اگزما چیست؟ علائم، علت و درمان قطعی برای کودکان و بزرگسالان
اگزما یک بیماری پوستی شایع است که باعث خشکی و خارش پوست میشود. این بیماری واگیردار نیست. علائم این بیماری وقتی بروز میکند که پوست شما با یک عامل حساسیت‌زا یا تحریک‌کننده تماس پیدا کند. با چند راهکار می‌توانید علائم بیماری و مشکلات ناشی از آن را بهبود ببخشید. در ادامه در مورد این بیماری، علت و درمان آن بیشتر بخوانید.
اگزما پوست چیست؟
علائم اگزما پوستی
علت اگزما پوستی
درمان قطعی اگزما
اگزما در کودکان چطور درمان میشود؟
چه نوع مرطوب‌کننده‌ای برای افراد مبتلا به این بیماری مناسب است؟
پیشگیری از اگزما
فرق اگزما و قارچ
تفاوت اگزما و پسوریازیس
اگزما پوست چیست؟
اگزما یک بیماری پوستی است که باعث خارش، خشکی و التهاب پوست میشود. این بیماری باعث اختلال در عملکرد سد پوستی بدن میشود. سد پوستی رطوبت را در بدن نگه می‌دارد و از بدن در برابر عوامل خارجی محافظت میکند. وقتی سد پوستی از بین برود، رطوبت پوست را خیلی راحت از دست می‌دهید و باکتری‌ها و ویروس‌ها به‌سادگی به بدن راه پیدا می‌کنند.
اگزما نوعی درماتیت است. درماتیت گروهی از بیماری‌ها است که باعث التهاب پوست می‌شوند.
انواع اگزما
اگزمای پوست انواع مختلفی دارد. هر نوع از این بیماری محرکهای خاص خود را دارند و روی عملکرد سد پوستی تاثیر می‌گذارند. انواع این بیماری عبارت‌اند از:
- درماتیت آتوپیک
- درماتیت تماسی
- اگزمای دیشیدروتیک
- نورودرماتیت.
- اگزمای نومولار
- درماتیت سبورئیک
یک نفر ممکن است به صورت هم‌زمان یک، دو یا چند نوع را تجربه کند.
چه کسانی به این بیماری مبتلا می‌شوند؟
هر فردی در هر سنی ممکن است به اگزما پوست مبتلا شود. علائم این بیماری معمولا در کودکی ظاهر می‌شوند و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کنند. اگر سابقه‌ی خانوادگی یا یکی از مشکلات زیر را داشته باشید، احتمال ابتلای شما بیشتر میشود:
- درماتیت
- آلرژی
- تب یونجه
- آسم
این بیماری چقدر شایع است؟
بیماری اگزما یکی از مشکلات پوستی شایع است. کودکان مستعد ابتلا به اگزما هستند و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از آن‌ها دچار این بیماری می‌شوند. تقریبا نیمی از کودکانی که مبتلا به این بیماری تشخیص داده می‌شوند به مرور زمان و با بزرگ‌تر شدن بهتر می‌شوند و دیگر علائم آن را تجربه نمی‌کنند.
عامل شروع اگزما چیست؟
اولین نشانه‌ی اگزمای پوستی خارش، خشکی پوست و ایجاد بثورات پوستی است. این علائم نشان می‌دهد که با یکی از عوامل محرک در محیط اطراف خود تماس داشته باشید که منجر به شروع شدن علائم اگزما شده است. شناسایی کردن این عوامل محرک در محیط و اجتناب کردن از آن‌ها کمک میکند که ریسک برون‌ریزی علائم بیماری را در آینده کاهش دهید.
علائم اگزما پوستی
نشانه‌های بیماری شامل موارد زیر است:
- خشکی پوست
- خارش پوست
- بثورات پوستی
- برجستگی روی پوست
- تشکیل لکه‌های ضخیم و زبر روی پوست
- پوسته پوسته شدن
- تورم
بثورات پوستی در این بیماری چه شکلی هستند؟
بثورات و ضایعات پوستی در اگزما از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. اگر پوست تیره داشته باشید، این لکه‌ها ممکن است بنفش، قهوه‌ای یا طوسی باشند. اگر پوست روشن دارید لکه‌های پوستی صورتی، قرمز یا بنفش هستند.
علائم اگزما در کدام قسمت بدن ظاهر می‌شوند؟
علائم این بیماری ممکن است هر جایی از بدن مشاهده شوند. اما رایج‌ترین قسمت‌های بدن که این علائم را نشان می‌دهند شامل موارد زیر است:
- دست‌ها
- گردن
- آرنج
- مچ پا
- زانوها
- ساق یا ران پا
- صورت، به خصوص گونه‌ها
- داخل و اطراف گوش
- لب
اگزما دست، اگزما صورت و اگزما پوست سر از انواع رایج این بیماری است.
آیا اگزما درد دارد؟
بیماری اگزما پوست معمولا باعث درد نمی‌شود اما اگر پوست را بخارانید ممکن است آن را بخراشید و باعث سوزش و درد در آن قسمت از پوست شوید. بعضی از انواع اگزما مثل درماتیت تماسی باعث سوزش و ناراحتی در پوست می‌شوند.
علت اگزما پوستی
احتمالا مهم‌ترین سوالی که برای شما پیش آمده این است که علت اگزما چیست؟ اگر دلایل یک بیماری را بدانیم بهتر می‌توانیم از آن پیشگیری کنیم.
چند عامل باعث بیماری اگزما می‌شوند که عبارت‌اند از:
سیستم ایمنی بدن: وقتی به این بیماری مبتلا می‌شوید سیستم ایمنی بدن شما نسبت به محرکهای کوچک محیط، واکنش بیشازحد نشان می‌دهد. چون وقتی با یک محرک در تماس باشید، سیستم ایمنی بدن شما تصور میکند که با یک مهاجم خارجی مثل باکتری و ویروس سر و کار دارد و می‌تواند به بدن شما آسیب بزند. در نتیجه سیستم دفاعی بدن فعال میشود و اولین واکنش دفاعی آن التهاب است. این التهاب، علائم را روی پوست شما ایجاد میکند.
ژنتیک: اگر در خانواده‌ی شما سابقه‌ی این بیماری و درماتیت وجود دارد، احتمال ابتلای شما هم افزایش پیدا میکند. همچنین اگر سابقه‌ی اسم و آلرژی در خانواده دارید که ممکن است شامل آلرژی به گرده‌ی گل یا موی حیوانات خانگی باشد، احتمالا شما هم به اگزما مبتلا می‌شوید.
محیط: در محیط عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث تحریک پوست شود؛ قرار گرفتن در معرض دود، آلاینده‌های هوا، صابون‌ها، منسوجاتی مثل پشم و خشکی هوا. گرما و رطوبت زیاد هم می‌تواند باعث تعریق و در نتیجه تحریک پوست شود.
محرکهای روانی: سلامت روان روی سلامت پوست تاثیر مستقیم دارد. اگر افسردگی و سطح بالای استرس دارید احتمال تشدید علائم اگزما در پوست شما وجود دارد.
عوامل تحریک پوست و بروز علائم اگزما چیست؟
محرک‌ها برای هر فرد مبتلا، با دیگری تفاوت دارد ولی در مجموع شامل موارد زیر است:
- آب و هوای خشک (رطوبت کم)
- پارچه یا مواد به کار رفته در لباس
- لوازم آرایش یا مراقبت از پوست
- دود و آلاینده‌ها
- صابون‌ها و مواد شوینده
- استرس یا وضعیت عاطفی
- تماس داشتن با چیزی که به آن حساسیت دارید.
آیا مواد غذایی باعث تحریک بیماری می‌شوند؟
رابطه‌ی بین حساسیت‌های غذایی و اگزما هنوز مشخص نیست. اما اگر به برخی مواد غذایی حساسیت دارید، ممکن است این مواد بتوانند اگزما را هم تشدید کنند یا علائم آن را بدتر کنند. رایج‌ترین نوع حساسیت‌های غذایی به مواد زیر است:
- بادام‌زمینی
- لبنیات
- تخم‌مرغ
برای پی بردن به تاثیر مواد غذایی، می‌توانید یک تقویم از غذاهایی که می‌خورید تهیه کنید و بعد نشانه‌های بیماری را هم بررسی کنید تا ارتباط بین مواد غذایی و علائم خود را کشف کنید.
تست‌ها و نحوه‌ی تشخیص
پزشک متخصص با بررسی دقیق پوست این بیماری را تشخیص می‌دهد. در بیشتر مواقع اگزما در کودکی تشخیص داده میشود چون در بین کودکان بسیار رایج است ولی در هعر سنی که علائم آن تشدید شود یا بروز کند، امکان تشخیص بیماری وجود دارد.
نشانه‌های بیماری اگزما به بعضی از بیماریهای دیگر شباهت دارد. پزشک برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است تست‌های زیر را توصیه کند:
- تست آلرژی
- آزمایش خون برای بررسی علل بثورات که ممکن است با درماتیت نامرتبط باشند
- بیوپسی پوست برای تشخیص درماتیت از نوع دیگر
درمان قطعی اگزما
مهم‌ترین سوال مبتلایان به بیماری این سوال است که آیا اگزما درمان دارد؟ و چطور از اگزمای پوستی جلوگیری کنیم؟
درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد. چندین روش درمانی توصیه میشود اما هیچ درمانی نمی‌تواند علائم شما را ۱۰۰٪ از بین ببرد. اگزما یک بیماری مزمن است؛ یعنی می‌تواند به طور غیرمنتظره از بین برود و عود کند. درمان‌ها مثل انواع پماد اگزما در کاهش علائم خارش و خشکی پوست بسیار موثر هستند.
درمان و مدیریت علائم اگزما
اگزما یک بیماری مزمن است اما برای اجتناب از محرک‌ها و پیشگیری از علائمی که پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهند می‌توانید اقداماتی را انجام دهید.
شیوه‌ی درمان برای هر فرد متفاوت است و به علت ایجاد علائم بستگی دارد. شیوه‌های درمانی که توصیه میشود معمولا شامل موارد زیر است:
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های ملایم مناسب برای پوست‌های حساس در طول روز یا هر زمانی که احساس می‌کنید پوستتان خشک شده است. از این مرطوب‌کننده‌ها هنگامی که پوست شما مرطوب است مثلا بعد از حمام یا دوش گرفتن یا بعد از شستن دست و صورت استفاده کنید.
- داروهای موضعی مانند استروئیدهای موضعی را طبق توصیه‌ی پزشک استفاده کنید.
- از داروهای خوراکی مانند داروهای ضد التهاب، آنتی‌هیستامین‌ها یا کورتیکواستروئیدها برای کاهش خارش و تورم طبق دستور پزشک استفاده کنید.
- داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی به تنظیم عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند و باید طبق نظر پزشک مصرف شوند.
- نور درمانی برای بهبود ظاهر پوست و از بین بردن لکه‌ها توصیه میشود.
- از محرک‌هایی که باعث تشدید علائم اگزما می‌شوند اجتناب کنید.
اگزما در کودکان چطور درمان میشود؟
اگزما در کودکان معمولا رایج‌تر و گاهی شدیدتر است. برای مدیریت نشانه‌های اگزما در کودکان می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- به‌جای حمام‌های طولانی و داغ که باعث خشکی پوست میشود، بچه‌ها را خیلی کوتاه و با آب ولرم حمام کنید.
- چند بار در روز از مرطوب‌کننده استفاده کنید. در نوزادان این کار را منظم مثلا بعد از هر بار تعویض پوشک انجام دهید.
- دمای اتاق را در یک دما ثابت نگه دارید. نغییر در دمای اتاق و در نتیجه تغییر در رطوبت و خشکی هوا می‌تواند پوست کودک را خشک کند.
- از لباس‌های نخی برای کودکان استفاده کنید. پارچه‌هایی با الیاف مصنوعی با پشم و پلی‌استر میتوانند پوست را تحریک کنند.
- از شوینده‌های لباس که مخصوص پوست‌های حساس است و عطر ندارد استفاده کنید.
- به کودک آموزش دهید که پوستش را نخاراند و مالش ندهد.
چه نوع مرطوب‌کننده‌ای برای افراد مبتلا به این بیماری مناسب است؟
برای درمان اگزما کرم‌ها، لوسیون‌ها و پمادهای مختلفی تولید میشود. غیر از محصولات مخصوص اگزما می‌توانید از مرطوب‌کننده‌های رایج هم استفاده کنید به شرطی که ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- ضد حساسیت، بدون عطر و رنگ
- ملایم یا مخصوص پوست‌های حساس
- حاوی وازلین یا روغن معدنی
- نداشتن مواد نگهدارنده یا تثبیت‌کننده
- حاوی لیپیدها و سرامیدها برای بهبود سد پوست
برای پیدا کردن محصولی که برای درمان اگزما مناسب باشد یا انواع پماد اگزما، باید آزمون و خطا انجام دهید. محصولات مختلف را امتحان کنید و در نهایت بهترین پماد اگزما یا بهترین روغن برای درمان اگزما را برای خودتان انتخاب کنید. برای نمونه می‌توانید از بررسی کرم مرطوب کننده کیووی Replenishes شروع کنید.
پیشگیری از اگزما
اگزما درمان قطعی و همیشگی ندارد و نمی‌توانید از خود بیماری پیشگیری کنید. اما با در نظر گرفتن چند نکته می‌توانید از بروز علائم آن پیشگیری کنید.
- پوست را به طور مرتب یا زمانی که خشک میشود مرطوب کنید. پس از حمام یا دوش گرفتن حتما پوست را مرطوب کنید و این کار را بلافاصله انجام دهید.
