آسم چیست و چه علائم، انواع و روش‌های درمانی دارد؟
آسم یک بیماری و مهمان ناخوانده است که گاهی اوقات به ریه‌هایمان سر می‌زند و باعث دردسر می‌شود. این بیماری راه‌های تنفسی ما را تنگ و ملتهب می‌کند و گاهی هم باعث تولید مخاط اضافی می‌شود؛ انگار که کمر همت بسته تا نفس کشیدن را برایمان سخت کند! البته شاید شما هم چنین وضعیتی را تجربه کرده باشید؛ مثلا تصور کنید در حال دویدن هستید و ناگهان حس می‌کنید که نمی‌توانید به‌راحتی نفس بکشید.
انگار که یک دیوار نامرئی مسیر تنفس شما را مسدود کرده است. این وضعیت، تجربه‌ای است که افراد مبتلا به آسم با آن مواجه می‌شوند. در این مقاله، ما ابتدا توضیح می‌دهیم که دقیقا آسم چیست و سپس به بررسی علل، نشانه‌ها، روش‌های درمان و راهکارهای پیشگیری از آسم خواهیم پرداخت تا به شما در درک بهتر این بیماری کمک کنیم.
بیماری آسم چیست؟
رایج‌ترین علائم آسم چیست؟
انواع آسم؛ یک بیماری با چهره‌های مختلف
راه‌های کنترل و درمان آسم چیست؟
پیشگیری از آسم؛ راهی برای کاهش خطر و مدیریت علائم
نشانه‌هایی که می‌گوید باید به پزشک مراجعه کنید
بیماری آسم چیست؟
آسم یک بیماری طولانی مدت است که باعث التهاب و حساسیت راه‌های تنفسی می‌شود. این التهاب باعث می‌شود راه‌های تنفسی تنگ شوند و نفس کشیدن را برای ما مشکل کنند. درواقع، آسم واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن به محرک‌های مختلف محسوب می‌شود. این محرکها میتوانند شامل گرده‌ها، گردوغبار، دود سیگار، مواد شیمیایی، ورزش و حتی احساسات قوی باشند.
همان‌طور که گفتیم بیماری آسم زمانی رخ می‌دهد که راه‌های تنفسی دچار التهاب، تورم و تنگی می‌شوند و اغلب مخاط اضافی تولید میکنند. این وضعیت می‌تواند علائمی مانند سرفه، خسخس سینه (صدای سوت هنگام بازدم)، تنگی نفس و احساس فشار در قفسه سینه ایجاد کند که همگی از نشانه های آسم هستند.
برای برخی افراد، آسم فقط یک مزاحمت جزئی است اما برای برخی دیگر، می‌تواند تا حد زیادی زندگی روزمره را مختل کند. در موارد شدید، حتی می‌تواند منجر به حملات آسمی خطرناک و تهدیدکننده زندگی شما شود. شدت این علائم در افراد مختلف متفاوت است.
با مراقبت درست، افراد مبتلا به آسم میتوانند زندگی کامل و سالمی داشته باشند اما بدون درمان، این بیماری می‌تواند منجر به مراجعه‌های مکرر به بیمارستان شود و به‌طور قابل توجهی فعالیت‌های روزمره را مختل کند.
رایج‌ترین علائم آسم چیست؟
علائم آسم می‌تواند در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز کند. برخی ممکن است فقط گاهی دچار حمله‌های آسم شوند، درحالی‌که دیگران ممکن است علائم را به‌طور مداوم یا در زمان‌های خاص (مثل هنگام ورزش)، تجربه کنند. مهم است که با علائم این بیماری آشنا شوید تا بتوانید آن را بهتر مدیریت کنید. علائم شایع آسم شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس: احساس می‌کنید نمی‌توانید به‌راحتی نفس بکشید.
- فشار یا درد در قفسه سینه: ممکن است احساس کنید که چیزی روی قفسه سینه‌تان فشار می‌آورد.
- خسخس سینه: صدای سوت‌مانند هنگام بازدم که اکثرا از نشانه های آسم کودکان است.
