آرتروز چیست؛ راهنمای جامع برای مدیریت و تسکین علائم
آرتروز چیست و چگونه درمان میشود؟ این سوالی است که بسیاری از افراد به‌خصوص سالمندان مطرح می‌کنند. در پاسخ باید گفت آرتروز یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) یک بیماری مفصلی شایع است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف محافظ انتهای استخوان‌ها به‌مرور زمان از بین برود و استخوان‌ها هنگام استفاده از آن مفصل به یکدیگر ساییده شوند.
استئوآرتریت می‌تواند به هر مفصلی آسیب برساند، اما اغلب مفاصل دست، زانو، هیپ و ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری معمولا قابل کنترل است. با این حال، آسیب‌دیدگی مفصل قابل جبران نیست. سبک زندگی فعال، حفظ وزن در محدوده‌ی سالم و دریافت درمان‌های تخصصی ممکن است سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد و به بهبود درد و عملکرد مفاصل کمک کند.
اگر می‌خواهید درک بهتری از بیماری استئوآرتریت داشته باشید، این مقاله از دیجی‌کالا مگ را از دست ندهید. در این مقاله به بررسی دقیق و جامع استئوآرتریت می‌پردازیم و علل، علائم و راه درمان آن را توضیح می‌دهیم.
آرتروز چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
انواع آرتروز
نشانه‌ها و علائم بیماری آرتروز
خطرات آرتروز چیست؟
راه تشخیص بیماری آرتروز چیست؟
بررسی روش‌های درمان آرتروز
چگونه می‌توانم از آرتروز پیشگیری کنم؟
آرتروز چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
انتهای استخوان‌ها در مفاصل در لایه‌ای از غضروف سخت و صاف پوشیده شده است. غضروف مانند ضربه‌گیر و روان‌کننده عمل می‌کند. به عبارت دیگر، به استخوان‌های مفاصل کمک می‌کند به‌نرمی و به‌طور ایمن از روی هم عبور کنند. در صورت ابتلا به استئوآرتریت، غضروف مفاصل آسیب‌دیده با گذشت زمان از بین می‌رود. در نهایت، زمانی که مفاصل خود را حرکت می‌دهید، استخوان‌های شما به یکدیگر ساییده میشوند.
استئوآرتریت می‌تواند هر مفصلی را در بدن تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در نواحی زیر ایجاد میشود:
- دست
- زانو
- هیپ
- گردن (ستون فقرات گردنی)
- قسمت پایین کمر
عوامل خطر بیماری؛ علت بیماری آرتروز چیست؟
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش دهند عبارتند از:
- بالا رفتن سن: خطر ابتلا به آرتروز با افزایش سن بیشتر میشود. بزرگسالان بالای ۵۵ سال بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به استئوآرتریت مبتلا میشوند. علت این موضوع در حال حاضر مشخص نیست.
- چاقی: اضافه وزن به‌طرق مختلف در بروز استئوآرتریت نقش دارد. هر چقدر وزن شما بالاتر باشد، خطر ابتلا به این بیماری هم بیشتر خواهد بود. چاقی به مفاصل تحمل‌کننده‌ی وزن از جمله زانو فشار زیادی وارد می‌کند. همچنین بافت چربی پروتئین‌هایی می‌سازد که می‌توانند باعث التهاب مفاصل و نواحی اطراف آن‌ها شوند.
- آسیب‌های مفصلی: صدمات فیزیکی مانند آسیب‌هایی که هنگام ورزش یا تصادف رخ میدهند، خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش میدهند. حتی صدماتی که سال‌ها پیش رخ داده و به ظاهر بهبود یافته‌اند، می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
- فشار مکرر روی مفصل: اگر شغل یا ورزشی که انجام می‌دهید دائما به یک مفصل فشار وارد کند، ممکن است آن مفصل در نهایت دچار استئوآرتریت شود.
