پرولاکتین چیست؟ + بررسی تاثیر افزایش یا کاهش آن
پرولاکتین یکی از هورمون‌های مورد نیاز برای شیردهی، رابطه جنسی و رشد استخوان است. افزایش این هورمون در خون ممکن است باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند ناباروری و چاقی شود. استرس، افسردگی، اضطراب و حتی پرولاکتینوما از جمله عوامل موثر در افزایش سطح پرولاکتین هستند. این هورمون با ارسال پیام‌های مختلف به مغز به تنظیم چرخه خواب کمک می‌کند. کلم بروکلی، بامیه و کره بادام زمینی از جمله مواد غذایی مناسب برای کاهش سطح پرولاکتین هستند. در این مقاله از مجموعه مقالات دیجی‌کالا مگ علاوه‌بر معرفی هورمون پرولاکتین علائم بالا یا پایین بودن میزان هورمون را برای شما شرح داده‌ایم. همراه ما باشید.
هورمون پرولاکتین چیست؟
هورمون پرولاکتین یا به اختصار PR مسئول شیردهی و رشد بافت پستان است و به فرایندهای مختلف بدن کمک می‌کند. پرولاکتین در مردان نسبت به زنان کمتر است. این هورمون در افراد باردار یا شیرده بیشتر می‌شود. بیشترین میزان پرولاکتین در غده هیپوفیز ساخته و توسط همان غده ترشح می‌شود. غده هیپوفیز در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس قرار دارد. این غده بخشی از سیستم درون‌ریز و مسئول ساخت بسیاری از هورمون‌ها است. سیستم عصبی مرکزی، سیستم ایمنی، رحم و غدد پستانی می‌توانند پرولاکتین تولید کنند. تحریک نوک پستان، ورزش کردن و استرس نیز منجر به تولید پرولاکتین می‌شود.
برای مطالعه بیشتر: بهترین دارو تنظیم‌کننده هورمون زنانه
علائم پرولاکتین بالا
اگر میزان هورمون پرولاکتین در بدن شما زیاد باشد علائم زیر را مشاهده خواهید کرد. این علائم در مردان و زنان با یکدیگر متفاوت است.
علائم پرولاکتین بالا در زنان
- ناباروری
- از دست دادن میل جنسی
- ترشحات شیری از نوک سینه در زمانی که باردار نیستید
- پریودهای نامنظم یا پریود نشدن برای مدت طولانی
- درد شدید در طول رابطه جنسی به دلیل خشکی واژن.
علائم پرولاکتین بالا در مردان
- اختلال نعوظ
- پایین بودن سطح تستوسترون
- بزرگ شدن بافت سینه (ژنیکوماستی)
دلایل افزایش پرولاکتین چیست؟
عوامل مختلفی باعث افزایش میزان هورمون پرولاکتین می‌شود که عبارتند از:
- پرولاکتینوما: پرولاکتینوما نوعی توده خوش‌خیم غیر سرطانی است که در غده هیپوفیز تشکیل شده و باعث تولید بیش از حد پرولاکتین می‌شود. پرولاکتینوما بیشتر در افراد زیر ۴۰ سال رخ می‌دهد. این توده معمولا با دارو درمان می‌شود اما می‌توان آن را با جراحی و پرتودرمانی نیز درمان کرد.
- مصرف برخی از داروها: دوپامین می‌تواند به کاهش ترشح پرولاکتین کمک کند. هر دارویی که بر میزان دوپامین بدن شما تاثیر بگذارد می‌تواند باعث افزایش میزان پرولاکتین شود. برخی از داروهای ضد روان‌پریشی مانند ریسپریدون، برخی از داروهایی که برای فشار خون بالا تجویز می‌شوند، داروهایی که حالت تهوع و استفراغ را درمان می‌کنند و مسکن‌هایی که مواد افیونی دارند باعث افزایش سطح پرولاکتین می‌شوند.
اگر سطح پرولاکتین شما به دلیل مصرف دارو زیاد باشد، معمولا سه الی چهار روز پس از قطع مصرف دارو، سطح این هورمون در خون شما به حالت عادی باز می‌گردد. قطع مصرف داروها حتما باید با نظر پزشک باشد.
بیماری کلیوی، کم‌کاری تیروئید و زونا (مخصوصا اگر روی سینه باشد) باعث افزایش میزان پرولاکتین می‌شود.