- مشکل در خواب: سرفه یا تنگی نفس که می‌تواند مانع خواب راحت شما شود.
- سرفه یا خسخس در زمان ابتلا به ویروس‌های تنفسی: مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا، این علائم میتوانند شدیدتر شوند.
انواع آسم؛ یک بیماری با چهره‌های مختلف
آسم، مثل یک خانواده بزرگ با اعضای مختلف، انواع گوناگونی دارد. تشخیص دقیق نوع آسم توسط پزشک متخصص انجام می‌شود. خوشبختانه امروزه هر نوع آسم قابل کنترل است. با همکاری پزشک و رعایت توصیه‌های او، می‌توانید به زندگی عادی خود ادامه دهید و از فعالیت‌های مورد علاقه‌تان لذت ببرید. از آنجایی‌که هر نوع آسم، ویژگی‌ها و رفتار خاص خودش را دارد، بیایید با هم این اعضای خانواده را بهتر بشناسیم؛ البته توجه کنید که این‌ها تنها برخی از انواع آسم هستند و ممکن است انواع دیگری نیز وجود داشته باشد.
۱. آسم آلرژیک
آسم آلرژیک به علت واکنش سیستم ایمنی به مواد آلرژی‌زا ایجاد می‌شود. این مواد شامل گرده‌ها، گردوغبار، موی حیوانات خانگی و … هستند. علائم این نوع آسم معمولا با گذر فصل‌ها تغییر می‌کند و به دلیل تماس با آلرژن‌ها(مواد آلرژی‌زا) تشدید می‌شود. برای درمان آسم آلرژیک، اجتناب از آلرژن‌ها، مصرف داروهای ضد آلرژی و داروهای کنترل‌کننده آسم ضروری است.
۲. آسم غیرآلرژیک
متاسفانه هنوز علت اصلی بروز آسم غیرآلرژیک مشخص نیست اما عوامل محیطی، عفونت‌ها و عوامل ژنتیکی در ایجاد آن نقش دارند. علائم این نوع آسم مشابه آسم آلرژیک است اما با تماس با آلرژن‌ها تشدید نمی‌شود. برای درمان آسم غیرآلرژیک، استفاده از داروهای کنترل‌کننده آسم توصیه می‌شود. البته دانستن اینکه خوراکی عالی برای پاکسازی ریه چیست هم ممکن است به روند بهبود کمکی کند.
۳. آسم ناشی از ورزش
آسم ناشی از ورزش به علت ورزش شدید و تحریک راه‌های تنفسی به وجود می‌آید. این نوع آسم معمولا چند دقیقه بعد از ورزش شروع می‌شود و شامل مواردی مثل خس خس سینه، تنگی نفس و سرفه است. برای کنترل این نوع آسم، گرم کردن قبل از ورزش، استفاده از داروهای پیش از ورزش و انتخاب ورزش‌های مناسب پیشنهاد می‌شود. حالا شاید برایتان سوال باشد که آیا افراد مبتلا به آسم میتوانند ورزش کنند؟ باید بگوییم بله میتوانند؛ اما برای شروع حتما با پزشک مشورت کنید تا ورزش مناسب را به شما پیشنهاد دهد و وضعیت شما را به خوبی بررسی کند.
۴. آسم شغلی
آسم شغلی به دلیل تماس با مواد شیمیایی، گردوغبار یا سایر مواد محرک در محیط کار ایجاد می‌شود. علائم این نوع آسم اغلب در محل کار ظاهر می‌شود و با دور شدن از محیط کار بهبود می‌یابد. درمان آسم شغلی شامل اجتناب از تماس با مواد محرک، استفاده از تجهیزات محافظتی، کمک گرفتن از دستگاه بخور برای بهبود زودتر و مصرف داروهای کنترل‌کننده آسم است.
۵. آسم شبانه
آسم شبانه به تشدید علائم آسم در شب گفته می‌شود که به دلایل مختلفی از جمله ریفلاکس معده، آلرژن‌های موجود در اتاق خواب و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. علائم آن شامل سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس در طول شب است. برای درمان این نوع آسم، میتوان از بالش‌های مخصوص، اجتناب از خوردن غذاهای سنگین قبل از خواب و داروهای کنترل‌کننده آسم استفاده کرد. همچنین خوب است بدانید که غذای مفید و مضر برای مبتلایان به آسم چیست تا بهتر آن را کنترل کنید.
۶. آسم فصلی
برخی افراد فقط در زمان‌های خاصی از سال، مانند فصل گرده‌افشانی یا روزهای سرد، علائم آسم را تجربه میکنند. به این نوع آسم، آسم فصلی می‌گویند. حتی اگر فقط در این زمان‌ها علائم دارید، همچنان مهم است که به برنامه درمانی آسم خود پایبند باشید.
۷. آسم ناشی از سرفه
آسم ناشی از سرفه با سرفه‌های خشک و مداوم مشخص می‌شود و ممکن است تشخیص آن دشوار باشد. علائم این نوع آسم شامل سرفه‌های خشک، خارش گلو و گاهی اوقات خس خس سینه است. برای درمان آسم ناشی از سرفه، استفاده از داروهای ضد سرفه و داروهای کنترل‌کننده آسم توصیه می‌شود. همچنین خوب است که یک پالس اکسیمتر در خانه داشته باشید تا وضعیت اکسیژن خون خود را کنترل کنید.
راه‌های کنترل و درمان آسم چیست؟
درمان آسم به هدف کنترل التهاب و تسکین علائم آن انجام می‌شود. در این قسمت به بررسی روش‌های مختلف درمان آسم و نکات مهمی که میتوانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند، خواهیم پرداخت. در حال حاضر درمان قطعی برای آسم وجود ندارد اما روش‌های درمانی میتوانند به کنترل علائم کمک کنند تا شما بتوانید یک زندگی طبیعی و فعال داشته باشید.
۱. داروهای درمان آسم
داروهای استنشاقی که ابزارهایی برای تنفس دارو هستند، درمان اصلی آسم به شمار می‌روند. در صورت شدید بودن آسم، ممکن است نیاز به قرص‌ها و درمانهای دیگر نیز داشته باشید. شما معمولا با پزشک یا پرستار آسم خود یک برنامه درمانی شخصی تنظیم می‌کنید که شامل اطلاعاتی درباره داروهای شما، نحوه کنترل وضعیت و اقداماتی که باید در صورت حمله آسم انجام دهید، است.
در کنار داروهای استنشاقی، قرص‌ها نیز میتوانند به کنترل آسم کمک کنند. آنتاگونیست‌های خاص و داروهای دیگر میتوانند به کاهش علائم کمک کرده و از بروز حملات آسم جلوگیری کنند. این قرص‌ها معمولا به‌صورت روزانه مصرف می‌شوند و میتوانند اثرات مثبت زیادی داشته باشند. درمان دارویی به‌عنوان یکی از موثرترین راهکارها برای کنترل آسم شناخته می‌شود. این داروها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- داروهای پیشگیری‌کننده: این داروها به کاهش التهاب و حساسیت مجاری تنفسی کمک میکنند و باید به‌طور روزانه مصرف شوند. آن‌ها اغلب در فرم اسپری و قرص در دسترس هستند و برای کنترل علائم آسم بسیار موثرند.
- داروهای تسکیندهنده: این نوع داروها در مواقعی که علائم آسم بروز میکنند، سریعا عمل کرده و میتوانند علائم را تسکین دهند. استفاده منظم از این داروها می‌تواند از بروز حملات شدید جلوگیری کند.
- داروهای کنترل علائم: این دسته از داروها به‌صورت خاص برای کنترل و مدیریت علائم طراحی شده‌اند و میتوانند به افراد مبتلا به آسم کمک کنند تا روزهای بهتری را سپری کنند.
