PCIe 5.0 چیست و چرا برای کامپیوترها اهمیت زیادی دارد؟

با عرضه‌ی پردازنده‌های سری Alder Lake اینتل و با توجه به اینکه پردازنده‌های سری رایزن ۷۰۰۰ شرکت AMD به‌زودی راهی بازار می‌شوند، استاندارد PCIe 5.0 روز‌به‌روز مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرد. اما PCIe 5.0 دقیقا چیست و آیا باید یک مادربرد دارای این مشخصه را خریداری کنید؟

PCIe چیست؟

این کلمه مخفف عبارت «اتصال سریع قطعات جانبی» است. PCIe به زبان ساده استانداردی است که به قطعات جانبی اجازه می‌دهد به مادربرد متصل شوند و با پردازنده ارتباط برقرار کنند. در سال ۲۰۰۳ اولین نسل این استاندارد توسط سازمان PCI-SIG معرفی شد و از آن زمان چند نسل مختلف از آن برای کامپیوترها ارائه شده است.

استاندارد PCIe در ابتدا برای جایگزینی تعدادی از استاندارد‌های قدیمی مانند PCI، PCI-X و APG توسعه پیدا کرد. این استاندارد جدید نیاز به ارائه‌ی عملکرد عالی داشت و باید همه‌‌فن‌حریف ظاهر می‌شد. همچنین سازمان PCI-SIG تلاش کرد که این استاندارد جدید تا حد ممکن با نسل‌های قبلی همین استاندارد سازگار باشد.

به همین خاطر یک قطعه‌ی قدیمی مربوط به سال ۲۰۰۸ که مبتنی بر PCIe 2.0 محسوب می‌شود با مادربرد دارای اسلات‌های PCIe 5.0 سازگار است. بنابراین کاربران در مورد این موضوع نگرانی نخواهند داشت.

PCIe برای چه کارهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

اسلات‌های PCIe برای اتصال قطعات مهم به مادربرد کامپیوتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توانیم به کارت گرافیک اشاره کنیم که در هر ثانیه باید میلیاردها عملیات را انجام دهد. همچنین قطعاتی مانند کارت شبکه، کارت صدا، برخی حافظه‌های SSD و چندین قطعه‌ی دیگر از همین راه به کامپیوتر وصل می‌شوند.

طبیعتا تمام این قطعات اندازه‌ی یکسانی ندارند و همچنین پهنای باند مورد نیاز آن‌ها یکسان نیست. به همین خاطر شاهد چندین نوع مختلف از کانکتورهای فیزیکی برای PCIe هستیم.

مسیر ارتباطی PCIe و اعداد x1، x4، x8 و x16 چه معنایی دارند؟

برای تقسیم‌بندی اسلات‌های PCIe از واحد مسیر ارتباطی یا همان Lane استفاده می‌کنند که به صورت عدد مطرح می‌شود. تعداد مسیرهای ارتباطی هم نشان‌دهنده‌ی پهنای باند اسلات موردنظر است. به عنوان مثال PCIe 5.0 در هر مسیر ارتباطی از پهنای باند ۸ گیگابایت در ثانیه پشتیبانی می‌کند. البته این پهنای باند به دریافت و ارسال داده تقسیم می‌شود و بنابراین چنین اسلاتی می‌تواند در هر ثانیه ۴ گیگابایت داده را ارسال و ۴ گیگابایت دریافت کند.

زمانی که شاهد قرارگیری عبارت PCIe 5.0 x1 روی یک محصول هستید، این یعنی محصول موردنظر از استاندارد PCIe 5.0 بهره می‌برد و از فقط یک مسیر ارتباطی PCIe استفاده می‌کند. اگر هم روی محصول عبارت PCIe 5.0 x16 نوشته شده باشد، این یعنی محصول خریداری شده هر ۱۶ مسیر ارتباطی PCIe 5.0 را مورد استفاده قرار می‌دهد که به معنای پهنای باند ۱۲۸ گیگابایت در ثانیه است.

