اختلال میسوفونیا چیست و چگونه می‌توان با آن زندگی کرد؟
بعضی از افراد از با شنیدن صداهای تکرار شونده مثل جویدن غذا، ضربه زدن به میز با خودکار یا خراشیدن سطوح ناراحت می‌شوند و به شدت آزار می‌بینند. میسوفونیا یا سندروم حساسیت انتخابی صدا، اختلالی است که شنیدن صداهایی خاص برای فرد مبتلا به آن کاملا غیر قابل تحمل است. به بیان ساده، میسوفونیا را می‌توان حساسیت شدید به صداهای خاص توصیف کرد.
این کلمه (Misophonia) از کلمه‌ای یونانی به معنای «نفرت از صدا» گرفته شده است و در این مطلب از دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم درباره‌ی آن با شما صحبت کنیم.
میسوفونیا یا صداگریزی چیست؟
کارشناسان هنوز به معیار مشخص و مورد توافقی برای تشخیص میسوفونیا نرسیده‌اند، اما همه معتقدند این اختلال می‌تواند بر سلامت روان و احساس آسایش فرد مبتلا تاثیر منقی بگذارد و فرد مبتلا نیاز به درمان و حمایت دارد.
همان‌طور که اشاره کردیم، حساسیت شدید به صداهای خاص میسوفونیا یا صداگریزی نام دارد. اگر شما به با میسوفونیا درگیر باشید ممکن است به محض شنیدن صدایی که آزارتان می‌دهد دوست داشته باشید یکی از کارهای زیر را انجام دهید، حتی شاید واقعا آن‌ها را هم انجام داده باشید:
- بلافاصله اتاق را ترک می‌کنید.
- دست‌های خود را روی گوش‌هایتان فشار می‌دهید.
- فریاد می‌زنید: «این صدا رو در نیار!»
بعضی از محرک‌ها ممکن است آن‌قدر باعث ناراحتی فرد درگیر با میسوفونیا شوند که او تصمیم به عدم حضور در موقعیت‌های خاص و عدم معاشرت با افرادی خاص بگیرد. وقتی فرد از صدای غذا خوردن دیگران آزار می‌بیند تصمیم می‌گیرد تمام وعده‌های غذایی خود را به تنهایی بخورد و از رفتن به رستوران، کافه یا هر مکان عمومی دیگری که مردم در آن غذا می‌خورند اجتناب کند.
محققان در سال ۲۰۰۱ برای اولین بار درباره‌ی میسوفونیا صحبت کردند، اما تحقیقات درباره‌ی آن هنوز در مراحل اولیه‌ی خود باقی مانده است. بعضی از کارشناسان میسوفونیا را یک بیماری می‌دانند اما بعضی دیگر اعتقاد دارند می‌تواند یکی از نشانه‌های عدم سلامت روان باشد. در آخرین ویرایش «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)»، میسوفونیا به عنوان یک اختلال معرفی نشده است اما بعضی از متخصصین پیشنهاد داده‌اند در ویرایش‌های بعدی آن را در دسته‌ی «اختلالات وسواسی جبری و مرتبط» قرار دهند.
علائم میسوفونیا
میسوفونیا می‌تواند زندگی روزمره‌ی فرد مبتلا را تا حد قابل توجهی مختل کند.
بارزترین نشانه‌ی ابتلا به میسوفونیا واکنش شدید فرد در هنگام شنیدن صداهای محرک است. اما اگر قرار باشد طیف احساسات، عواطف و نشانه‌های فیزیکی آن بررسی شود، می‌توان علائم را طبق لیست زیر دسته‌بندی کرد:
- احساس ناراحتی، تحریک و انزجار
- خشم، عصبانیت، احساس پرخاشگری از جمله میل به حمله‌ی فیزیکی یا کلامی
- عصبی بودن یا ناراحتی در موقعیت‌هایی که صدای آزاردهنده ایجاد می‌شود
- احساس اضطراب یا وحشت از جمله احساس به دام افتادن یا از دست دادن کنترل
- احساس سفتی یا فشار در تمام بدن یا در قفسه‌ی سینه
- افزایش ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن
این علائم معمولا برای اولین بار در سنین پیش از نوجوانی یا نوجوانی ظاهر می‌شوند. فرد درگیر میسوفونیا ممکن است احساس کند در برابر بعضی از صداها می‌تواند بدترین و خشن‌ترین واکنش را نشان دهد. مدیریت احساسات ایجاد شده بعد از تحریک صدایی بسیار سخت است و گاهی می‌تواند باعث ناراحتی عمیق فرد شود. گاهی ممکن است فرد تصمیم بگیرد محل کار، مدرسه یا جمع دوستان و خانواده را ترک کرده و تنها بماند.
صداهای تحریک‌کننده‌ی میسوفونیا
صداهای تحریک‌کننده‌ی میسوفونیا می‌توانند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشند. همچنین در طول زمان این صداها تغییر می‌کنند و شدت تحریک‌کنندگی آن‌ها کم یا زیاد می‌شود. میسوفونیا با حساسیت به یک صدا شروع می‌شود، اما در همان زمان هم صداهای دیگر می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی جزئی در فرد شوند و واکنش‌های مشابهی پیش آورند. از رایج‌ترین صداهایی که باعث حساسیت افراد درگیر با میسوفونیا می‌شود و می‌تواند باعث بروز واکنش‌های بسیار شدید شود، صداهای دهانی است که توسط اطرافیان ایجاد می‌شود. صداهایی مثل:
- خرد کردن و جویدن غذا
- هورت کشیدن
- قورت دادن
- تنفس بلند
- پاکسازی گلو
- برخورد لب‌ها
از دیگر صداهای تحریک‌کنند‌ی افراد درگیر با میسوفونیا را می‌توانید در لیست زیر ببینید:
- بو کشیدن
- نوشتن
- زدن دکمه‌ی خودکار
- خش خش کاغذ یا پارچه
- تیک تاک ساعت
- کوبیدن کفش
- صدای کشیده شدن دست روی ظروف
- سوهان زدن یا کوتاه کردن ناخن
- زمزمه کردن
- صدای جیرجیرک یا پرندگان
- صدای نظافت حیوانات
برای بعضی از افراد محرک‌های بینایی هم می‌توانند باعث ایجاد واکنش‌هایی شبیه به صدا شوند. محرک‌هایی مثل:
- تکان دادن پاها
- مالیدن بینی
- چرخاندن مو یا قلم
- جویدن با دهان باز
- حرکت دادن لب‌ها یا فک در هنگام جویدن غذا
این ایده مطرح شده است که اگر فرد درگیر با میسوفونیا همان صدا را تولید کند هیچ ناراحتی‌ای در او ایجاد نمی‌کند، اما وقتی صداها از طرف دیگران باشد به شکل یک محرک قوی عمل می‌کند.
میسوفونیا چه حسی دارد؟
اگر میسوفونیا را تجربه نکرده باشید ممکن است با دیدن ناراحتی یا عصبانیت افراد درگیر با این اختلال بسیار تعجب کنید. برای درک بهتر این وضعیت سعی کنید تصور کنید وقتی صدایی که از آن متنفر هستید را می‌شنوید چه احساسی دارید. مثلا همه از صدای کشیده شدن ناخن روی تخته سیاه متنفر هستند، بعضی از افراد از صدای گریه‌ی کودک متنفر هستند و عده‌ی زیادی هم با شنیدن صدای بوق ماشین اذیت می‌شوند.
وقتی این صداها را می‌شنوید احساس می‌کنید اعصابتان تحت فشار است، صورتتان در حال داغ شدن است و می‌خواهید هر چه زودتر صدا را قطع کنید یا محل را ترک کنید. وقتی درگیر میسوفونیا نیستید به ندرت متوجه واکنش‌های آزاردهنده در برابر صدا می‌شوید، اما اگر این موقعیت‌هایی که توصیف کردیم را تصور کنید حتما متوجه خواهید شد که فرد درگیر با این اختلال چه فشاری را تحمل می‌کند.
افراد مبتلا به میسوفونیا در طول روز به طور مداوم صداهایی را می‌شنوند که آزارشان می‌دهد و این موضوع زندگی را برای آن‌ها سخت می‌کند. درک این موضوع توسط اغلب مردم سخت است و اگر واکنشی نشان داده شود، به آن‌ها برچسب «عصبی بودن» و «زیادی حساس بودن» می‌زنند. همین موضوع باعث انزوای آن‌ها می‌شود.
دکتربارون لرنر، نویسنده و استاد دانشگاه نیویورک، مبتلا به میسوفونیا است و اینطور توضیح می‌دهد که تمام صداهای ماشه‌ای افتضاح هستند. او می‌گوید: «شنیدن این صداها مثل این است که خون شما شروع به جوشیدن می‌کند.» او توضیح می‌دهد که شنیدن این صداها باعث بروز علائم فیزیکی اضطراب مثل ضربان قلب و معده درد می‌شود.
دکتر مارشا جانسون، شنوایی شناس کلینیک درمان و وزوز گوش و هیپراکوزیس اورگان، معتقد است افراد مبتلا به میسوفونیا قبل از اینکه حتی از نظر شناختی متوجه صدای ماشه‌ای شوند، شروع به نشان دادن واکنش می‌کنند. جانسون بیشتر از ۲۰ سار در مورد میسوفونیا مطالعه کرده و می‌گوید: «این اختلال مانند یک سونامی از پاسخ‌های منفی است. آنی و عظیم است و بیشتر عملکردهای شناختی فرد را در اختیار می‌گیرد.»
چه چیزی باعث بروز میسوفونیا می‌شود؟
محققان هنوز دلیل مشخصی برای ایجاد میسوفونیا در افراد پیدا نکرده‌اند فقط می‌دانند این بیماری در افرادی که با یک یا چند اختلال زیر درگیر هستند بیشتر دیده می‌شود:
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- اختلالات اضطرابی
- سندروم تورت
- وزوز گوش
بعضی از محققان هم معتقدند ارتباط بالقو‌ای بین میسوفونیا و اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) وجود دارد. لرنر به این نکته اشاره می‌کند: «در حالی که به نظر می‌رسد میسوفونیا شرایط مخصوص به خود را دارد اما باید بدانید که اشتراکاتی با دیگر اختلال‌ها دارد و با علائم بعضی از آن‌ها هم‌پوشانی دارد.»
جانسون می‌گوید: «سال‌های سال افراد مبتلا به میسوفونیا به اشتباه در دسته‌ی افراد مبتلا به اضطراب، فوبیا و دیگر اختلالاتی از این دست قرار داده می‌شدند. اما میسوفونیا ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود را دارد.» شرایطی مثل:
- از دوران بلوغ شروع می‌شود و اولین علائم معمولا بین ۹ تا ۱۲ سالگی ظاهر می‌شود.
- خانم‌ها علائم شدیدتری را نسبت به آقایان گزارش می‌دهند.
- محرک اولیه معمولا از طرف والدین یا اعضای خانواده ایجاد می‌شود و محرک‌های جدید با مرور زمان به آن اضافه می‌شوند.
- معمولا فرد یا افراد دیگری هم در خانواده یا فامیل به آن مبتلا هستند.
وضعیت شیمیایی مغز افراد درگیر با میسوفونیا
در مطالعه‌ای کوچک که در سال ۲۰۱۹ انجام شد مشخص شد میسوفونیا می‌تواند به دلیل ارتباط با حساسیت بالا بین قشر شنوایی و شبکه‌ی برجسته ایجاد شود. قشر شنوایی بخشی از مغز است که صداها را پردازش می‌کند و شبکه‌ی برجسته هم تعیین می‌کند به چه صداهایی با چه میزان دقتی توجه کنید. این ارتباط نامنظم منجر به افزایش فعالیت در بخش‌های خاصی از مغز می‌شود که باعث ایجاد تجربیات ناخوشایندی از واکنش‌های احساسی در فرد می‌شود.