- ژنتیک: بعضی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به استئوآرتریت هستند.
- بدشکلیهای استخوانی: بعضی از افراد با مفاصل بدشکل یا غضروف معیوب به دنیا می‌آیند.
- بیماری‌های متابولیک: دیابت و هموکروماتوز (وضعیتی که در آن آهن در بدن تجمع پیدا می‌کند) با افزایش خطر ابتلا به استئوآرتریت مرتبط هستند.
انواع آرتروز
پزشکان معمولا این بیماری را به یکی از ۲ نوع زیر طبقه‌بندی می‌کنند:
- استئوآرتریت اولیه: شایع‌ترین شکل آرتروز است و با گذشت زمان در مفاصل ایجاد میشود. به اعتقاد کارشناسان، این بیماری به‌دلیل استفاده از مفاصل در طول زندگی و در اثر ساییدگی و پارگی طبیعی رخ می‌دهد.
- استئوآرتریت ثانویه: زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی مستقیما به یکی از مفاصل شما آسیب برساند. جراحت‌ها و تروماها از علل شایع آرتروز ثانویه هستند. سایر انواع آرتریت مثل روماتیسم و نقرس هم ممکن است به غضروف مفاصل آسیب بزنند و باعث استئوآرتریت شوند.
نشانه‌ها و علائم بیماری آرتروز
علائم آرتروز اغلب به‌کندی ایجاد شده و با گذشت زمان بدتر میشود. اولین علائم آرتروز معمولا شامل موارد زیر است:
- درد: مفاصل آسیب‌دیده ممکن است در حین حرکت یا بعد از آن دچار درد شوند.
- سفتی: سفتی مفاصل در هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از مدتی غیرفعال بودن مشهود است.
- حساسیت به لمس: این مشکل زمانی ایجاد میشود که به مفصل یا ناحیه‌ی اطراف آن یک فشار ملایم وارد می‌کنید.
- از دست دادن انعطاف‌پذیری: ممکن است نتوانید مفصل خود را به‌طور کامل حرکت دهید.
- احساس ساییدگی: ممکن است هنگام استفاده از مفصل احساس ساییدگی داشته باشید و صدای ترکیدن یا خرد شدن بشنوید.
- خارهای استخوانی: این زائده‌های استخوانی که شبیه توده‌های سخت هستند، می‌توانند در اطراف مفصل آسیب‌دیده ایجاد شوند.
- تورم: این علامت از التهاب بافت نرم اطراف مفصل ناشی میشود.
خطرات آرتروز چیست؟
استئوآرتریت یک بیماری دژنراتیو است که با گذشت زمان بدتر شده و اغلب به درد مزمن منجر میشود. درد و سفتی مفاصل می‌تواند آ‌ن‌قدر شدید شود که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند. در نهایت، درد و ناتوانی ناشی از بیماری ممکن است افسردگی و اختلال خواب را به همراه داشته باشد.
راه تشخیص بیماری آرتروز چیست؟
پزشک در طول معاینه‌ی بدنی مفصل آسیب‌دیده‌ی شما را از نظر حساسیت به لمس، تورم، قرمزی و انعطاف‌پذیری بررسی می‌کند. علاوه بر این، ممکن است یک یا چند مورد از تست‌های زیر را توصیه کند:
۱. تست‌های تصویربرداری
تصویربرداری از مفصل آسیب‌دیده با روش‌های زیر انجام میشود:
- اشعه‌ی ایکس: غضروف در تصاویر اشعه‌ی ایکس نشان داده نمی‌شود، اما از دست دادن غضروف را می‌توان با باریک شدن فضای بین استخوان‌های مفصل تشخیص داد. اشعه‌ی ایکس همچنین قادر است به شناسایی خارهای استخوانی در اطراف مفصل کمک کند.
- ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیق از استخوان‌ها و بافت‌های نرم از جمله غضروف استفاده می‌کند. معمولا برای تشخیص آرتروز به MRI نیاز نیست. اما این تست در موارد پیچیده می‌تواند به ارائه‌ی اطلاعات بیشتر کمک کند.