این اعداد مربوط به x1 تا x16 هم مربوط به اندازه‌ی این اسلات‌ها است و هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، اسلات موردنظر اندازه‌ی بزرگ‌تری دارد.

قطعات جانبی با توجه به قدرت پردازشی که نیاز دارند، اندازه‌ی ارتباط با اسلات را مشخص می‌کنند. به همین خاطر کارت‌های گرافیک معمولا از تمام پورت‌های x16 بهره می‌برند ولی کارت‌های صدا یا شبکه در بیشتر موارد از اسلات‌های x1 یا x6 استفاده می‌کنند.

در بیشتر مادربردهای معمولی شاهد پورت‌های x1، x4 و x16 هستیم. در مادربردهایی که دارای پورت x8 هستند، این پورت به شکل اسلات x16 ارائه می‌شود و صرفا پهنای باند در حد x8 پشتیبانی می‌کند. باید خاطرنشان کنیم اگر قطعه‌ی موردنظر دارای کانکتور PCIe کوچک‌تر باشد، می‌توانید آن را به اسلات‌های بزرگ‌تر وصل کنید و با این کار فقط پهنای باند موردنیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در میان اسلات‌های معمولی، باید به اسلات M.2 اشاره کنیم. این اسلات به طور مشخص برای حافظه‌های SSD مبتنی بر NVMe مورد استفاده قرار می‌گیرند. M.2 به طور فیزیکی با پورت‌های استاندارد PCIe سازگار نیست ولی از کانکشن PCIe x4 استفاده می‌کند.

PCIe 5.0 چه مزایایی دارد؟

مهم‌ترین ویژگی این استاندارد، بحث سرعت آن است. به طور مشخص PCIe 5.0 دو برابر سرعت بیشتری نسبت به نسل قبلی ارائه می‌دهد. طبیعتا قرار نیست تمام کاربران معمولی از حداکثر سرعت PCIe 5.0 استفاده کنند. اما برخی کارها حداکثر سرعت این اسلات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین برای کاربران حرفه‌ای چنین مشخصه‌هایی اهمیت بسیار زیادی دارد.

گفتنی است در حال حاضر فقط تعداد اندکی از قطعات از PCIe 5.0 پشتیبانی می‌کنند و بیشتر آن‌ها برای استفاده‌های صنعتی ارائه شده‌اند. گفته می‌شود انویدیا برای کارت‌های گرافیک سری RTX 4000 بار دیگر از PCIe 4.0 استفاده خواهد کرد و در مورد کارت‌های گرافیک سری AMD Radeon RX 7000 هم احتمالا شاهد پشتیبانی از PCIe 5.0 نخواهیم بود. همچنین برای SSDهای مختص کاربران معمولی هم هنوز این استاندارد جدید ارائه نشده است.

در رابطه با ارزش خرید مادربرد و پردازنده‌های سازگار با این تکنولوژی باید بگوییم که اگر به دنبال ارتقای کامپیوتر دسکتاپ خود هستید، پس با انتخاب مدل‌های جدید پردازنده و مادربرد‌های تازه‌نفس، در آینده می‌توانید از قطعات مبتنی بر PCIe 5.0 و مزایای مختلف آن‌ها بهره‌مند شوید. اما با توجه به روند فعلی، به نظر می‌رسد PCIe 5.0 تا چند سال دیگر همه‌گیر نخواهد شد و تا آن زمان اینتل و AMD از پردازنده‌های بسیار بهتری رونمایی خواهند کرد. در این میان باید به استاندارد PCIe 6.0 هم اشاره کنیم که رسما معرفی شده و باید ببینیم این استاندارد چه زمانی فراگیر می‌شود.

• مادربرد چگونه بر عملکرد کامپیوتر تاثیر می‌گذارد؟

منبع: How To Geek