قرارداد هوشمند چیست؟
شاید این روز‌ها عبارت قرارداد هوشمند را زیاد شنیده باشید. در این مقاله قصد داریم قراردادهای هوشمند را در بستر بلاک‌چین به زبان ساده بررسی کنیم. پس تا پایان با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
تعریف
یک قرارداد هوشمند، مانند هر قراردادی، شرایط یک توافق را تعیین می‌کند. اما برخلاف قراردادهای سنتی، شرایط قرارداد هوشمند به صورت کد بر روی یک بلاک‌چین مانند اتریوم اجرا می‌شوند. قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد مادامی که از پروتکل‌های همتا به همتا در اپلیکیشن‌هایی نظیر وام، بیمه، لجستیک (حمل و نقل) و بازی استفاده می‌کنند از مزیت‌های بلاک‌چین مانند امنیت بالا، اطمینان از عملکرد و دسترسی‌پذیری در ساخت برنامه‌‌ها بهره ببرند.
همانند هر قرارداد، قراردادهای هوشمند شرایط یک توافق یا معامله را مشخص می‌کنند. با این حال، آنچه قراردادهای هوشمند را «هوشمند» می‌کند، این است که این شرایط به‌جای اینکه روی کاغذ نوشته شود، به‌عنوان کدی که روی یک بلاک‌چین اجرا می‌شود، ایجاد و اجرا می‌شوند. قراردادهای هوشمند ایده اصلی پشت بیت کوین، یعنی ارسال و دریافت پول بدون «واسطه‌ی قابل اعتماد» مانند یک بانک را گسترش می‌دهند، تا امکان خودکارسازی و غیرمتمرکز کردن ایمن تقریبا هر نوع معامله یا تراکنش را صرف نظر از اینکه چقدر پیچیده باشد، ممکن سازند. از آنجایی که آن‌ها بر روی یک بلاک‌چین مانند اتریوم اجرا می‌شوند، امنیت، قابلیت اطمینان و دسترسی بدون محدودیت را ارائه می‌دهند.
چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟
قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا طیف گسترده‌ای از برنامه‌های غیرمتمرکز و توکن‌ها را بسازند. آن‌ها در همه چیز از ابزارهای مالی جدید گرفته تا لجستیک و بازی استفاده می‌شوند و مانند هر تراکنش رمزنگاری دیگری روی یک بلاک‌چین ذخیره می‌شوند. هنگامی که یک برنامه قرارداد هوشمند به بلاک‌چین اضافه شد، به طور کلی نمی‌توان آن را معکوس کرد یا تغییر داد (اگرچه استثناهایی وجود دارد).
برنامه‌های مبتنی بر قراردادهای هوشمند اغلب به‌عنوان «برنامه‌های غیرمتمرکز» یا «Dapps» شناخته می‌شوند که شامل برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز (یا DeFi) می‌شوند که هدف آن تغییر صنعت بانکداری است. برنامه‌های DeFi به دارندگان دارایی‌های دیجیتال اجازه می‌دهند تا در تراکنش‌های مالی متنوع مانند پس‌انداز، وام، بیمه و… شرکت کنند، بدون اینکه بانک یا مؤسسه مالی دیگری از هر نقطه‌ای در دنیا را در این روند درگیر سازند. برخی از محبوب‌ترین برنامه‌های کاربردی قرارداد هوشمند فعلی در ادامه آورده شده‌اند.
Uniswap – یک صرافی غیرمتمرکز که به کاربران این امکان را می‌دهد تا از طریق قرارداد هوشمند، انواع خاصی از ارزهای دیجیتال را بدون هیچ مرجع مرکزی تعیین کننده نرخ ارز، معامله کنند.
Compound – پلتفرمی است که از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند تا به سرمایه‌گذاران اجازه دهد سود کسب کنند و وام‌گیرندگان فورا و بدون نیاز به مراجعه به بانک واسطه، وام دریافت کنند.
USDC – ارز دیجیتالی که از طریق قرارداد هوشمند به دلار آمریکا متصل می‌شود و یک USDC ارزش یک دلار آمریکا را دارد. UDDC بخشی از دسته جدیدتری از پول دیجیتال است که به‌عنوان استیبل کوین شناخته می‌شود.
حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که چگونه از این ابزارهای هوشمند مبتنی بر قرارداد استفاده کنیم؟ تصور کنید مقداری اتریوم نزد خود دارید که می‌خواهید با USDC معامله کنید. می‌توانید مقداری اتریوم را در Uniswap قرار دهید، که از طریق قرارداد هوشمند، می‌تواند به طور خودکار بهترین نرخ مبادله را برای شما پیدا کند، معامله را انجام دهد و USDC شما را برای شما ارسال کند. سپس می‌توانید مقداری از USDC خود را در Compound قرار دهید تا به دیگران وام دهید و نرخ سود که به طور الگوریتمی تعیین شده را دریافت کنید. تمام این موارد با استفاده از قراردادهای هوشمند و بدون دخالت شخص سومی مانند بانک و صرافی‌های سنتی انجام می‌شوند.
در امور مالی سنتی، مبادله ارزها پرهزینه و زمان بر است و برای افراد آسان و مطمئن نیست که دارایی‌های نقدی خود را به افراد غریبه در آن سوی دنیا وام دهند. اما قراردادهای هوشمند هر دوی این سناریوها و طیف وسیعی از سناریوها را ممکن می‌سازند.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟
قراردادهای هوشمند برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ توسط یک وکیل و دانشمند کامپیوتر به نام «نیک سابو» پیشنهاد شدند. سابو به این معروف است که یک قرارداد هوشمند را با یک دستگاه فروش خودکار نوشابه مقایسه می‌کند. به طور مثال ماشینی را تصور کنید در ازای دریافت یک دلار، یک قوطی نوشابه به شما تحویل می‌دهد. این نمونه‌ای ساده از یک قرارداد هوشمند است. درست همان‌طور که یک دستگاه نوشابه می‌تواند فروش را بدون واسطه انسانی خودکار کند، قراردادهای هوشمند هم می‌توانند تقریبا هر نوع مبادله ای را برای شما خودکار کنند.
در حال حاضر، اتریوم محبوب‌ترین پلتفرم قراردادهای هوشمند است، اما بسیاری دیگر از بلاک‌چین‌های ارزهای دیجیتال (از جمله EOS، Neo، Tezos، Tron، Polkadot و Algorand) می‌توانند آن‌ها را اجرا کنند. یک قرارداد هوشمند می‌تواند توسط هر کسی ایجاد و در یک بلاک‌چین مستقر شود. کد آن‌ها شفاف و قابل تأیید عمومی است، به این معنی که هر بررسی کننده‌ای می‌تواند مشاهده کند که یک قرارداد هوشمند هنگام دریافت دارایی‌های دیجیتال از چه منطقی پیروی می‌کند.
- قراردادهای هوشمند توسط زبان‌های برنامه نویسی (از جمله Solidity، Web Assembly و Michelson) نوشته می‌شوند. در شبکه اتریوم، کد هر قرارداد هوشمند روی بلاک‌چین ذخیره می‌شود و به هر بررسی‌کننده‌ای اجازه می‌دهد تا کد قرارداد و وضعیت فعلی آن را بررسی کند تا عملکرد آن را تأیید کند.
- هر کامپیوتر در شبکه (یا گره) یک کپی از تمام قراردادهای هوشمند موجود و وضعیت فعلی آن‌ها را در کنار بلاک‌چین و داده‌های تراکنش ذخیره می‌کند.
- هنگامی که یک قرارداد هوشمند دارایی را از یک کاربر دریافت می‌کند، کد آن توسط تمام گره‌های شبکه اجرا می‌شود تا در مورد نتیجه و جریان ارزش حاصل از آن به توافق برسند. این همان چیزی است که به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد تا بدون هیچ مرجع مرکزی، ایمن اجرا شوند، حتی زمانی که کاربران در حال انجام تراکنش های مالی پیچیده با نهادهای ناشناس هستند.
- برای اجرای یک قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم، به طور کلی باید هزینه ای به نام «Gas» بپردازید. (به این دلیل که این کارمزدها زنجیره بلوکی بلاک‌چین را فعال نگه می‌دارد)
- قراردادهای هوشمند پس از استقرار در بلاک‌چین، به طور کلی نمی‌توانند تغییر یابند، حتی توسط سازنده آن‌ها. (در این قاعده استثنائاتی وجود دارد.) همین امر باعث می‌شود تا امنیت این قراردادها بسیار بالا باشد و توسط هیچ نهادی نتوان آن را از دسترس خارج نمود.
منبع: Coinbase