در مطالعه‌ی دیگری که در سال ۲۰۲۱ انجام شد مشخص شد میسوفونیا با حجم بزرگتر آمیگدال همراه با اتصال نامنظم مغز مرتبط است. آمیگیدال به پردازش احساسات کمک می‌کند و باعث بروز واکنش‌های فرد به محرک‌هایی مثل ترس یا تهدید می‌شود. محققان می‌گویند حساسیت به صداها و واکنش‌های شدید به صداهایی خاص می‌تواند تا حدی به اندازه‌ی آمیگدال مربوط باشد.
زندگی با میسوفونیا
در حال حاضر هیچ درمانی برای میسوفونیا وجود ندارد اما روش‌هایی برای مدیریت علائم وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. درمان بازآموزی وزوز گوش
وزوز گوش باعث می‌شود صداهایی مثل زنگ را بشنوید که هیچ کسی نمی‌شنود. درمان بازآموزی وزوز گوش ابتدا برای کمک به افراد مبتلا به این عارضه و کمک به یادگیری و پذیرش آن صداها طراحی شد، اما می‌تواند به افراد مبتلا به میسوفونیا هم کمک کند تا با صداهای محرک کنار بیایند.
۲. ضدشرطی کردن
در این روش یک محرک صوتی ضعیف را با موضوعی که باعث ایجاد احساسات مثبت یا شادی می‌شوند جفت می‌کنند. موضوع مورد علاقه می‌تواند آهنگ محبوب، عکس یکی از عزیزان یا لمس چیزی آرامش‌بخش باشد. در یک مطالعه‌ی موردی که در سال ۲۰۱۵ انجام شد مشخص شد این روش به یک زن مبتلا به میسوفونیا کمک کرده است تا شدت واکنش خود را به محرک‌های صوتی کاهش دهد.
۳. استراتژی‌های مقابله‌ای
خروج از محلی که صدای تحریک کننده شنده می‌شود یک تکنیک مقابله‌ای است، اما گاهی شرایط به شکلی است که امکان ترک محل وجود ندارد. به همین دلیل لازم است که از استراتژی‌های دیگری برای جلوگیری از شنیدن صدا و ایجاد ناراحتی استفاده کرد. کارهایی مثل:
- استفاده از هدفون‌های ضدنویز
- گوش دادن به موسیقی، صداهای آرام‌بخش یا نویز سفید
- پرت کردن حواس از صدای آزار دهنده با کمک یک مانترا یا جمله‌ی تاکیدی آرامش‌بخش
- درخواست مودبانه از فرد برای توقف تولید صدا
جانسون می‌گوید صدای باران، طبیعت یا سایر صداهای مشابه به مراجعین کمک کرده است علائم واکنشی خود را تا ۸۵% کاهش دهند.
۴. استفاده از مشاوره
یک مشاور متخصص به فرد مبتلا به میسوفونیا کمک می‌کند درباره‌ی مشکلات و صداهایی که برایش آزاردهنده است صحبت کند. همچنین مشاور به فرد کمک می‌کند درمان شناختی-رفتاری را شروع کرده و راهبردهای موثری برای مقابله با این بیماری را یاد بگیرد. درمان شناختی-رفتاری نوعی درمان است که به فرد کمک می‌کند به افکار و واکنش‌های ناخواسته توجه کرده و آن‌ها را اصلاح کند. این درمان می‌تواند به فرد کمک کند احساسات روحی و فیزیکی ناشی از تحریک با صداها را کنترل کند.
مرور کلی
میسوفونیا یا صدابیزاری اختلالی است که به عقیده‌ی برخی از متخصصان، با اختلالاتی مثل OCD و اضطراب ارتباط مستقیم دارد. فرد مبتلا به میسوفونیا با شنیدن صداهای خاصی ناراحت، آزرده یا عصبانی می‌شود و این تحریک می‌تواند فرد را تا مرز پرخاشگری و خشونت هم برساند. در حال حاضر این اختلال جز اختلالات سلامت روان دسته‌بندی نشده، اما متخصصین امیدوارند در به روز رسانی بعدی مستندات مرجع روانشناسی، آن را در دسته‌ی اختلالات روان جای دهند. اگر بعد از خواندن این مطلب احساس کردید شما هم از دسته افراد صدابیزار هستید، حتما برای درمان به یک متخصص روانشناس معتبر مراجعه کنید.
منبع: Healthline
