین خیلی مهم است که سلامت سد دفاعی پوست خود را جدی بگیرید.
سد دفاعی پوست چگونه آسیب می‌بیند؟
بیایید موضوع را دوباره با یک تشبیه برای خودمان ساده کنیم. فرض کنید که سد دفاعی پوستتان یک زره جنگی بوده که چندین بار ضربه خورده است و دیگر مانند قبل عملکرد عالی و بی‌نقصی ندارد. این زره ممکن است نازکتر و مخدوش شده باشد یا حتی آسیب‌های قابل مشاهده‌ای چون سوراخ و پارگی روی آن دیده شود. پیدا کردن محل و دلیل آسیب می‌تواند به شما کمک کند تا خیلی راحت‌تر زره یا همان سد دفاعی پوست خود را ترمیم و تقویت کنید. در زیر فهرستی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل آسیب دیدن سد دفاعی پوست را برای شما آماده کرده‌ایم.
- استفاده از مواد شیمیایی خشن مانند صابون
- زیاده‌روی در لایه‌برداری و اسکراب پوست
- عدم استفاده از مرطوب‌کننده و آبرسان
- بروز ترومای پوستی مانند بریدگی و سوختگی
- قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید
- تغییرات آب‌وهوایی به ویژه سرما، باد و گرمای خشک
- قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها، محرک‌ها و آلاینده‌ها
- آکنه و جوش‌های پوستی
- ابتلا به درماتیت آتوپیک یا همان اگزما
- ابتلا به بیماری ایکتیوز یا همان ماهیاک
- ابتلا به بیماری روزاسه‌ی آکنه
- ابتلا به بیماری پسوریازیس
- مصرف استروئیدها
- پیری پوست
- استرس و اضطراب شدید
همانطور که فهمیدید یکی از اصلی‌ترین دلایل تضعیف سد دفاعی پوست می‌تواند ابتلا به بیماری‌های پوستی خاص باشد که عموما ژنتیکی هستند. علاوه بر این، جالب است بدانید که پیری پوست می‌تواند باعث بروز مشکلاتی چون از دست رفتن سریع آب درون بافت پوست و دهیدراتگی شود.
علائم آسیب‌دیدگی سد دفاعی پوست چه هستند؟
به طور کلی، اگر با مشکل آسیب‌دیدگی سد دفاعی پوست مواجهه شوید به احتمال زیاد یک یا چند مورد از علائم زیر را روی پوست خود مشاهده خواهید کرد.
- پوسته پوسته و خشک بودن پوست
- التهاب و حساسیت پوستی
- عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی پوستی
- بروز آکنه و جوش پوستی
- سوزش پوست به ویژه در هنگام استفاده از محصولات مراقبتی
- خارش و قرمزی پوست
چگونه سد دفاعی پوست را ترمیم و تقویت کنیم؟
برای اینکه بتوانید از سد دفاعی پوست خود محافظت کنید یا سلامتی آن را دوباره بازگردانید باید به طور ویژه‌ای به فکر مراقبت از آن باشید. کارهایی که در ادامه به شما معرفی می‌کنیم مهم‌ترین مواردی هستند که در این مسیر باید به آن‌ها پایبند باشید.
از پاک‌کننده‌های ملایم و غیرصابونی استفاده کنید
ممکن است باور این موضوع برایتان سخت باشد اما باید بدانید که صابون‌ها و پاک‌کننده‌های خشن می‌توانند رطوبت مورد نیاز پوست و همینطور باکتری‌ها و روغن‌های مفید آن را از بین ببرند. بنابراین در قدم اول باید بتوانید بهترین شوینده یا پاک‌کننده را برای خودتان انتخاب کنید. اگر پوست چربی دارید به سراغ شوینده‌های فومی بروید و اگر پوست خشکی دارید از پاک‌کننده‌های دارای بافت کرمی استفاده نمایید. در خرید شوینده مراقب باشید که مدل‌های مخصوص پوست حساس و فاقد عطر را تهیه کنید. همچنین هنگام شست‌وشوی صورت خود حتما از آب ولرم استفاده نمایید تا همه‌ی روغن‌ها، آلودگی‌ها و سلول‌های مرده‌ی روی پوست به خوبی پاک شوند.
پوست خود را به آرامی لایه‌برداری کنید
برای اینکه بتوانید از سد دفاعی پوست خود محافظت کنید یا آن را به حالت عادی بازگردانید باید استفاده از لایه‌بردارهای خشن، به ویژه اسکراب‌های دارای دانه‌های درشت، را کنار بگذارید. این نوع لایه‌بردارها پارگی‌های بسیار ریزی را روی پوست ایجاد می‌کنند و به محیط روپوست آسیب می‌زنند. بهترین گزینه برای شما یک لایه‌بردار شیمیایی دارای آلفاهیدروکسی اسیدهای ملایم است که البته در هنگام استفاده از آن هم باید طبق دستورالعمل پیش بروید و زیاده‌روی نکنید.
در شست‌وشوی پوست خود زیاده‌روی نکنید
احتمالا شما هم در هنگام گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی با این موضوع مواجهه شده‌اید که می‌گویند برای بهره بردن از مزایای شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها باید حداقل ۶۰ ثانیه آن‌ها را روی پوست صورت خود ماساژ دهید. متاسفانه باید بگوییم که این کار تنها باعث آسیب دیدن سد دفاعی پوست شما میشود و ممکن است لایه‌ی چربی آن را از بین ببرد. بهترین روش شست‌وشوی صورت این است که پاک‌کننده را روی صورت خود پخش کنید، مالش دهید و سپس بشویید؛ ماساژ طولانی مدت هیچ مزایای اضافه‌ای را برای شما به ارمغان خواهد آورد.
پوست خود را مرطوب نگه دارید
برای ترمیم و تقویت سد دفاعی پوست هیچ کاری مهم‌تر و تاثیرگذارتر از آبرسانی و مرطوب نگه داشتن پوست نیست. مرطوب‌کننده‌ها پوست شما را تغذیه می‌کنند و از میزان آسیب‌دیدگی و خشکیدگی آن می‌کاهند. پیشنهاد می‌کنیم به طور کلی به سراغ محصولاتی بروید که حاوی اسیدهای چرب، سرامیدها، گلیسیرین و هیالورونیک اسید هستند. کرم‌هایی چون آکوافور و وازلین می‌توانند از خروج آب درون پوست شما جلوگیری کنند اما کسانیکه پوست چرب و مستعد آکنه‌ای دارند ممکن است با استفاده از آن‌ها دچار مشکل شوند.
جوش‌های پوستی خود را با احتیاط درمان کنید
درست است که جوش‌های پوستی به ویژه آن مدل‌هایی که چرکین و التهابی هستند می‌توانند روی اعتماد به نفس شما تاثیر بگذارند و باعث درگیر شدن ذهنتان شوند؛ اما به هیچ وجه نباید آن‌ها را دستکاری کنید یا فشار دهید. این کار تنها باعث ملتهب و زخم شدن آن ناحیه میشود و به سد دفاعی پوست آسیب وارد می‌کند. از آن طرف هم نباید برای درمان جوش در استفاده از محصولات پوستی ضدجوش زیاده‌روی کنید. پیشنهاد ما این است که در هنگام مواجهه شدن با آکنه روتین پوستی خود را ملایم‌تر کنید و اجازه دهید روند بهبودی جوش به آرامی طی شود.
استفاده از ضد آفتاب را جدی بگیرید
استفاده از ضد آفتاب مهم‌ترین و بهترین کاری است که می‌توانید در جهت ترمیم و تقویت سد دفاعی پوست خود انجام دهید. همانطور که فهمیدید اشعه‌های نور خورشید برای پوست بسیار مضر هستند و باعث بروز مشکلات بسیار جدی و خطرناکی می‌شوند. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم هر روز و به صورت منظم، حتی در مکان‌های بسته هم، از یک ضد آفتاب دارای SPF بالای ۳۰ استفاده نمایید.
سعی کنید pH پوست خود را متعادل نگه دارید
همانطور که می‌دانید عدد pH می‌تواند به شما نشان دهد که محیط روی پوستتان تا چه اندازه اسیدی یا قلیایی است. pH پوست انسان در حالت طبیعی باید به طور حدودی روی عددی بین ۴.۷ تا ۵.۷۵ باشد؛ هر عددی بالاتر یا پایین‌تر از این مقدار می‌تواند منجر به از بین رفتن سد دفاعی پوست و بروز مشکلاتی چون اگزما، آکنه و عفونت شود. برای متعادل‌سازی pH پوست خود باید با یک متخصص مشورت کنید و از او بخواهید تا محصولات پوستی مناسبتان را به شما معرفی کند.
از رتینوئیدها با ملایمت استفاده کنید
رتینوئیدها که در واقع مشتقات ویتامین A هستند برای تحریک پوست به تولید کلاژن به منظور از بین بردن چین‌وچروک‌ها، از بین بردن آکنه و همچنین افزایش گردش سلولی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر بار اولتان است که محصولات حاوی این ترکیبات را مصرف می‌کنید باید بدانید که آن‌ها می‌توانند باعث خشکی و تحریک پوست شوند.
اگر پوست خشکی دارید بهتر است تنها هفته‌ای یک بار از رتینوئیدها استفاده کنید. افراد دارای پوست چرب می‌توانند تا سه بار در هفته هم از آن‌ها استفاده نمایند. در فصل تابستان که میزان رطوبت هوا بیشتر است استفاده از محصولات حاوی رتینوئیدها و ترکیبات فعال باعث میشود بتوانید پوست خود را بدون ایجاد سوزش و التهاب لایه‌برداری کنید. در فصل زمستان به دلیل وزش باد خشک و دمای هوای پایین باید میزان استفاده از رتینوئید را کاهش دهید تا پوستتان آسیب نبیند.
روتین مراقبت از پوست خود را ساده کنید
یک روتین پوستی پیچیده که پر از محصولات حاوی اسیدها و ترکیبات فعال است نه تنها باعث بهتر شدن مشکلات پوستی شما نمی‌شود بلکه باعث بدتر شدن شرایط هم خواهد شد. اگر مشکلات پوستی جدی و مهمی دارید باید زیر نظر یک پزشک متخصص درمان خود را انجام بدهید. در هنگام خرید محصولات پوستی به ترکیبات درون آن‌ها دقت کنید و پیش از مصرف، از هر کدام تست جداگانه بگیرید تا باعث بروز مشکل نشوند. همچنین پیشنهاد می‌کنیم روتین پوستی خود را کم کم جلو ببرید و آن را تا حد امکان ساده نگه دارید.
از روغن‌های گیاهی استفاده کنید
مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که یک سری از روغن‌های گیاهی خاص می‌توانند به ترمیم و تقویت سد دفاعی پوست کمک شایانی کنند و مانع از دست رفتن رطوبت پوست شوند. بسیاری از این روغن‌ها دارای خواص ضد باکتریایی، ضد التهابی و همینطور آنتی اکسیدانی هستید؛ به همین دلیل برای درمان انواع مشکلات پوستی هم مناسب خواهند بود.
برخی از موثرترین روغن‌های گیاهی که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید عبارتند از: روغن جوجوبا، روغن نارگیل، روغن بادام، روغن آرگان، روغن گل گاوزبان، روغن گل سرخ، روغن آفتابگردان، روغن سویا و روغن گل پامچال. شما می‌توانید خود این روغن‌ها را روی پوستتان ماساژ دهید یا اینکه از کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی آن‌ها استفاده کنید.
آیا ممکن است سد دفاعی پوست برای همیشه آسیب ببیند؟
با افزایش سن پوست شما هم مانند هر یک از اعضای بدنتان با بروز علائم پیری مواجهه میشود. یکی از علائم پیری پوست این است که وقتی برای مثال به دلیل قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید دچار سوختگی می‌شوید؛ مدت‌ها طول می‌کشد تا این مشکلتان به طور کامل رفع شود. این در حالی است که در زمان جوانی آفتاب سوختگی پوستتان طی یک ۲ تا ۳ روز درمان می‌شد.
یک فرد جوان می‌تواند سه بار در روز با آب داغ و صابون دوش بگیرد و در عرض شش یا هفت ساعت، سد پوستی‌اش تا حد زیادی ترمیم میشود. اما وقتی در دهه‌ی ۵۰، ۶۰ یا ۷۰ سالگی زندگی خود هستید، سد پوستی شما به این سرعت جایگزین نخواهد شد. در این زمان شما باید روتین مراقبت از پوستی خود را تغییر دهید و حتی به سراغ درمان‌های کلینیک بروید.
سخن پایانی
سد دفاعی پوست یکی از مهم‌ترین بخش‌های بدن است که برای حفظ سلامت انسان اهمیت بسیار زیادی دارد. شما باید در هر موقعیتی، از خرید محصولات مراقبت پوستی گرفته تا قرار گرفتن در معرض نور خورشید، همواره به فکر شادابی و سلامت پوست خود باشید تا از بروز مشکلات و اختلالات جدی جلوگیری کنید.
منبع: Healthline, Everyday Health