۲. تست‌های آزمایشگاهی
تجزیه و تحلیل خون یا مایع مفصلی برای تشخیص دقیق‌تر بیماری ضروری است:
- آزمایش خون: هیچ آزمایش خونی برای تشخیص استئوآرتریت وجود ندارد، اما بعضی از تست‌ها می‌توانند به رد سایر علل درد مفاصل از جمله روماتیسم کمک کنند.
- بررسی مایع مفصلی: پزشک از یک سوزن برای استخراج مایع از مفصل آسیب‌دیده استفاده می‌کند. این مایع از نظر وجود التهاب مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا مشخص می شود که آیا درد از نقرس یا عفونت ناشی میشود یا خیر.
بررسی روش‌های درمان آرتروز
اکنون که متوجه شدید آرتروز مفاصل چیست و چه علائمی دارد، باید با راه‌های درمان آن آشنا شوید. استئوآرتریت برگشت‌پذیر نیست، اما می‌توان درد آن را کاهش داد و به تحرک بهتر مفاصل کمک کرد. راهکارهای توصیه‌شده برای درمان این بیماری شامل موارد زیر هستند:
۱. داروها
داروهایی که به تسکین درد و سایر علائم آرتروز کمک می‌کنند عبارتند از:
- استامینوفن: شواهد نشان می‌دهد که استامینوفن برای کاهش درد خفیف تا متوسط مفید است. با این حال، مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند باعث آسیب کبدی شود.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهای بدون نسخه مثل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم درد ناشی از آرتروز را تسکین میدهند. NSAIDs قوی‌تر با نسخه‌ی پزشک در دسترس هستند. NSAIDs ممکن است به ناراحتی معده، مشکلات قلبی-عروقی و آسیب کبدی یا کلیوی منجر شوند. محصولاتی که به‌صورت ژل روی مفصل آسیب‌دیده مالیده میشوند، عوارض جانبی کمتری دارند و به احتمال زیاد به اندازه‌ی داروهای خوراکی موثر هستند.
- دولوکستین: این دارو که معمولا برای درمان افسردگی تجویز میشود، برای تسکین دردهای مزمن از جمله درد آرتروز هم تایید شده است.
۲. درمان‌های فیزیکی و توانبخشی
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد به شما آموزش دهد. ورزش سبک منظم که به‌تنهایی انجام می‌دهید (مانند شنا یا پیاده‌روی) ممکن است به همان اندازه موثر باشد.
- کاردرمانی: کاردرمانگر به شما کمک می‌کند راهکارهای مناسبی را برای انجام کارهای روزمره بدون وارد کردن فشار اضافی به مفصل دردناک پیدا کنید. به‌عنوان مثال، اگر آرتروز روی دست‌هایتان تاثیر گذاشته باشد، استفاده از مسواک با دسته‌ی بزرگ فرآیند تمیز کردن دندان‌ها را برای شما آسان‌تر می‌کند. اگر آرتروز زانو دارید، وجود یک نیمکت در حمام برای تسکین درد ناشی از ایستادن کمک‌کننده است.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): در این روش از جریان الکتریکی با ولتاژ پایین برای تسکین درد استفاده میشود. TENSمی‌تواند برای بعضی از افراد مبتلا به آرتروز زانو و هیپ، تسکین کوتاه‌مدت فراهم کند.
۳. جراحی و سایر روش‌ها
اگر درمان‌های محافظه‌کارانه موثر نباشند، پزشک راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- تزریق کورتیزون: تزریق کورتیکواستروئید به مفصل می‌تواند درد را برای چند هفته تسکین دهد. پزشک ناحیه‌ی اطراف مفصل را بی‌حس می‌کند، یک سوزن را در فضای داخل مفصل قرار می‌دهد و دارو را تزریق می‌کند. تعداد تزریق‌های کورتیزون به‌طور کلی به سه یا چهار بار در سال محدود میشود. چون این دارو می‌تواند در طول زمان آسیب مفاصل را بدتر کند.
