آستنیا یا خستگی مزمن چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟
آستنیا (asthenia) نوعی احساس خستگی و ضعف موضعی است و فرد مبتلا به آن وقتی دچار ضعف می‌شود نمی‌تواند قسمت خاصی از بدن خود را به درستی حرکت دهد. همچنین این ضعف ممکن است فرد را با کمبود انرژی برای حرکت روبه‌رو کرده و حتی خستگی ذهنی ایجاد کند. بعضی از افراد آستنیا را در قسمت‌های خاصی از بدن مثل بازوها یا پاها و بعضی دیگر به صورت خستگی و ضعف عمومی تجربه کرده‌اند. این اختلال در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی شبیه به آنفولانزا یا هپاتیت ایجاد می‌شود. ضعف می‌تواند موقتی باشد یا به شکل مزمن همیشه شما را درگیر کند.
در این مطلب از دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم با آسنتیا، علت ایجاد و روش‌های مدیریت علائم آن آشنا شویم.
علت ایجاد آستنیا چیست؟
آستنیا یک اصطلاح گسترده برای توصیف خستگی و ضعف عمومی است که می‌تواند با خود علائم جسمی یا روحی به همراه داشته باشد. اگر در حال تجربه‌ی آستنیا هستید، مهم‌ترین کار شناسایی علت ایجاد و سپس درمان آن است که می‌توانید به کمک یک پزشک متخصص تمام این مراحل را پیش ببرید. این اختلال به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که در این بخش مهم‌ترین عوامل آن را معرفی می‌کنیم.
۱. شرایط بهداشتی زمینه‌ای
بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای و اختلالات می‌توانند باعث ایجاد خستگی و ضعف عمومی شوند. بیماری‌هایی مثل:
- آنفولانزا
- مشکلات تیروئید
- سلیاک (celiac)
- سندروم خستگی مزمن
- فیبرومیالژیا (fibromyalgia)
- افسردگی
- اضطراب
- کمبود خواب
- آپنه خواب
- دیابت مدیریت نشده یا تشخیص داده نشده
- نارسایی احتقانی قلب
- کمبود ویتامین B-12
- سرطان (خستگی ناشی از طرطان به آرامی و در دراز مدت ظاهر می‌شود.)
- سکته (ضعف بلافاصله ظاهر می‌شود.)
- حمله‌ی قلبی (ضعف بلافاصله ظاهر می‌شود.)
عوارض جانبی داروها
عوارض حانبی بعضی از داروها می‌تواند منجر به احساس خستگی و درگیر شدن با آستنیا شود. داروهایی مثل:
- آرام‌بخش‌های خفیف برای درمان اضطراب
- داروهای ضدافسردگی
- آنتی‌هیستامین‌ها
- شیمی درمانی
جالب است بدانید که مصرف بیش از حد ویتامین هم می‌تواند شما را با آستنیا درگیر کند.
پیری طبیعی
پیر شدن یکی از مراحل طبیعی زندگی است و با شروع این مرحله شما با شرایط جسمی مختلفی روبه‌رو می‌شوید که می‌تواند منجر به آستنیا شود. شرایط جسمی خاصی مثل:
- بیماری‌های عضلانی خاص
- آرتروز
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های کبدی
- بی‌خوابی و اختلالات خواب
- آسیب‌های عصبی یا عضلانی
- بیماری‌های موثر بر اعصاب یا ماهیچه‌ها
همچنین نداشتن یک برنامه‌ی غذایی متعادل و سبک زندگی بدون تحرک هم از عوامل ایجاد خستگی مزمن است.
آستنیا چه علائمی دارد؟
اگر علائمی مثل سرگیجه، سبکی سر، گیجی، مشکل در صحبت کردن، تغییر در بینایی، درد قفسه‌ی سینه و مشکل در تنفس را تجربه کردید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا خود را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید.
این اختلال چند علامت کاملا مشخص دارد که با تجربه‌ی آن‌ها می‌توانید مطمئن باشید که به این اختلال دچار شده‌اید. اگر هر کدام از این علائم را تجربه می‌کنید بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب برای شما را شروع کند.
ضعف موضعی
اگر در یک ناحیه از بدن خود احساس ضعف می‌کنید و نمی‌توانید آن را به شکل موثری حرکت دهید نشانه‌ی درگیر شدن با آستنیا است. همچنین علائم زیر هم از نشانه‌های ضعف موضعی است:
- حرکت با تاخیر یا کندی
- لرزش بدن یا لرزش غیرقابل کنترل
- انقباض عضلانی
- گرفتگی عضلانی
ضعف عمومی بدن
ضعف عمومی باعث تجربه‌ی احساس خستگی می‌شود، احساسی شبیه به وقتی که به آنفولانزا مبتلا شده‌اید. البته ممکن است ضعف عمومی بدن را بدون احساس خستگی و فقط با علائمی مثل تب، علائمی شبیه به بیماری آنفولانزا و درد در قسمت‌های مختلف بدن تجربه کنید.
آستنیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
همانطور که قبل‌تر اشاره شد برطرف کردن آستنیا با تشخیص علت اصلی ایجاد آن و درمان توسط پزشک امکان‌پذیر است. وقتی به پزشک مراجعه کنید علائم شما را بررسی کرده و زمان شروع آن‌ها را از شما می‌پرسد. این اطلاعات به او کمک می‌کند علت اصلی احساس ضعف شما را پیدا کند. همچنین ممکن است پزشک برای شما آزمایش‌های خون و ادرار هم بنویسد تا احتمال وجود عفونت یا تغییرات در شرایط داخلی بدن را هم بررسی کند. اگر در بدن خود احساس درد دارید ممکن است MRI، سی‌تی اسکن یا سونوگرافی هم جزئی از آزمایش‌های شما باشد. همچنین اگر مشکوک به سکته‌ی مغزی یا حمله‌ی قلبی باشید اسکن مغز و نوار قلب هم تجویز می‌شود.
شباهت آستنیا و خستگی مفرط
آستنیا با تجربه‌ی احساس ضعف مشخخص می‌شود و در شرایطی باعث ایجاد خستگی ذهنی و بدنی هم می‌شود. خستگی معمولا بر اثر فعالیت شدید روزمره ایجاد می‌شود و با یک خواب عمیق و کافی برطرف می‌شود. اما خستگی مفرط می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تاثیر گذاشته و با ایجاد احساس ناامیدی آن را مختل کند.
وقتی با خستگی مفرط درگیر هستید علاقه دارید فعالیت‌های روزمره‌ی زندگی‌تان را مثل همیشه انجام دهید و در جمع‌ها شرکت کنید ما آنقدر خسته هستید که نمی‌توانید. این خستگی با استراحت همه از بین نمی‌رود. این نوع از خستگی هم می‌تواند مثل آستنیا به دلایل مختلفی ایجاد شود اما شایع‌ترین دلیل ایجاد آن درگیری با سرطان است.
روش‌های درمانی آستنیا
آستنیا دلایل و درمان‌های مختلفی دارد اما ضعف ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا معمولا نیازی به درمان نداشته و با بهبود بدن از بین می‌رود.
آستنیا به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود و پزشک معالج بر اساس علت تشخیص داده شده، راه درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. در ادامه می‌توانید با چند علت ریشه‌ای عمده و روش درمانی آن آشنا شوید.
کم‌آبی بدن
اگر علت آستنیا کم آبی بدن است می‌توانید با افزایش مصرف مایعات آن را برطرف کنید. اگر علائم شدید کم‌آبی در بدن شما مشاهده می‌شود بهتر است به مراکز درمانی مراجعه کنید تا درمان‌های جانبی دریافت کنید. در مراکز درمانی با کمک سرم‌های درمانی وریدی می‌توانند میزان قابل ملاحظه‌ای از آب مورد نیاز بدن را تامین کنند. همچنین اگر فشار خون شما پایین آمده باشد با کمک داروها آن را به حالت طبیعی بازمی‌گردانند تا ضعف شما کم شود.
کم‌خونی
اگر به علت کم‌خونی در حال تجربه‌ی آستنیا هستید مصرف مکمل آهن می‌تواند به شما کمک کند. میزان و نوع آهن مورد نیاز بدن شما باید توسط پزشک مشخص شود. این مشکل شاید با یک دوره مصرف قرص آهن برطرف شود، شاید هم نیاز به تزریق اورژانسی خون داشته باشید. پس هرگز خودسرانه مکمل آهن مصرف نکنید و موضوع را با پزشک درمیان بگذارید تا او بهترین قرص آهن یا تزریق را برای شما تجویز کند.
