معنای خواب‌هایمان چیست و چگونه باید آن‌ها را تفسیر کنیم؟

سام راد

۲۲ شهریور ۱۴۰۲ | ۱۲:۰۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۷ دقیقه

همه‌ی ما تجربه خواب دیدن را داریم. اما معنای خواب‌ ما چیست؟ چگونه باید رویاها را تعبیر و تفسیر کنیم؟ رویاها می‌توانند مرموز، هیجان‌انگیز یا حتی وحشتناک باشند، اما پرداختن به درک معنای رویاها می‌تواند کاملاً گیج‌کننده باشند. در حالی که تئوری‌های زیادی برای توضیح اینکه چرا خواب می‌بینیم وجود دارد، هیچ‌کس هنوز به طور کامل هدف آن‌ها را درک نکرده است، چه رسد به اینکه معنای رویاها را تفسیر کند.

با این حال، روانشناسان تئوری‌هایی را ارائه کرده‌اند که ممکن است معنی خواب‌ها را توضیح دهند. همه‌ی این تئوری‌ها به تمامی معتبر یا اثبات شده نیستند و همانطور که از نامشان بر می‌آید در حد تئوری باقی مانده‌اند. با این حال دانستن درباره‌ی آن‌ها خالی از لطف نیست. در اینجا چهار نظریه وجود دارد که ممکن است بتوانند به شما کمک کند تا معنی رویاهایتان را بفهمید:

۱. رویاها به مثابه راهی به سوی ذهن ناخودآگاه

این نظریه توسط زیگموند فروید ابداع شد. وی بیان کرد که رویاها نشان‌دهنده خواسته‌های مردم است.

۲. کهن‌الگوها و ناخودآگاه جمعی

کارل یونگ هم معتقد بود که رویاها نمایانگر آرزوهای سرکوب‌شده هستند، اما همچنین خاطرنشان کرد که رویاها بخش‌های توسعه‌نیافته ذهن را نشان می‌دهند.

۳. رویاها به عنوان یک فرایند شناختی

کالوین اس. هال (Calvin S. Hall) این نظریه را مطرح کرد که آنچه مردم در زندگی بیداری خود انجام می‌دهند و به آن فکر می‌کنند همان چیزی است که در رویاهای خود می‌بینند.

۴. رویاها به عنوان بازتابی از زندگی بیداری

جی. ویلیام دامهاف (G. William Domhoff)، که با هال کار می‌کرد، تئوری مشابهی برای رویاها داشت. برای درک بیشتر هر نظریه و توضیح هر یک برای تفسیر خواب‌ها، ادامه این نوشته را بخوانید.

فروید: رویاها راهی به سوی ذهن ناخودآگاه

زیگموند فروید در کتاب خود «تعبیر رویاها» اشاره می‌کند که محتوای رویاها با آرزوها مرتبط است.

رویا آرزوی ماست

فروید معتقد بود که محتوای آشکار یک رویا یا تصاویر واقعی و رویدادها برای پنهان کردن محتوای نهفته یا خواسته‌های ناخودآگاه رویاپرداز عمل می‌کند. به عبارت دیگر، فروید معتقد بود که محتوای رویاهای شما آنچه را که در زندگی آرزو می‌کنید نشان می‌دهد.

نظریه‌ی تعبیر خواب فروید بر این اساس است که رویاها و خواب‌ها نشان‌دهنده آرزوهای ناخودآگاه ما هستند که در بیداری سرکوب شده‌اند. فروید معتقد بود که رویاها و خواب‌ها برای تخلیه‌ی انرژی حاصل از اتفاقات روزانه یا برای بیان آرزوهای ناخودآگاه ما هستند. او باور داشت که تعبیر رویاها می‌تواند به شناخت عمیق‌تری از خودمان و نیازهای ناخودآگاهمان کمک کند.

کار رویا

فروید همچنین چهار عنصر از این فرآیند را که از آن به عنوان کار رویا یاد می‌کند، توصیف کرد:

تراکم: بسیاری از ایده‌ها و مفاهیم در یک رویا نمایش داده می‌شوند. اطلاعات در یک ایده یا تصویر واحد فشرده می‌شود. عامل تراکم که به معنی فشرده‌سازی و خلاصه‌کردن خواسته‌هاست.
جابه‌جایی: این عنصر کار رویا، معنای عاطفی محتوای نهفته را با اشتباه گرفتن بخش‌های مهم و بی‌اهمیت رویا، پنهان می‌کند. در واقع بار عاطفی و احساسی از هدف اصلی به یک هدف غیرواقعی منتقل می‌شود.
نمادسازی: این عملیات همچنین ایده‌های سرکوب شده در رویا را با گنجاندن اشیایی که به منظور نماد محتوای پنهان رویا هستند، سانسور می‌کند. این ویژگی نمایشی رویاست که مفاهیم انتزاعی و مجرد ذهنی را به صورت تصاویر درمی‌آورد.
بازنگری ثانویه: در طول این مرحله نهایی از فرآیند رویا، فروید پیشنهاد کرد که عناصر عجیب و غریب رویا دوباره سازماندهی شوند تا رویا قابل درک باشد، بنابراین محتوای آشکار رویا تولید می‌شود. این خاصیت کنایه‌آفرینی و تمثیل‌سازی خواب است. همه‌ی عناصر موجود در خواب نماد و رمزی هستند که می‌توان آن‌ها را کشف کرد و به کمک آن راز خواب را گشود.

یونگ: کهن الگوها و ناخودآگاه جمعی

در حالی که کارل یونگ اشتراکاتی با فروید داشت، او احساس می‌کرد که رویاها بیش از بیان آرزوهای سرکوب شده هستند.

رویاها ذهن توسعه نیافته را کاوش می‌کنند

یونگ اشاره می‌کند که رویاها هم ناخودآگاه شخصی و هم ناخودآگاه جمعی را آشکار می‌کنند و معتقد بود که رویاها بخش‌هایی از روان را که در زندگی بیداری توسعه نیافته‌اند، جبران می‌کند.

چهار کهن‌الگوی یونگ

یونگ همچنین تصریح کرد که کهن‌الگوهایی مانند آنیما، سایه، آنیموس و پرسونا اغلب به عنوان اشیاء یا شکل‌های نمادین در رویاها نشان داده می‌شوند. او معتقد بود این نمادها نشان‌دهنده‌ی نگرش‌هایی هستند که توسط ذهن خودآگاه سرکوب می‌شوند. برخلاف فروید که اغلب اظهار می‌کرد که نمادهای خاص نشان‌دهنده‌ی افکار ناخودآگاه خاص هستند، یونگ معتقد بود که رویاها می‌توانند بسیار شخصی باشند و تعبیر این رویاها مستلزم دانستن اطلاعات زیادی درباره‌ی فرد رویاپرداز است.

نظریه‌ی تعبیر خواب فروید و یونگ در بسیاری از جوانب متفاوت هستند. فروید معتقد بود که رویاها نشان‌دهنده آرزوهای ناخودآگاه ما هستند که در بیداری سرکوب شده‌اند و تعبیر آن‌ها می‌تواند به شناخت عمیق‌تری از خودمان کمک کند. از طرف دیگر، یونگ به ناخودآگاه جمعی اعتقاد داشت و معتقد بود که رویاها نشان‌دهنده فرایندهای ناخودآگاهی هستند که در زندگی روزمره ما رخ می‌دهند. او به رویاها به عنوان یک تجلی غیرارادی فرایند روانی نگاه می‌کرد.

همچنین، یونگ بر خلاف فروید، به نمادهای رویاها اهمیت زیادی می‌داد و معتقد بود که تحلیل نمادها می‌تواند به شناخت خود کمک کند. در کل، هر دو نظریه به شناخت عمیق‌تر از خود کمک می‌کنند، اما با دیدگاه‌های متفاوتی به خواب‌ها نگاه می‌کنند.

هال: رویاها به عنوان یک فرایند شناختی

کالوین هال با تجزیه و تحلیل هزاران رویا از شرکت‌‌کنندگان در آزمایش به دنبال مضامین و الگوها بود و در نهایت یک سیستم کدگذاری کمی ایجاد کرد که آنچه در رویاهای ما وجود دارد را به چند دسته تقسیم می‌کرد. هال معتقد بود که خواب‌ها نشانه‌هایی از فرایند شناختی هستند و در تعبیر خواب باید به این فرایند شناختی توجه شود.

رویاها شامل الگوهای مربوط به زندگی بیداری هستند

هال تصریح کرد که رویاها بخشی از یک فرایند شناختی هستند که در آن به عنوان مفهوم عناصر زندگی شخصی ما عمل می‌کنند. طبق نظریه هال، تعبیر خواب مستلزم دانستن موارد زیر است:

اعمال خواب‌بیننده در رویا؛
اشیاء و اشکال در خواب؛
تعامل بین بیننده و شخصیت‌های رویا؛
محیط رویا، تحول و نتیجه.