- تزریق لوبریکانت: تزریق هیالورونیک اسید ممکن است با ایجاد بالشتک در زانوی شما به تسکین درد کمک کند. با این حال، بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که این ماده در مقایسه با پلاسبو (دارونما) تاثیر بیشتری ندارد. هیالورونیک اسید مشابه یک عنصر طبیعی در مایع مفصلی است.
- تراز مجدد استخوان‌ها: اگر آرتروز به یک طرف زانو بیشتر از سمت دیگر آن آسیب وارد کرده باشد، ممکن است استئوتومی توصیه شود. در استئوتومی زانو، جراح استخوان را در بالا یا زیر زانو برش می‌دهد و سپس یک تکه استخوان را برمی‌دارد یا اضافه می‌کند. این کار باعث میشود وزن بدن روی قسمت آسیب‌دیده‌ی مفصل فشار وارد نکند.
- تعویض مفصل: در جراحی تعویض مفصل، پزشک سطوح آسیب‌دیده‌ی مفصل را برمی‌دارد و آن را با قطعات پلاستیکی و فلزی جایگزین می‌کند. خطرات جراحی شامل عفونت و لخته شدن خون است. مفاصل مصنوعی ممکن است فرسوده یا شل شوند و در نهایت به تعویض نیاز داشته باشند.
۴. خودمراقبتی
اگر به آرتروز مبتلا هستید، در مورد تاثیر سبک زندگی روی علائم خود تحقیق کنید. متخصصان معتقدند که رعایت نکات زیر برای تسکین درد مفاصل و رفع سفتی آن‌ها حیاتی است:
- ورزش کنید: ورزش سبک می‌تواند استقامت شما را افزایش دهد و عضلات اطراف مفصل را تقویت کند. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا ایروبیک در آب را امتحان کنید. اگر در حین ورزش احساس درد کردید، فعالیت خود را متوقف کنید. درد جدیدی که ساعت‌ها بعد از ورزش ادامه می‌یابد احتمالا نشان‌دهنده‌ی این است که زیاده‌روی کرده‌اید. یک یا دو روز بعد، ورزش را با شدت کمتر شروع کنید.
- وزن‌تان را کاهش دهید: چاقی فشار واردشده بر مفاصل تحمل‌کننده‌ی وزن مانند زانوها را افزایش می‌دهد. حتی کاهش وزن جزئی می‌تواند فشار را از روی مفاصل بردارد و درد را تسکین دهد. با متخصص تغذیه در مورد بهترین تغذیه برای درمان آرتروز و روش‌های سالم کاهش وزن صحبت کنید.
سایر مواردی که باید امتحان کنید عبارتند از:
- درمان‌های حرکتی: تای چی و یوگا شامل تمرینات و حرکات کششی ملایم همراه با تنفس عمیق هستند. بسیاری از افراد از این فعالیت‌ها برای کاهش استرس در زندگی خود استفاده می‌کنند. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که تای چی و یوگا درد آرتروز را کاهش میدهند و تحرک را بهبود می‌بخشند. در حین انجام این فعالیت‌ها از حرکاتی که باعث درد مفاصل شما میشوند دوری کنید.
- گرما و سرما: هم گرما و هم سرما می‌توانند درد و تورم مفصل را تسکین دهند. گرما به‌خصوص گرمای مرطوب به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک می‌کند. سرما هم می‌تواند دردهای عضلانی را بعد از ورزش تسکین دهد و اسپاسم عضلات را برطرف کند.
- کپسایسین: کپسایسین موضعی (عصاره‌ی فلفل چیلی) که روی مفصل آسیب‌دیده مالیده میشود، برای کنترل علائم آرتروز مفید است. ممکن است لازم باشد از این محصول سه تا چهار بار در روز و به‌مدت چند هفته استفاده کنید تا اثربخشی آن مشخص شود.
