از اسپیس‌ایکس تا چین؛ قدرت‌های فضایی نوظهور چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کنند؟

پس از پایان جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد رقابت فضایی شدیدی بین آمریکا و شوروی در گرفت. رقابتی که منجر به سرمایه‌گذاری هنگفت در صنعت هوافضا شد و نتیجه آن قدم گذاشتن انسان بر سطح ماه بود. در دهه‌های بعد آمریکا و شوروی همچنان قدرت‌های فضایی برتر جهان بودند اما با پایان جنگ سرد سرمایه‌گذاری در صنعت هوافضا به مرور کاهش یافت. با آغاز قرن بیست و یک اما کشورهای دیگری نیز برنامه‌های فضایی خود را به شکل جدی آغاز کردند که از میان آن‌ها می‌توان به کانادا، ژاپن و اتحادیه اروپا اشاره کرد.

در ادامه بازیگران جدیدی نیز وارد این عرصه شدند که به سرعت مسیر پیشرفت را طی کردند و موفقیت‌های بزرگی را به دست آوردند.

شرکت‌های خصوصی

فعالیت شرکت‌های خصوصی در زمینه هوافضا سابقه‌ای نسبتا طولانی دارد. اما پس از پایان فعالیت شاتل‌های فضایی و تصمیم ناسا مبنی بر همکاری گسترده با شرکت‌های خصوصی سرعت پیشرفت این شرکت‌ها بیشتر شد.

اسپیس‌ایکس (SpaceX)، بوئینگ (Boeing) و بلو اوریجین (Blue Origin) تنها تعدادی از شرکت‌های مطرح فعال در صنعت هوافضا هستند که در دهه ۲۰۱۰ پیشرفت چشمگیری داشتند. تا جایی که اسپیس‌ایکس امسال به اولین سازمان غیردولتی تبدیل شد که توانست با فضاپیمای ساخت خود، یعنی دراگون سرنشین‌دار (Crew Dragon)، فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی اعزام کند.

• با فضاپیمای دراگون سرنشین‌دار اسپیس‌ایکس بیشتر آشنا شوید

علاوه بر این اکنون شرکت‌های خصوصی بخش قابل توجهی از بازار ارسال ماهواره‌ها به مدار زمین را نیز در اختیار گرفته‌اند. شرکت‌هایی که غیر از همکاری با سازمان‌های دولتی و شرکت‌های دیگر برنامه‌های خود را نیز دنبال می‌کنند. یکی از اهداف اصلی این شرکت‌ها این است که گردشگری فضایی را به گزینه‌ای در دسترس و به صرفه برای علاقه‌مندان تبدیل کنند. به طور مثال اسپیس‌ایکس اکنون برنامه بلندپروازانه مسکونی کردن مریخ را دنبال می‌کند و قصد دارد حدود یک میلیون نفر را تا سی سال آینده در سیاره سرخ منظومه شمسی ساکن کند!

نمای حیرت‌انگیز فرود هم‌زمان دو بوستر موشک فالکون هوی شرکت اسپیس‌ایکس.
Credit: SpaceX

با توجه به این نکته که بقاء هر فعالیت اقتصادی وابسته به سوددهی است شرکت‌هایی همچون اسپیس‌ایکس تلاش زیادی کرده‌اند تا هزینه سفرهای فضایی را تا حد امکان کاهش دهند. استفاده از موشک‌هایی با قابلیت استفاده مجدد یکی از مهم‌ترین دستاوردها در این زمینه است.

فعالیت‌های شرکت‌های خصوصی در صنعت هوافضا تنها به آمریکا محدود نمی‌شود و شرکت‌های آسیایی در چین و ژاپن نیز در سال‌های اخیر پا به میدان گذاشته‌اند و پروژه‌های فضایی خود را آغاز کرده‌اند.

چین

پس از سال‌ها تحقیق و توسعه چین در سال ۲۰۰۳ اولین فضانورد خود را به طور مستقل به فضا اعزام کرد و به سومین کشوری تبدیل شد که به این مهم دست یافته است. از آن زمان تا کنون چین ماموریت‌های سرنشین‌دار دیگری را نیز با موفقیت انجام داده است. در بخش رباتیک نیز چین ماموریت‌های مهمی را با هدف کاوش ماه به تنها قمر زمین ارسال کرده است.

