اختلال در نوشتن (دیسگرافیا)؛ علت، علامت‌ها، روش تشخیص و درمان
دیسگرافیا یا اختلال در نوشتن، نوعی اختلال عصبی است که فرآیند یادگیری را در کودکان و بزرگسالان مختل می‌کند. افرادی که به این اختلال دچار هستند نه تنها از کلمات اشتباه برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند، بلکه کلماتی می‌نویسند که خواندن آن‌ها برای دیگران سخت و گاهی ناممکن است. به این بهانه که سال تحصیلی جدید شروع شده است و ممکن است فرزند کلاس اولی شما با این اختلال روبه‌رو باشد، تصمیم گرفتیم در این مطلب کمی درباره‌ی دیسگرافیا، علائم و روش درمان آن صحبت کنیم. با ما در دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
علت ایجاد دیسگرافیا چیست؟
هنوز علت بروز دیسگرافیا در افراد مشخص نیست اما گاهی افراد بزرگسال در اثر یک اتفاق یا تصادف به آن دچار می‌شوند. در صورت تشخیص صحیح این اختلال، می‌توان برای غلبه بر چالش‌های وابسته به آن بلافاصله روش‌های درمانی را شروع کرد.
اگر دیسگرافیا در کودکی ایجاد شود، بزرگ‌ترین چالش یادگیری صحیح نویسی است. این موضوع ارتباط مستقیمی با حافظه‌ی فعال دارد. این بخش کمک می‌کند شکل ظاهری کلمات و نحوه‌ی حرکت دست‌ها یا انگشتان در هنگام نوشتن را به خاطر بسپاریم. کودکان یا بزرگسالانی که از کودکی درگیر دیسگرافیا بوده‌اند در نوشتن جملات، کلمات و حتی حروف مشکل دارند. آن‌ها روش خواندن، نوشتن یا تشخیص حروف و کلمات را می‌دانند اما مغز در روش پردازش کلمات و فرآیند نگارش آن‌ها مشکل دارد.
دیسلکسیا اختلال در خواندن و دیسگرافیا اختلال در نوشتن است اما معمولا با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند چون معمولا فرد مبتلا به دیسلکسیا در نوشتن هم مشکل دارد.
معمولا افراد بزرگسال در اثر سکته‌ی مغزی یا آسیب به لوب آهیانه‌ای سمت چپ مغز به این اختلال مبتلا می‌شوند. لوب‌های آهیانه‌ای در قسمت بالایی مغز و در دو سمت راست و چپ قرار دارند و مهارت‌های زیادی مثل خواندن، نوشتن و پردازش حس‌هایی مثل درد، گرما و سرما را کنترل می‌کنند. محققان هنوز دلیل ایجاد دیسگرافیا در کودکان را کشف نکرده‌اند اما این‌طور به نظر می‌رسد ارتباط نزدیکی با اختلال‌های رشد ارثی قبل از تولد، مثل تولد زودرس، داشته باشد.
اغلب کودکان دچار دیسگرافیا با اختلال‌های یادگیری دیگری هم درگیر هستند. مثلا خطر ابتلا به دیسگرافیا در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی یا نقص توجه (ADHD) ممکن زیاد است؛ چون مهارت‌های توجه، خواندن و نوشتن با هم ارتباط نزدیکی دارند. دیسکلکسیا (مشکل در خواندن) و ناتوانی در یادگیری زبان به صورت شفاهی و نوشتاری (OWL) از دیگر اختلالاتی است که با دیسگرافیا مرتبط است و می‌تواند هم‌زمان با دیسگرافیا پیش بیاید.
علامت‌های وجود اختلال در نوشتن
دست‌خط ناخوانا از علائم رایچ دیسگرافیا است اما این به آن معنا نیست که هر شخصی با دست‌خط بد دچار این اختلال است. همچنین در بین افراد درگیر با دیسگرافیا افراد خوش خطی هم به چشم می‌خورند. پس به یاد داشته باشید که دست‌خط بد همراه با یک یا چند علامت دیگر می‌تواند نشانه‌ی اختلال در نوشتن باشد. در ادامه با علائم دیگر دیسگرافیا آشنا می‌شوید.
- غلط املایی و نوشتن با حروف بزرگ و جدا از هم
- ترکیب حروف دست‌نویس و چاپی
- اندازه و فاصله‌ی نامناسب بین حرف‌های کلمات
- مشکل در رونویسی از متن‌ها و کلمات
- کند نویسی یا دشواری در نوشتن
- مشکل در تجسم کلمات قبل از نوشتن آن‌ها
- موقعیت غیرمعمول بدن یا دست در زمان نوشتن
- محکم نگه داشتن قلم و گرفتگی عضلات دست
- نگاه کردن به دست در زمان نوشتن
- بیان کلمات با صدای بلند در زمان نوشتن
- حذف حرف‌ها و کلمات از جمله‌ها
معمولا افراد مبتلا به دیسگرافیا نمی‌توانند در زمان نوشتن بر روی موضوع دیگری تمرکز کنند. مثلا وقتی در کلاس در حال یادداشت‌‌برداری از صحبت‌های معلم هستند بارها با مشکل مواجه می‌شوند. آن‌ها باید توجه زیادی را صرف یادداشت کردن هر کلمه بر روی کاغذ کنند و در نتیجه نمی‌توانند به مقدار کافی به صحبت‌های معلم خود توجه کنند.
همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم دست‌خط دانش آموزان مبتلا به دیسگرافیا خوب نیست و همین موضوع باعث متهم شدن آن‌ها به تنبلی یا شلختگی می‌شود. این اتفاق تأثیری منفی بر اعتماد به نفس کودکان گذاشته و آن‌ها را با مشکلاتی مثل اضطراب، نداشتن اعتماد به نفس کافی و بی‌علاقگی به حضور در مدرسه روبه‌رو می‌کند.
تشخیص دیسگرافیا
یک پزشک متخصص همراه با یک روانشناس متخصص در حوزه‌ی اختلالات یادگیری می‌توانند در تشخیص دیسگرافیا به شما کمک کنند. همچنین یک کاردرمانگر، روانشناس مدرسه یا معلم‌ها هم می‌توانند علائم این اختلال را تشخیص داده و کودک را برای بررسی بیشتر به پزشک بسپارند. بخشی از فرآیند تشخیص این اختلال در کودکان استفاده از تست هوش و ارزیابی عملکرد تحصیلی آن‌ها است و ممکن است تکالیف خاصی از آن‌ها بررسی شود.
روش تشخیص در بزرگسالان کمی متفاوت است و نمونه‌هایی از متن‌های نگارش شده توسط فرد ارزیابی می‌شود. در طول زمان بررسی، پزشک به حرکت بدن و دست‌های شخص به شکلی دقیق توجه می‌کند. همچنین ممکن است از فرد بخواهند از روی متنی رونویسی کند تا بتوانند وجود مشکل در پردازش زبان را بررسی کنند.
درمان دیسگرافیا
یکی از مؤثرترین روش‌های درمان دیسگرافی کاردرمانی است. در طول مدت کاردرمانی فعالیت‌های فیزیکی مختلفی انجام می‌شود که در ادامه می‌توانید با بعضی از آن‌ها آشنا شوید.
- آموزش روشی آسان برای نگه داشتن قلم
- کار با خاک رس و سفالگری
- نوشتن حروف بر روی آرد یا خمیر ریش‌تراشی که روی میز پخش شده است.
- کشیدن خطوط پر پیچ و خم
- نقطه بازی یا تکمیل پازل
- استفاده از برنامه‌های مختلف نگارش برای افزایش مهارت‌های نوشتن
به خاطر داشته باشید که اگر اختلالات دیگری مثل ADHD در فرد مبتلا به دیسگرافیا وجود دارد، باید برای درمان آن‌ها هم اقدام کنید.
چطور با فرد مبتلا به دیسگرافیا زندگی کنید؟
توانایی نوشتن در بعضی از افراد مبتلا به دیسگرافی بعد از گذراندن دوره‌های کاردرمانی و آموزش مهارت‌های حرکتی بهبود پیدا می‌کند. البته ممکن است این روش‌ها برای عده‌ای کاربرد نداشته باشد و تا آخر عمر با این اختلال درگیر باشند. اگر فرزند شما مبتلا به دیسگرافیا است بهتر است در مدرسه‌ای تحصیل کند که کادر آموزشی آن به روش‌های کار با افراد درگیر با این اختلال آشنا هستند. بعضی از مدرسه‌ها از روش‌هایی زیر برای کمک به کودکان مبتلا به اختلال نوشتن استفاده می‌کنند؛
- شخصی به جای دانش‌آموز در سر کلاس یادداشت برداری می‌کند.
- استفاده از تکالیف و امتحانات شفاهی به جای کتبی
- اختصاص زمان اضافی به دانش‌آموز برای انجام تکالیف یا در زمان امتحان‌ها
- ارائه‌ی متن مباحث آموزش داده شده در کلاس‌ها یا ویدیوی کلاس‌ها به دانش‌آموز
- ارائه‌ی مداد و وسایل نوشتاری با دستگیره‌ی مخصوص به دانش‌آموز
- استفاده از کاغذهایی با خط‌کشی پهن یا کاغذ شطرنجی
سخن آخر
دیسگرافیا یا اختلال در نوشتن، مشکلی است که می‌تواند برای کودکان یا بزرگسالان پیش بیاید. این اختلال در اغلب مواقع قابل اصلاح یا درمان است پس اگر خودتان یا کودکتان به این اختلال دچار هستید به هیچ وجه ناامید نشوید. برای تشخیص این اختلال باید به یک پزشک متخصص و روانشناس متخصص در حوزه‌ی اختلالات یادگیری مراجعه کنید. کار درمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان این بیماری است و کمک می‌کند مهارت‌های حرکتی و نوشتاری در افراد مبتلا به اختلال نوشتن بهبود پیدا کند.
منبع: outline