هدف نهایی این تعبیر خواب، درک خواب نیست، بلکه درک خواب‌بیننده است. تحقیقات هال نشان داد که خصوصیاتی که افراد در بیداری از خود نشان می‌دهند، همان ویژگی‌هایی است که در رویاها بیان‌ می‌شود.

دامهاف: رویاها به عنوان بازتاب زندگی بیداری

ویلیام دامهاف محقق برجسته رویا است که با کالوین هال در دانشگاه میامی مطالعات خود را انجام داده است.

رویاها زندگی روزمره را نشان می‌دهند

در مطالعات گسترده درباره‌ی محتوای رویاها، دامهاف دریافته است که رویاها منعکس‌کننده افکار و نگرانی‌های زندگی بیداری رویاپرداز است. دامهاف یک مدل عصبی‌شناختی از رویاها را توضیح می‌دهد که در آن فرآیند رویا دیدن از فرایندهای عصبی و سیستمی از طرحواره‌ها حاصل می‌شود.

رواج تعبیر خواب

از دهه ۱۹۷۰ تعبیر خواب به طور فزاینده‌ای محبوب شده است. کتاب «بازی رویا» آن فارادی (Ann Faraday) در سال ۱۹۷۴ تکنیک‌ها و ایده‌هایی را بیان می‌کند که هر کسی می‌تواند برای تعبیر رویاهای خود از آن استفاده کند. امروزه خوانندگان می‌توانند کتاب‌های مختلفی را خریداری کنند که لغت‌نامه‌های خواب، راهنمای نمادها و نکاتی برای تعبیر و درک رویاها ارائه می‌دهند. نظریاتی هم وجود دارد که طبق آن‌ها خواب‌ها اصولا فعالیت زیستی مغز را منعکس می‌کنند نه فعالیت روان‌شناختی.

چگونه سوگیری بر تعبیر خواب تأثیر می‌گذارد؟

محققان کری موروج (Carey Morewedge) و مایکل نورتون (Michael Norton) رویاهای بیش از هزار نفر از ایالات متحده، هند و کره جنوبی را مطالعه کرده‌اند. آن‌ها کشف کردند که تعداد کمی از دانشجویان کالج که در این تحقیق شرکت کردند، معتقد بودند که رویاهای آن‌ها صرفاً پاسخ مغز به تحریکات تصادفی است.

در عوض، بیشتر این تصور فروید را تأیید کردند که رویاها، آرزوها و امیال ناخودآگاه را آشکار می‌کنند. همچنین آن‌ها کشف کردند وزن و اهمیتی که مردم برای رویاهای خود قائل هستند تا حد زیادی به پیش‌داوری‌های آن‌ها بستگی دارد. افراد بیشتر ممکن است رویاهای منفی را به خاطر بسپارند اگر درباره‌ی افرادی باشد که آن‌ها را دوست ندارند.

همچنین اگر رویاهای مثبت درباره‌ی دوستان یا عزیزانشان باشد، بیشتر احتمال دارد که آن‌ها را جدی بگیرند. به عبارت دیگر، افراد مایل‌اند رویاهای خود را به گونه‌ای تعبیر کنند که از باورهای موجود در مورد خودشان، جهان و افراد اطرافشان پشتیبانی کند. محققان دریافتند مواردی مانند سوگیری تأیید (confirmation bias) و سوگیری منفعت شخصی (self-serving bias) می‌تواند بر نحوه‌ی پاسخ افراد به رویاهای خود تأثیر بگذارد. به گفته محققان، از آنجایی که مردم تمایل دارند رویاهای خود را جدی بگیرند، ممکن است به کسانی تبدیل شوند که به پیشگویی‌های خواب‌های خود تحقق می‌بخشند.

اگر خواب ببینید که در امتحان مردود می‌شوید، ممکن است انگیزه‌ی کمتری برای مطالعه داشته باشید یا حتی آنقدر استرس داشته باشید که عملکرد ضعیفی از خود نشان دهید. هر یک از این نظریات به روش و دیدگاه خاص خود در تعبیر خواب می‌پردازند و بر اساس مفاهیمی مانند ناخودآگاه، کهن‌الگوها، فرایند شناختی و فعالیت زیستی مغز، تفسیر خواب را ارائه می‌دهند.

در هر صورت، تعبیر خواب یک موضوع پیچیده است و نیاز به توجه به جزئیات رویا و شرایط فرد در زمان خواب دارد. رویاها ممکن است معنی داشته باشند یا نداشته باشند، اما واقعیت این است که تعبیر خواب به یک سرگرمی محبوب تبدیل شده است.