۲. درمانهای مکمل و سبک زندگی
به جز درمانهای پزشکی، تغییرات در سبک زندگی و استفاده از روش‌های مکمل نیز می‌تواند مفید باشد. روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی میتوانند به کاهش استرس و بهبود عملکرد ریه کمک کنند. از طرفی، رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش علائم آسم کمک کند.
افرادی که مبتلا به آسم هستند باید از عوامل تحریک‌کننده‌ای مانند دود سیگار، حیوانات خانگی، بوی تند و گردوغبار دوری کنند. به‌عنوان‌مثال، استفاده از فرش و پرده‌های قابل شست‌وشو، تمیز کردن منظم اتاق‌ها و استفاده از روکش‌های مخصوص برای صندلی و بالش می‌تواند به کاهش اثرات آلرژن‌ها کمک کند. همچنین شستن منظم ملحفه‌ها و پتوها در دماهای بالا هم می‌تواند باعث کمک به بهبود شرایط تنفسی شود. در نهایت استفاده از یک روش ساده و مؤثر برای پاکسازی ریه می‌تواند بسیار کمک کننده باشد تا احساس بهترین داشته باشید.
۳. درمانهای پیشرفته
در موارد شدیدتر آسم، ممکن است به درمانهای پیشرفته‌تر مانند تزریقات داروهای بیولوژیک یا حتی جراحی نیاز باشد. این روش‌ها اکثرا در شرایط خاص و تحت نظر پزشک متخصص تجویز می‌شوند و میتوانند در کنترل آسم کمک کنند.
۴. درمانهای خانگی با استفاده از طب سنتی
در کنار داروهای پزشکی، برخی از درمانهای سنتی نیز میتوانند در کنترل علائم آسم تاثیرگذار باشند. البته به خاطر داشته باشید که حتما قبل از استفاده از درمانهای سنتی، با پزشک مشورت کنید تا از بروز عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود. برخی از این درمان‌ها شامل موارد زیر است:
- دمنوش میخک به همراه ترکیب زنجبیل و عسل: این دمنوشها میتوانند به بهبود علائم تنفسی کمک کنند.
- نوشیدن چای و قهوه: این نوشیدنی‌ها به علت خاصیت گشادکنندگی رگ‌ها میتوانند به تسکین تنفس کمک کنند.
- آب گرم و عسل: ترکیبی ساده اما موثر برای کاهش التهاب گلو و تسکین سرفه محسوب می‌شود.
- مصرف پیاز، فلفل قرمز تند و جعفری: این مواد غذایی به دلیل خواص ضد التهابی میتوانند به بهبود علائم آسم کمک کنند.
پیشگیری از آسم؛ راهی برای کاهش خطر و مدیریت علائم
آسم، به‌عنوان یک بیماری تنفسی مزمن، می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار دهد. هرچند که نمی‌توان به‌طور کامل از ابتلا به آسم جلوگیری کرد اما با رعایت برخی نکات کلیدی، می‌توانیم خطر بروز این بیماری را کاهش دهیم و از تشدید علائم آن جلوگیری کنیم. در ادامه برخی از مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری از آسم را برایتان می‌گوییم.
شناخت عوامل آسیب‌زا
اولین گام برای جلوگیری از آسم، شناسایی عوامل خطرناک و تاثیرگذار بر این بیماری است. عواملی نظیر آلرژی، عفونتهای تنفسی در سنین پایین، چاقی و عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن میتوانند به بروز آسم کمک کنند. همچنین، برخی ویژگی‌های ژنتیکی نیز ممکن است فرد را مستعد ابتلا به این بیماری کند. برای کاهش خطر آسم، باید محیط زندگی خود را به دقت بررسی کرده و به تمیز نگه‌داشتن آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم. گردوغبار، موی حیوانات و کپک‌ها میتوانند محرک‌های مهمی برای بروز علائم آسم باشند؛ بنابراین، باید به تمیزی منزل توجه کرده و از رطوبت‌گیرها استفاده کنیم.