- بریس یا کفی کفش: کفی‌های ارتوپدی یا سایر وسایل ممکن است به کاهش درد هنگام ایستادن یا راه رفتن کمک کنند. این ابزارها از مفاصل شما حمایت می‌کنند تا فشار از روی آن‌ها برداشته شود.
- وسایل کمکی: وسایل کمکی برای کاهش فشار واردشده روی مفاصل مفیدند. استفاده از عصا یا واکر هنگام راه رفتن می‌تواند فشار وزن را از روی زانو بردارد. عصا را در دست مخالف پای آسیب‌دیده‌ی خود نگه دارید.
۵. طب مکمل
درمان‌های طب مکمل که برای کنترل علائم آرتروز مفیدند شامل موارد زیر میشوند:
- طب سوزنی: بر اساس تحقیقات، طب سوزنی می‌تواند درد را تسکین دهد و عملکرد را در افراد مبتلا به آرتروز زانو بهبود بخشد. در این روش، سوزن‌های نازک به اندازه‌ی مو در نقاط مشخصی از بدن وارد پوست میشوند.
- گلوکزامین و کندرویتین: نتیجه‌ی مطالعات مختلف درباره‌ی این مکمل‌های غذایی ضدونقیض است. بعضی از تحقیقات فوایدی را برای افراد مبتلا به استئوآرتریت یافته‌اند، در حالی که بیشتر آن‌ها نشان میدهند که این مکمل‌ها بهتر از دارونما عمل نمی‌کنند. گلوکزامین و کندرویتین با رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین تداخل دارند و باعث مشکلات خونریزی میشوند.
- آووکادو – سویای غیرقابل صابونی شدن: این مکمل غذایی به‌طور گسترده در اروپا برای درمان آرتروز زانو و هیپ استفاده میشود. چون خاصیت ضدالتهاب دارد و بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که می‌تواند سرعت آسیب مفاصل را کاهش دهد یا حتی از آن جلوگیری کند.
- امگا ۳: اسید چرب امگا ۳ که در ماهی‌های چرب (مثل سالمون) و مکمل‌های روغن ماهی یافت میشود به تسکین درد و بهبود عملکرد کمک می‌کند.
قبل از مصرف هر نوع مکملی، با پزشک در مورد فواید و عوارض احتمالی آن مشورت کنید.
چگونه می‌توانم از آرتروز پیشگیری کنم؟
وقتی از نحوه‌‌ی پیشگیری از آرتروز صحبت به میان می‌آید، حفظ سلامت عمومی بدن بهترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. برای رسیدن به این هدف باید موارد زیر را مد نظر داشته باشید:
- اجتناب از سیگار
- انجام ورزش‌های سبک
- پیروی از برنامه‌ی غذایی سالم
- استفاده از کمربند ایمنی
- پوشیدن تجهیزات حفاظتی مناسب برای هر فعالیت، ورزش یا کاری که انجام می‌دهید
- مراجعه به پزشک برای چکاپ منظم یا بررسی دلایل تغییر مفاصل
کلام پایانی
آرتروز یک نوع آرتریت است که به‌دلیل تحلیل رفتن غضروف رخ می‌دهد. در صورت ابتلا به این بیماری، مفاصل شما هنگام حرکت کردن به یکدیگر ساییده میشوند که این موضوع با درد و سفتی همراه است.
به محض مشاهده علائم آرتروز به‌خصوص اگر در انجام فعالیت‌های روزمره با مشکل مواجه شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که برای کنترل علائم این بیماری باید یک برنامه‌ی درمانی طولانی‌مدت را دنبال کنید. پزشک می‌تواند راهکارهای موثری را برای حمایت از مفاصل و بهبود کیفیت زندگی به شما ارائه دهید.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic
