سرطان ریه چیست و چه عواملی باعث آن میشود؟
چرا سلول‌هایی که قرار است زندگی‌بخش باشند، به دشمن جان تبدیل می‌شوند؟ سرطان ریه، مسئله‌ای است که سال‌هاست متخصصان را به چالش کشیده است. این بیماری که اغلب به دلیل عادات غلط زندگی ایجاد میشود، سالانه جان میلیون‌ها نفر را می‌گیرد؛ اما آیا می‌توان با شناخت دقیق‌تر این بیماری، به راهکارهای موثرتری برای مبارزه با آن دست پیدا کرد؟ آیا سرطان ریه کشنده است؟
سرطان ریه بیماری‌ای است که وقتی سلول‌های ریه به جای عملکرد طبیعی، به شکلی غیرقابل کنترل شروع به رشد می‌کنند، به وجود می‌آید. این رشد غیرطبیعی می‌تواند باعث تشکیل تومورهایی در ریه‌ها شود که اگر زود تشخیص داده نشوند، ممکن است به سایر نقاط بدن هم سرایت کنند. بااین‌حال، آگاهی و تشخیص زودهنگام می‌تواند نقش بزرگی در بهبود و مقابله با آن داشته باشد. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف سرطان ریه، از علل بروز تا روش‌های درمان و پیشگیری می‌پردازیم.
سرطان ریه چیست؟
تشخیص سرطان ریه
علائم سرطان ریه
درمان سرطان ریه
چه عواملی باعث سرطان ریه میشود؟
امید به زندگی در بیماران مبتلا به سرطان ریه
سرطان ریه چیست؟
سرطان ریه بیماری‌ای است که در آن سلول‌های سالم ریه دچار تغییرات غیرعادی می‌شوند و به شکلی کنترل ناپذیر شروع به رشد می‌کنند و توده‌ای را تشکیل می‌دهند. این توده ممکن است به بافت‌های اطراف نفوذ کرده و حتی به بخش‌های دیگر بدن سرایت کند. این بیماری در افراد مسن شایع‌تر است و متاسفانه یکی از بزرگ‌ترین دلایل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در سراسر جهان است.
ریه‌ها اندام‌هایی بسیار حیاتی هستند که وظیفه تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن را برعهده دارند. زمانی که سلول‌های ریه دچار تغییرات ژنتیکی می‌شوند، به جای انجام وظایف طبیعی، به سلول‌های سرطانی تبدیل شده و به‌طور غیرقابل کنترل تکثیر می‌شوند که این امر سلامت بدن را به خطر می‌اندازد. پیشنهاد می‌کنیم یک پالس اکسیمتر در خانه داشته باشید تا در مواقع ضروری از آن استفاده کنید. پالس اکسیمتر دستگاهی است که درصد اشباع اکسیژن خون سرخرگ انسان را اندازه‌گیری می‌کند. این ابزار قابل حمل به‌ویژه برای استفاده در مواقع مهم طراحی شده و معمولا اشباع اکسیژن را از طریق انگشت دست اندازه‌گیری می‌کند. قیمت پالس اکسیمتر در بازار در بازه‌های متفاوتی قرار دارد که با کمی جست‌وجو می‌توانید یک دستگاه با هزینه مناسب پیدا کنید.
بیشتر مواقع، سرطان ریه زمانی تشخیص داده میشود که به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است زیرا در مراحل اولیه اغلب هیچ علائم خاصی بروز نمی‌کند. این بیماری در افراد مسن‌تر بیشتر دیده میشود و بین سیگاری‌ها شایع‌تر است، هرچند افراد غیر سیگاری هم ممکن است به آن مبتلا شوند. در کل سرطان ریه به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- سرطان ریه غیر کوچک سلول (NSCLC): این نوع حدود ۸۵ درصد از سرطان‌های ریه را تشکیل میدهد که شامل آدنوکارسینوما، کارسینوم سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول بزرگ میشود.
- سرطان ریه سلول کوچک (SCLC): این نوع سرطان ۱۵ درصد باقی‌مانده موارد را شامل میشود که معمولا در بخش‌های میانی ریه شروع میشود و نسبت به NSCLC سرعت بیشتری در گسترش دارد.
تشخیص سرطان ریه
تشخیص سرطان ریه معمولا با آزمایشهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس شروع میشود؛ به‌خصوص اگر شما سیگاری باشید یا علائمی داشته باشید که نگران‌کننده هستند. افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان ریه قرار دارند، می‌توانند سالانه تحت غربالگری با سیتی اسکن با دوز پایین قرار بگیرند. این غربالگری عمدتا برای افراد بالای ۵۰ سال که سال‌ها سیگار کشیده‌اند یا اخیرا ترک کرده‌اند، توصیه میشود.
در صورت مشکوک بودن به سرطان ریه، پزشک می‌تواند تعدادی آزمایش را برای شناسایی سلول‌های سرطانی و رد سایر شرایط انجام دهد. این آزمایش‌ها شامل انواع تصویربرداری مانند MRI و PET اسکن، سیتولوژی خلط (بررسی خلط سرفه شده) و بیوپسی (برداشتن نمونه بافت برای آزمایش) هستند. بررسی این نمونه‌ها در آزمایشگاه به تعیین نوع سرطان ریه و راهنمایی در انتخاب درمان کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم تست سرطان ریه در منزل را انجام ندهید و حتما به متخصص مراجعه کنید. ممکن است علائمی که تجربه می‌کنید دلیل دیگری دارد و فقط شبیه سرطان ریه است؛ حتی شاید دلیل سرفه شما آلرژی باشد. برای داشتن اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم مقاله «سرفه آلرژیک چیست؟» ما را مطالعه کنید.
علائم سرطان ریه
برای درمان سرطان ریه تنها دانستن قیمت دستگاه بخور و خرید آن کافی نیست و باید با مشورت پزشک روش درمانی مناسب را انتخاب کنید؛ اما قبل از هرچیز بیایید کمی با علائم آن آشنا شویم. این بیماری در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است ولی با پیشرفت بیماری، علائمی ظاهر میشود که به دلیل تاثیر تومور بر بافت ریه و نواحی اطراف آن است. برخی از رایج‌ترین علائم سرطان ریه در مراحل اولیه شامل موارد زیر میشود:
- سرفه مداوم یا بدتر شدن سرفه
- خس‌خس سینه
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سرفه همراه با خون
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی مداوم
- عفونت‌های مکرر ریه مانند برونشیت یا ذات‌الریه
این علائم ممکن است در افراد مختلف به شکل‌های گوناگونی بروز پیدا کنند؛ با اینکه هر دو جنسیت مرد و زن در معرض خطر سرطان ریه هستند، به نظر می‌رسد نوع سرطان‌ها در زنان و مردان متفاوت است.
علائم سرطان ریه در مردان
مردان بیشتر به سرطان سلول سنگفرشی یا سرطان ریه غیر کوچک سلول (NSCLC) مبتلا می‌شوند که اغلب مجاری هوایی اصلی را تحت تاثیر قرار میدهد. به همین دلیل، علائم شدیدتری در مردان مشاهده میشود که در زیر به آن‌ها اشاره کردیم:
- سرفه مداوم و شدید
- سرفه همراه با خون
- تنگی نفس و مشکلات شدید تنفسی
- خس‌خس سینه
- عفونت‌های مکرر ریه
مردان سیگاری بیشتر در معرض این نوع سرطان‌ها هستند و علائم زودتر بروز می‌کنند؛ این موضوع باعث میشود بیماری زودتر تشخیص داده شود. آدنوکارسینوما (نوعی دیگر از NSCLC)، در سال‌های اخیر در مردان شایع‌تر شده و بیشتر در بافت‌های نزدیک به لبه‌های ریه‌ها رشد می‌کند. این نوع سرطان معمولا در مراحل اولیه علائم خاصی ندارد اما وقتی علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است شامل تنگی نفس، خستگی و درد در کمر یا شانه باشد.