تقویت سیستم ایمنی بدن
تقویت سیستم ایمنی یکی دیگر از روش‌های مناسب و کاربردی در پیشگیری از آسم است. تغذیه سالم با مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه و غنی از آنتی‌اکسیدان می‌تواند به تقویت این سیستم کمک کند. همچنین، انجام فعالیت‌های بدنی منظم و خواب کافی نیز نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد ریه‌ها و سیستم ایمنی دارد. به‌علاوه، اطمینان از خواب کافی و باکیفیت می‌تواند به ترمیم سلول‌ها و تقویت بدن کمک زیادی کند.
ایجاد محیط سالم
واضح است که محیط اطراف ما نیز تاثیر زیادی بر سلامت ریه‌ها دارد. دود سیگار به‌عنوان یکی از عوامل تحریک‌کننده آسم شناخته می‌شود؛ بنابراین، اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار بسیار مهم است. همچنین در روزهایی که شاخص آلودگی هوا، بهتر است در خانه بمانیم و از خروج غیرضروری خودداری کنیم. به یاد داشته باشیم اگر در محیط کار با مواد شیمیایی و گردوغبار سروکار داریم، باید از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنیم تا از بروز علائم آسم جلوگیری شود.
کنترل آلرژیها
کنترل آلرژیها یکی دیگر از روش‌های موثر در پیشگیری از آسم است. اگر به آلرژی مشکوک هستید، حتما به پزشک مراجعه کرده و تست آلرژی انجام دهید. شناسایی دقیق آلرژن‌ها می‌تواند به شما در اجتناب از آن‌ها کمک کند. پس از شناسایی، باید سعی کنید تا حد امکان از آلرژن‌ها دوری کنید. داروهای ضد آلرژی نیز تحت نظر پزشک میتوانند به کاهش علائم کمک کنند.
اهمیت شیردهی
شیردهی به نوزادان نقش موثری در تقویت سیستم ایمنی آن‌ها دارد. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که می‌تواند خطر ابتلا به آسم را کاهش دهد؛ بنابراین، اگر امکانش وجود دارد تا حد ممکن به نوزاد خود شیر بدهید تا به سلامت او کمک کنید.
نشانه‌هایی که می‌گوید باید به پزشک مراجعه کنید
اگر شما دچار آسم هستید، مهم است که به نشانه‌هایی که نشان می‌دهد وضعیت شما بدتر شده، توجه کنید. یکی از این نشانه‌ها افزایش دفعات و شدت علائم است؛ اگر متوجه شدید که علائم شما بیشتر از قبل شده، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین، دشوارتر شدن تنفس نیز علامت نگران‌کننده‌ای است که می‌توانید با استفاده از دستگاهی به نام پیک فلومتر آن را بررسی کنید. اگر متوجه شدید که نیاز بیشتری به اسپری تسکیندهنده دارید و بیشتر از قبل از آن استفاده می‌کنید، این مورد هم می‌تواند نشاندهنده وخامت وضعیت شما باشد. توجه به این نشانه‌ها به شما کمک می‌کند تا به موقع اقدامات لازم را انجام دهید و از بروز حملات شدید جلوگیری کنید.
نتیجه‌گیری
آسم یک بیماری مزمن و پیچیده است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تثیر قرار دهد اما با درک درست از علل، علائم و روش‌های درمان آن، میتوان به بهبود کیفیت زندگی کمک کرد. آشنایی با عوامل محرک و رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند خطر بروز حملات آسمی را کاهش دهد و کنترل بهتری روی وضعیت بیماری فراهم کند. علاوه بر درمانهای دارویی، تغییرات در سبک زندگی و رعایت عادات سالم نقش بسزایی در مدیریت آسم ایفا می‌کند.
به یاد داشته باشید که مشاوره با پزشک و پیگیری درمانهای تجویز شده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با تلاش برای ایجاد یک محیط سالم و تقویت از سیستم ایمنی بدن، میتوان به کنترل بهتر آسم و کاهش تاثیر آن بر زندگی روزمره دست پیدا کرد.
منابع: nhs ، webmd ، mayoclinic ، asthmaandlung