چین تقریبا آهسته و بدون سروصدا برنامه‌های بلندپروازانه فضایی خود را دنبال می‌کند و حتی قصد دارد یک ایستگاه فضایی مستقل را در مدار زمین قرار دهد.

چین در برنامه کاوش ماه نیز بسیار موفق عمل کرده است. مدارگرد چانگ‌ای ۱ (Chang’e 1) اولین ماموریت چین به سمت ماه بود که در سال ۲۰۰۷ انجام شد. چین برنامه چانگ‌ای را در سال‌های بعد نیز ادامه داد و در اوایل سال ۲۰۱۹ میلادی توانست فضاپیمای چانگ‌ای ۴ را با موفقیت در نیمه پنهان ماه فرود بیاورد. چانگ‌ای ۴ اولین فضاپیمایی بود که فرودی نرم را در نیمه پنهان ماه با موفقیت به انجام رساند. در هفته‌های اخیر چین ماموریت چانگ‌ای ۵ را نیز روانه ماه کرده است که هدف آن نمونه‌برداری از سطح ماه و بازگرداندن نمونه‌ها به زمین است.

ماموریت تیان‌ون ۱ (Tianwen-1) چین نیز اکنون در راه سیاره مریخ است. ماموریتی بلندپروازانه که از یک مدارگرد، یک سطح‌نشین و یک مریخ‌نورد تشکیل شده است.

هند

سابقه فعالیت‌های فضایی هند به سال ۱۹۷۵ و ارسال اولین ماهواره این کشور برمی‌گردد. ماهواره‌ای که البته با کمک شوروی به فضا پرتاب شد. در سال ۱۹۸۰ هند توانست ماهواره‌ای را با استفاده از پرتابگری که خود ساخته بود در مدار زمین قرار دهد.

برنامه فضایی هند در سال‌های اخیر با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرده است. هند در سال ۲۰۰۸ مدارگرد چاندرایان ۱ (Chandrayaan 1) را روانه ماه کرد و در سال ۲۰۱۳ اولین فضاپیمای خود را به مریخ فرستاد. به این ترتیب هند به اولین کشور آسیایی تبدیل شد که توانست به مدار مریخ برسد.

پرتاب فضاپیمای چاندرایان ۲.
Credit: Arun Sankar/Agence France-Presse — Getty Images

هند در سال‌های اخیر به پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه ارسال ماهواره به مدار زمین دست یافته است و از سوی دیگر برنامه‌های دیگری را نیز برای کاوش ماه، مریخ و حتی دیگر سیارات منظومه شمسی دنبال می‌کند. دومین ماموریت هند به سمت ماه در سال ۲۰۱۹ به فضا پرتاب شد. ماموریت چاندرایان ۲ از یک مدارگرد، یک سطح‌نشین و یک ماه‌نورد تشکیل شده بود و اولین تلاش هند برای فرود بر سطح ماه محسوب می‌شد. تلاش سازمان پژوهش‌های فضایی هند برای فرود بر سطح ماه اما با شکست مواجه شد و سطح‌نشین ویکرام نتوانست در این ماموریت با موفقیت در ماه فرود بیاید.

هند قصد دارد در سال‌های آینده برنامه‌های کاوش اجرام منظومه شمسی را ادامه دهد و در حال حاضر مشغول طراحی ماموریت‌هایی با هدف کاوش ماه، خورشید، زهره، مشتری و مریخ است. سازمان پژوهش‌های فضایی هند پروژه‌های مختلفی را نیز در زمینه توسعه پرتابگرها دنبال می‌کند که طراحی پرتابگری با قابلیت استفاده مجدد از مهم‌ترین آن‌هاست. علاوه بر این هند در حال توسعه یک فضاپیمای سرنشین‌دار است که توانایی اعزام سه فضانورد به مدار زمین را داشته باشد.

بدون شک در سال‌های پیش رو شاهد فعالیت‌های بیشتری از سمت قدرت‌های فضایی جدید جهان خواهیم بود که ممکن است بار دیگر باعث ایجاد نوعی رقابت در عرصه فضایی شود. از سوی دیگر می‌توان انتظار داشت با همکاری‌های بین‌المللی میان سازمان‌های فضایی کشورهای مختلف و شرکت‌های خصوصی پیشرفت‌های مهمی در زمینه کاوش رباتیک اجرام منظومه شمسی، سفرهای فضایی سرنشین‌دار و گردشگری فضایی حاصل شود.

امتیاز عکس کاور: Dave Simonds