- با آب ولرم دوشت بگیرید و از آب خیلی داغ استفاده نکنید.
- هر روز حداقل هشت لیوان آب بنوشید و اجازه ندهید بدنتان کم‌آب شود. آب به مرطوب نگه داشتن پوست کمک میکند.
- لباس‌های گشاد از جنس نخ و پنبه و سایر مواد طبیعی بپوشید. قبل از پوشیدن لباس جدید آن را بشویید. از لباس‌های پشمی یا الیاف مصنوعی خودداری کنید.
- استرس و محرکهای عاطفی را مدیریت کنید. اگر روان آرام ندارید، برای دریافت دارو به روانپزشک و برای مشاوره به درمانگر مراجعه کنید.
- از مواد محرک و حساسیت‌زا اجتناب کنید.
اگزما چقدر طول می‌کشد؟
اگزما ممکن است یک بیماری همیشگی و مادام‌العمر باشد و از نوزادی شروع شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. فقط می‌توانید علائم آن را با درمان خانگی اگزما، داروهای بدون نسخه و گاهی داروهای تجویزی کنترل کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شرایط زیر را تجربه کردید برای حل مشکل به پزشک مراجعه کنید:
- علائم شدید اگزما را تجربه می‌کنید.
- علائم شما پس از راهکارهای درمانی بدتر میشود.
- علائم شما چند هفته پس از درمان از بین نمی‌رود.
- عفونت می‌کنید، تب دارید یا درد شدیدی را تجربه می‌کنید.
فرق اگزما و قارچ
نوعی از اگزما به‌نام اگزمای نومولار یا سکه‌ای وجود دارد که علائمی شبیه به قارچ پوستی دارد. در هر دو لکه‌های سکه‌ای و گرد روی پوست ایجاد میشود اما دلیل ایجاد و درمان این دو مشکل با هم متفاوت است.
قارچ پوستی واگیردار و نوعی قارچ عامل ایجاد آن است. این نوع قارچ یکی دو سکه روی پوست ایجاد میکند ولی اگزما ممکن است در سراسر بدن پخش شود.
هر دو علائم یکسانی دارند و باعث خارش پوست و التهاب می‌شوند. برای درمان قارچ پوستی داروهای ضدقارچ تجویز میشود و با مصرف دارو این بیماری بهبود پیدا میکند. داروهای بدون نسخه تاثیری در درمان قارچ پوستی ندارند و این مهم‌ترین فرق اگزما و قارچ است.
تفاوت اگزما و پسوریازیس
این دو بیماری پوستی هم ممکن است علائم شبیه هم داشته باشند. در هر دو خارش پوست را تجربه می‌کنید ولی در پسوزیاریس این خارش معمولا با سوزش همراه است. در پسوزیاریس هم مثل اگزما پوست شما قرمز و ملتهب میشود و ممکن است ضخیم شود ولی در پسوزیاریس این التهاب بسیار بیشتر است. برای اینکه بیشتر با پسوزیاریس آنشا شوید مطلب پسوزیاریس چیست را از دست ندهید.
اگزما معمولا با محرکهای پوست تشدید میشود مثلا صابون‌ها، عطرها، ضدعفونی‌کننده‌ها یا عواملی که حساسیت ایجاد می‌کنند مثلا گرد و غبار، موی بدن حیوانات، شوره، برخی غذاها و…
در پسوزیاریس هم بعضی از این محرک‌ها وجود دارند مثلا استرس ولی معمولا وقتی پوست آسیب ببیند، علائم بروز میکند مثلا در آفتاب‌سوختگی، واکسن، خراش پوست و… بعضی داروها مثلا داروهای حاوی لیتیوم یا داروهای مالاریا میتوانند محرک پسوزیاریس باشند.
این بیماری ممکن است در کودکان و نوزادان تشخیص داده شود ولی پسوزیاریس معمولا بین ۱۵ تا ۳۵ سالگی علائم خود را نشان می‌دهد. پس برای نوزادان معمولا بسیار نادر است.
در نهایت تشخیص دقیق بیماری و مشخص کردن تفاوت اگزما و پسوریازیس بر عهده‌ی پزشک است و هرگز بدون مشورت پزشک اقدام به خوددرمانی اگزما پوستی نکنید.
جمع‌بندی
اگزما یک بیماری مزمن است که ممکن است از کودکی تا بزرگسالی همراه شما باشد. این بیماری درمان قطعی ندارد؛ برای همین باید یاد بگیرید که با راهکارهایی که عنوان کردیم با علائم آن کنار بیایید و از تشدید آن پیشگیری کنید.
منبع: Clevelandclinic , Clevelandclinic , Webmd