در مراحل آخر سرطان ریه علائمی مثل سرفه‌های مداوم، مشکل در تنفس و کاهش اشتها مشاهده میشود. همچنین اگر سرطان به سایر نواحی بدن مانند استخوان‌ها یا مغز گسترش یابد، ممکن است مشکلاتی مانند درد شدید، سردرد و مشکلات بینایی نیز بروز کند.
علائم سرطان ریه در زنان
علائم سرطان ریه در زنان شباهت زیادی به علائم بیماری در مردان دارد. زنان معمولا به نوعی از سرطان ریه مبتلا می‌شوند که در بخش‌های محیطی‌تر ریه‌ها مانند آدنوکارسینوما رشد می‌کند؛ به همین دلیل، علائم ممکن است به شکلی متفاوت از مردان ظاهر شود. به‌طورکلی، علائم سرطان ریه در زنان شامل موارد زیر است:
- خستگی زودرس
- تنگی نفس یا عدم تحمل ورزش
- درد در کمر یا شانه‌ها
- درد قفسه سینه
- عفونت‌های تنفسی مکرر
- سرفه مداوم
- سرفه خونی (هموپتیزی)
- کاهش وزن ناخواسته
- از دست دادن اشتها
- احساس ناخوشی عمومی
علائم عمومی مانند تنگی نفس و سرفه خفیف ممکن است خیلی به‌صورت واضح و شدید دیده نشود. این نوع سرطان در زنان غیرسیگاری نیز شایع‌تر است و ممکن است در مراحل اولیه، تشخیص بیماری دشوارتر باشد.
درمان سرطان ریه
این بیماری را دست کم نگیرید؛ دقت کنید که درمان سرطان ریه مانند درمان عفونت گوش راحت نیست و باید جدی گرفته شود. درمان این نوع سرطان اغلب با جراحی شروع میشود اما اگر سرطان وخیم باشد یا به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد، ممکن است جراحی امکان‌پذیر نباشد. در این صورت، پزشکان از داروها و پرتودرمانی استفاده می‌کنند. تیم درمانی شما هنگام برنامه‌ریزی درمان به عوامل مختلفی مانند سلامت کلی شما، نوع سرطان و ترجیحات شخصی‌تان توجه می‌کند. اجازه دهید در ادامه انواع روش‌های درمان سرطان ریه را برایتان توضیح بدهیم:
- جراحی: عمل جراحی به‌عنوان اولین گزینه درمان سرطان ریه مطرح است. هدف از این جراحی، از بین بردن بافت‌های سرطانی ریه و نواحی اطراف آن است که احتمال دارد به سرطان مبتلا شده باشند. البته گاهی اوقات، قبل از جراحی، از شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای کوچک کردن تومور استفاده میشود.
- پرتودرمانی: در این روش از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. پرتو درمانی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی برای از بین بردن هرگونه سلول سرطانی باقی‌مانده استفاده شود. این روش به‌ویژه برای سرطان‌های محدود که هنوز به مناطق دیگر بدن گسترش نیافته‌اند موثر است.
- شیمی درمانی: شیمی درمانی از داروهای قوی برای کاهش یا کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این درمان می‌تواند به‌عنوان یک اقدام اولیه یا بعد از جراحی برای حذف سلول‌های باقی‌مانده استفاده شود. شیمی درمانی به‌ویژه برای تومورهایی که سریع رشد می‌کنند و به نقاط دیگر بدن گسترش یافته‌اند، مفید است. داروهای شیمی درمانی سلول‌های در حال تقسیم را هدف قرار می‌دهند.
- رادیوتراپی: در مواردی که جراحی امکان‌پذیر نیست، رادیوتراپی به‌عنوان درمان اصلی یا برای تسکین علائم استفاده میشود. این درمان به دقت طراحی شده است تا حداکثر آسیب به بافت‌های سالم اطراف کاهش یابد؛ البته احتمال دارد عوارض جانبی مانند خستگی و تحریک پوست در نتیجه‌ی این روش بروز کند.
- درمان هدفمند: این نوع درمان شامل داروهایی است که به‌طور خاص روی سلول‌های سرطانی تاثیر می‌گذارد. این داروها می‌توانند روند تقسیم سلولی را متوقف کرده و رشد سرطان را کند کنند. این روش اکثرا برای بیمارانی که نوع خاصی از سرطان دارند و بدن آن‌ها به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد، در نظر گرفته میشود.
- درمان سرطان پیشرفته: در شرایطی که سرطان به شدت پیشرفت کرده و تومور بزرگ شده باشد (سرطان ریه بدخیم)، پزشکان اغلب از ترکیب پرتودرمانی و شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند. هدف اصلی این درمان‌ها کاهش اندازه تومور و تسکین علائم و درد ناشی از بیماری است. پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای پرانرژی سلول‌های سرطانی را هدف قرار میدهد و شیمی‌درمانی با داروهای قوی به مبارزه با سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. این درمان بر اساس وضعیت کلی بیمار و نوع و مرحله سرطان طراحی میشود.
- ایمونوتراپی: ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند تا به طور موثرتری با سلول‌های سرطانی مبارزه کند. در این روش، داروها به سلول‌های ایمنی کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرند. این درمان می‌تواند به‌ویژه برای افرادی که جراحی برای آن‌ها گزینه‌ای مناسب نیست، مفید باشد. در کنار این درمان استفاده از روش مؤثر برای پاکسازی ریه با مشاوره از پزشک می‌تواند کمک کننده باشد.
درمان خانگی سرطان ریه چیست؟ راه‌هایی برای کنترل علائم
برخی افراد برای درمان سرطان ریه، به دنبال استفاده از مکمل‌های گیاهی برای کاهش علائم و تقویت درمان‌های رایج مانند شیمی‌درمانی هستند. همواره توصیه میشود که قبل از شروع هرگونه درمان گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید. این روش‌های خانگی معمولا به‌عنوان مکمل‌های درمانی در کنار روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- گون: این گیاه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند و از رشد تومورها جلوگیری کند. همچنین ممکن است به افزایش تاثیر داروهای شیمی‌درمانی کمک کند.
- ریشه شیرین بیان: این ریشه به‌عنوان یک ماده‌ی خلط آور شناخته میشود و می‌تواند در تسریع ترشح مخاط و کاهش سرفه و تنگی نفس موثر باشد. شیرین بیان یک خوراکی عالی برای پاکسازی ریه است.
- ریشه مارچوبه: این گیاه تا حد زیادی می‌تواند به از بین بردن سلول‌های سرطانی ریه کمک کرده و از رشد آن‌ها جلوگیری کند.
درمان خانگی ذات الریه چیست؟
ذات الریه یک نوع بیماری دارای عفونت است که باعث التهاب کیسه‌های هوایی در یکی یا هر دو ریه میشود. این کیسه‌ها ممکن است با مایع یا چرک پر شوند که باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و دشواری در تنفس میشود. در این مواقع پزشک ممکن است داروهایی برای مبارزه با باکتری‌ها یا ویروس‌ها تجویز کند؛ ذات الریه یک وضعیت جدی است و درمان‌های خانگی نمی‌توانند آن را درمان یا بهبود ببخشند اما در کنار آن می‌توانید با چند روش خانگی علائم را کاهش دهید:
- نوشیدن مایعاتی مثل آب، چای گرم و سوپ پرهیز از مصرف مصرف کافئین و الکل
- کمپرس گرم با گذاشتن یک پارچه گرم بر پیشانی یا گردن
- سرفه صحیح (حین سرفه، به جلو خم شوید و یک بالش را به شکم فشار دهید)
- استفاده از بخار حمام گرم یا دستگاه بخور.
- زردچوبه در غذا یا چای
- استراحت کافی
- اجتناب از دود
آیا سرطان ریه درمان دارد؟
شاید برای شما هم سوال باشد که «آیا سرطان ریه خوب میشه» باید بگوییم که سرطان ریه می‌تواند یک روند بهبودی طولانی‌مدت را به همراه داشته باشد. از طرفی برخی از انواع سرطان ریه می‌توانند در صورت تشخیص قبل از گسترش، قابل بهبود یافتن در نظر گرفته شوند؛ بااین‌حال، پزشکان در مورد اینکه آیا می‌توان این نوع سرطان‌ها را به طور کامل درمان کرد، چندان مطمئن نیستند.
حتی اگر درمان این نوع سرطان موفقیت‌آمیز باشد و شما به طور کامل از سرطان خلاص شوید، هنوز هم خطر بروز مجدد بیماری تا چندین سال پس از پاک شدن از سرطان وجود دارد. احتمال بازگشت سرطان در افرادی که به آدنوکارسینوم مبتلا هستند، بیشتر از کسانی است که به سرطان ریه سلول سنگفرشی دچار شده‌اند.
چه عواملی باعث سرطان ریه میشود؟
سرطان ریه می‌تواند به علت تغییرات و جهش‌های سلولی در ریه‌ها به وجود بیاید که اکثرا ناشی از استنشاق مواد خطرناک و سمی است. سیگار کشیدن بزرگ‌ترین عامل این بیماری است و تقریبا ۹۰ درصد موارد به آن مرتبط میشود. از طرفی رادون، یک گاز رادیواکتیو بی‌رنگ و بی‌بو، دومین عامل مهم این بیماری محسوب میشود که می‌تواند به خانه‌ها نفوذ کند و در ترکیب با سیگار کشیدن خطر را افزایش دهد. همچنین، مواجهه با مواد شیمیایی خطرناک مانند آزبست و اورانیوم و وجود سابقه خانوادگی سرطان ریه نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری و بروز علائم مرگ در سرطان ریه را افزایش دهند. به یاد داشته باشید که در صورت قرارگیری در معرض این عوامل، مشاوره با پزشک ضروری و الزامی است.
امید به زندگی در بیماران مبتلا به سرطان ریه
در پاسخ به این سوال که “فرد مبتلا به سرطان ریه چقدر زنده میمونه”باید گفت که به عوامل مختلفی مانند نوع درمان‌های انجام شده و وضعیت روحی بیمار در طول درمان بستگی دارد. به‌طورکلی، حدود ۴۰ درصد از بیماران (حدود ۴۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر) می‌توانند یک سال یا بیشتر پس از تشخیص سرطان خود زنده بمانند. همچنین، تقریبا ۱۵ درصد از این افراد (۱۵ نفر از هر ۱۰۰ نفر) بیش از ۵ سال زندگی می‌کنند و تنها ۱۰ درصد (۱۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر) می‌توانند ۱۰ سال یا بیشتر پس از تشخیص به زندگی ادامه دهند.
نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که زندگی در محیط‌های آلوده و استنشاق هوای ناسالم می‌تواند تاثیر منفی بر روند درمان و کاهش طول عمر داشته باشد. همچنین، مراجعه‌ی به موقع به یک متخصص ریه با تجربه می‌تواند شانس موفقیت درمان را افزایش دهد.
نتیجه گیری
سرطان ریه، یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است که عمدتا به دلیل سیگار کشیدن رخ میدهد. بااین‌حال، عوامل دیگری مانند آلودگی هوا، سابقه خانوادگی و برخی مواد شیمیایی نیز در افزایش خطر ابتلا به این بیماری نقش دارند. تشخیص زودهنگام، کلید موفقیت در درمان این بیماری است. روش‌های درمانی مختلفی مثل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی برای مقابله با این بیماری وجود دارد. همچنین تغییر سبک زندگی سالم، ترک سیگار و شرکت در غربالگری‌های منظم، از مهمترین راه‌های پیشگیری و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. با وجود چالش‌های موجود، پیشرفت‌های اخیر در زمینه پزشکی، امید به بهبودی بیماران مبتلا به سرطان ریه را افزایش داده است.
منابع: mayoclinic ، lung ، healthdirect ، cancer