سرطان
اگر علت ضعف شما سرطان باشد پزشک بر اساس مرحله‌ی درمان، روش درمانی و شرایط بدنی شما بهترین روش از بین بردن آستنیا را پیشنهاد می‌دهد. شیمی درمانی، پرتو درمانی و اعمال جراحی مختلف می‌توانند در شما ضعف شدیدی ایجاد کنند.
حمله‌ی قلبی
اگر حمله‌ی قلبی داشته‌اید و حالا احساس خستگی می‌کنید باید از روش‌های خانگی و خودسرانه دوری کرده و حتما با پزشک خود صحبت کنید.
روش پیشگری از ایجاد آستنیا
موثرترین روش پیشگیری از درگیری با آستنیا درمان بیماری‌های زمینه‌ای است اما فعالیت بدنی مناسب، مصرف غذاهای مغذی و سالم، درمان اختلالات خواب، عدم مصرف خودسرانه‌ی دارو، مصرف مکمل‌های غذایی و کاهش مصرف کافئین می‌تواند از ایجاد ضعف جلوگیری کند. همچنین مراجعه به یک مشاور روانشناسی هم می‌تواند از ایجاد خستگی‌های ذهنی جلوگیری کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر ضعف و خستگی برای شما آزاردهنده شده و کیفیت زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار داده است بهتر است با پزشک صحبت کنید. خستگی‌هایی که بعد از سرماخوردگی و آنفولانزا خود به خود از بین می‌روند اما در صورت تدوام این نوع از خستگی هم حتما باید آن را با پزشک درمیان بگذارید. اگر به دلیل بیماری خاصی تحت درمان هستید با مشاهده‌ی هر نوع علامت ضعفی حتما به پزشک خود اطلاع دهید. گاهی ضعف نشانه‌ای برای تغییر روند درمان است. همچنین اگر ناگهان دچار مشکل در تنفس، درد و ضربان قلب نامنظم شدید حتما با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
پاسخ به چند سوال عمومی در مورد آستنیا
۳ سوال اصلی درباره‌ی آستنیا وجود دارد که معمولا مراجعین به پزشک‌ها و همچنین خوانندگان مطالب مختلف در این حوزه آن را می‌پرسند.
۱. آستنیای پیری چیست؟
آستنیای پیری در اثر افزایش سن ایجاد می‌شود و با شرایط بدنی که معمولا در پیری با آن درگیر می‌شوید، مثل مشکلات قلبی، ارتباط مستقیم دارد.
۲. آستنیای ذهنی چیست؟
ضعف جسمانی مستمر باعث ایجاد آستنیا می‌شود و این شرایط می‌تواند باعث ایجاد خستگی و ضعف ذهنی شود. علائم آستنیای ذهنی ممکن است به شکل کاهش انگیزه یا علائمی شبیه به افسردگی آشکار شود.
۳. درمان آستنیای گردش خون عصبی به چه شکل است؟
آستنیای عصبی گردش خون (NCA) به ضعف در سیستم عصبی و سیستم گردش خون اشاره دارد. شرایط سلامت روحی، مخصوصا اضطراب، با NCA مرتبط بوده و بر شدت آن تاثیر می‌گذارد؛ در نتیجه درمان و مدیریت علت‌های زمینه‌ای می‌تواند به درمان NCA کمک کند.
مرور کلی
آستنیا یک اصطلاح کلی برای توصیفف ضعف و خستگی شدید است. این اختلال به علت‌های مختلفی مثل بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف داروهای خاص ایجاد می‌شود. ضعف بدنی شدید و ضعف ذهنی از علائم آن است که معمولا بعد از یک بیماری کوتاه مدت یا یک وضعیت پزشکی خاص ایجاد می‌شود. همچنین ضعف عضلانی موضعی یا ضعف عمومی در بدن از دیگر نشانه‌های آن است. به هر دلیلی و به هر شکلی که این ضعف را تجربه می‌کنید باید آن را با یک پزشک درمیان بگذارید تا با بررسی علائم، روش درمانی مناسب را به شما پیشنهاد دهد. همچنین برای رفع خستگی ذهنی یا جلوگیری از ایجاد آن می‌توانید از خدمات یک مشاور روانشناس کمک بگیرید. اگر علائم خستگی ناگهانی در شما ایجاد شد، احساس سرگیجه یا سبکی سر داشتید، در بینایی مشکل داشتید یا در تنفس و ضربان قلبتان اختلال ایجاد شد بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
منبع: healthline