برای مطالعه بیشتر: چرا پریود نمی‌شوم؟
دلایل کاهش پرولاکتین چیست؟
سطح پرولاکتین خون معمولا پایین است مگر این که باردار یا در دوران شیردهی باشید. بنابراین تنها نشانه کم بودن غیر عادی پرولاکتین عدم تولید شیر مادر پس از زایمان است.
راه‌های پیش‌گیری از افزایش پرولاکتین (درمان پایین بودن پرولاکتین)
روشهای مختلفی برای پیش‌گیری از افزایش پرولاکتین وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
- کنترل مصرف گلوتن: گلوتن در مواد غذایی مانند گندم وجود دارد. گلوتن باعث افزایش پرولاکتین می‌شود و می‌تواند باعث به وجود آمدن اختلال‌هایی در تولید دوپامین در هیپوتالاموس شود.
- پرهیز از مصرف الکل: الکل با تغییر دادن میزان دوپامین باعث افزایش میزان پرولاکتین می‌شود.
- مصرف مکمل ویتامین‌های B6 و E: مصرف این ویتامین‌ها باعث کاهش میزان پرولاکتین می‌شود.
- کنترل قند خون: از مصرف نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای فرآوری شده و غذاهایی که قند بالایی دارند خودداری کنید و مواد غذایی سرشار از پروتئین و فیبر کافی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این غذاها به ثابت نگه داشتن قند خون و کاهش سطح پرولاکتین کمک می‌کند. مواد غذایی که به کنترل قند خون کمک می‌کنند عبارتند از:
| کلم بروکلی | کدو تنبل و تخمه آن |
| غذاهای دریایی | بامیه |
| کره بادام زمینی | لوبیا |
| عدس | توت |
| کلم پیچ | دانه کتان |
- پرهیز از تمرین‌های ورزشی سنگین: انجام حرکات آگاهانه و آهسته هنگام ورزش به پایین نگه داشتن سطح پرولاکتین کمک می‌کند. ورزش سنگین ممکن است باعث افزایش میزان پرولاکتین خون شود.
- دوری از استرس: استرس زیاد باعث آزاد شدن کورتیزول در بدن و افزایش سطح پرولاکتین می‌شود. خواب کافی در شب، مصرف وعده‌های غذایی سالم و منظم، تمرین مدیتیشن و ورزش‌های سبک می‌تواند به مدیریت استرس شما کمک کند. اگر به خاطر شغل خود استرس زیادی را تحمل می‌کنید در طول کار استراحت کنید.
- پوشیدن لباس‌های راحت: از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید. پوشیدن لباس‌های تنگ می‌تواند نوک سینه‌ها را بیش از حد تحریک کند و منجر به افزایش تولید پرولاکتین شود.
برای مطالعه بیشتر: تاثیر خواب در هورمون‌ها
درمان بالا بودن پرولاکتین
هایپرپرولاکتینمی نوعی بیماری قابل درمان است که در آن سطح پرولاکتین خون شما از حالت عادی بیشتر است. این بیماری خطرناک نیست اما ممکن است باعث ناباروری شود. درمان هایپرپرولاکتینمی به علت آن بستگی دارد. برخی از افرادی که هایپرپرولاکتینمی دارند اما علائم خاصی ندارند نیاز به درمان ندارند. رایج‌ترین روشهای درمان هایپرپرولاکتینمی عبارتند از:
- دارو: برای کاهش ترشح این هورمون از داروهایی مانند کابرگولین و بروموکریپتین استفاده می‌کنند.
- جراحی: اگر با مصرف دارو پرولاکتینومای شما کوچک نشود، ممکن است برای برداشتن آن به جراحی نیاز داشته باشید.
- پرتودرمانی: درصورتی‌که مصرف دارو و جراحی در کاهش سطح پرولاکتین خون شما موثر نباشد ممکن است پزشک پرتودرمانی را تحویز کند.
سخن آخر؛ پرولاکتین هورمون مسئول تولید شیر و سایر فعالیت‌های مربوط به باروری در زنان است. افزایش این هورمون در بدن ممکن است باعث بروز مشکلات متعددی مانند کاهش وزن، مشکلات باروری و نوسان‌های خلقی شود. مصرف غذاهای مقوی و سالم برای کنترل قند خون در بدن ضروری است. تنظیم نبودن قند خون ممکن است باعث افزایش سطح استرس و افزایش غیر طبیعی سطح پرولاکتین شود. مصرف ویتامین B6 می‌تواند سطح هورمون پرولاکتین در خون را کاهش دهد. تغییر سبک زندگی و داشتن برنامه غذایی می‌تواند به حفظ سطح هورمون پرولاکتین کمک کند.
منبع : clevelandclinic.org
