ادوین هابل؛ اخترشناسی که ثابت کرد راه شیری تنها کهکشان عالم نیست
اخترشناسان فراوانی در طول تاریخ با رصدها و پژوهشهایشان به شناخت بهتر بشر از عالم کمک کردند. اما شاید هیچ کس به اندازه ادوین هابل در تغییر نگاه و درک بشر نسبت به عالم و وسعت آن تاثیرگذار نبود. اخترشناسی که نگاه ما به گیتی را دگرگون کرد و به پاس دستاورهای بزرگش یکی از مهم‌ترین تلسکوپ‌های تاریخ به افتخار او هابل نام گرفت.
ادوین هابل در سال ۱۸۸۹ متولد شد و مدرک تحصیلی خود را در رشته ریاضیات و نجوم در سال ۱۹۱۰ از دانشگاه شیکاگو دریافت کرد. علاقه ادوین هابل به نجوم اما هرگز مورد تایید پدرش قرار نگرفت و در نهایت او به پدرش قول داد که نجوم را دیگر دنبال نکند. در نهایت او در در رشته‌های حقوق، ادبیات و زبان اسپانیایی تحصیلات خود را در دانشگاه آکسفورد ادامه داد.
ادوین هابل در کنار علم به ورزش، به خصوص بسکتبال و بوکس، نیز علاقه داشت و پس از بازگشت به آمریکا به عنوان معلم اسپانیایی، فیزیک و ریاضی و همچنین مربی بسکتبال مشغول به کار شد.
علاقه هابل به نجوم در این سال‌ها کمرنگ نشد و او پس از مدت کوتاهی تدریس در دبیرستان و مدتی پس از فوت پدرش قولش را زیر پا گذاشت و بار دیگر به دانشگاه بازگشت تا تحصیلات خود را در رشته اخترشناسی ادامه دهد.
هابل در سال ۱۹۱۷ در مقطع دکترای نجوم مشغول به تحصیل بود که جرج الری هِیل، بنیان‌گذار رصدخانه مونت ویلسون، او را به کار در این رصدخانه دعوت کرد. کار در رصدخانه مونت ویلسون فرصتی فوق‌العاده برای هابل بود اما او در تلگرافی به هِیل نوشت: «متاسفم که نمی‌توانم دعوت شما را قبول کنم. در حال اعزام به جنگ هستم».
رصدخانه مونت ویلسون
او در جنگ جهانی اول در کشور فرانسه خدمت کرد و بلافاصله پس از بازگشت به آمریکا در سال ۱۹۱۹ با لباس ارتش به رصدخانه مونت ویلسون رفت. رصدخانه مونت ویلسون از تلسکوپ صد اینچی هوکر میزبانی می‌کرد که در آن زمان بزرگ‌ترین تلسکوپ جهان بود.
پیش از آغاز فعالیت‌های حرفه‌ای هابل هارلو شپلی موفق شده بود قطر کهکشان راه شیری را محاسبه کند. رصدها و محاسبات او نشان می‌داد که قطر کهکشان راه شیری حدود سیصد هزار سال نوری است که تقریبا ده برابر محاسبات قبلی بود. اما شپلی هم مانند بیشتر اخترشناسان آن دوره بر این باور بود که راه شیری تنها کهکشان عالم است و تمام سحابی‌های مارپیچی در فاصله‌ای نزدیک و درون کهکشان راه شیری جای دارند.
هابل اما در زمان مناسب در مکان مناسب قرار گرفت تا یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات علمی تاریخ را انجام دهد. او شب‌های زیادی با استفاده از تلسکوپ هوکر از کهکشان آندرومدا، که در آن زمان سحابی آندرومدا نامیده می‌شد، تصویربرداری کرد. رصدهای او بالاخره در سال ۱۹۲۳ منجر به یافته‌ای مهم شد و او توانست یک ستاره متغیر قیفاووسی را در کهکشان آندرومدا آشکار کند. متغیرهای قیفاووسی یکی از شمع‌های استاندارد کیهانی‌اند که تنها با سنجش درخشش ظاهری آن‌ها می‌توان فاصله‌شان از زمین را با دقت خوبی محاسبه کرد. در نهایت محاسبات هابل نشان داد که آندرومدا یک میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و در واقع کهکشانی خارج از کهکشان راه شیری است. کهکشانی که خود از میلیون‌ها ستاره تشکیل شده است.
یکی از تصاویری که ادوین هابل از کهکشان آندرومدا ثبت کرد.
این کشف هابل نشان داد عالم بسیار بسیار بزرگ‌تر از تصورات قبلی است. چیزی که هابل به آن رسید به نوعی کشف کیهان بود و اهمیت فراوانی داشت.
دستاوردهای ارزشمند هابل اما تنها به این مورد محدود نمی‌شود. پس از کشف این که کهکشان‌های دیگری جز راه شیری در عالم وجود دارند هابل تلاش کرد تا با طیف‌نگاری از کهکشان‌ها سرعت حرکت آن‌ها را محاسبه کند. او در سال ۱۹۲۹ به این نتیجه رسید که کهکشان‌ها در حال دور شدن از ما هستند. رصدهای او نشان می‌داد فاصله‌ی یک کهکشان از ما با سرعت دور شدن آن رابطه مستقیمی دارد. رابطه‌ای که اکنون آن را با عنوان قانون هابل می‌شناسیم.
ان کشف در آن زمان دستاوردی بسیار بزرگ محسوب می‌شد و نشان می‌داد عالم در حال انبساط است. انبساط عالم در معادلات نظریه نسبیت عام آلبرت اینشتین نیز پیش‌بینی شده بود. اما اینشتین نیز همچون بسیاری از دانشمندان دیگر در آن زمان گمان می‌کرد که عالم ایستاست و جمله‌ای را به معادلاتش افزود تا انبساط عالم را خنثی کند. اما هابل نشان داد که نظریه نسبیت عام در همان حالت اولیه درست بوده است. پس از کشف انبساط عالم اینشتین به رصدخانه مونت ویلسون رفت تا در دیداری رودررو با هابل از او قدردانی کند.
آلبرت اینشتین و ادوین هابل در حال رصد در رصدخانه مونت ویلسون.
Credit: Courtesy the Archives, CalTech
هابل فعالیت خود در رصدخانه مونت ویلسون را تا تابستان سال ۱۹۴۲ ادامه داد. پس از آن هابل رصدخانه را ترک کرد تا در جنگ جهانی دوم خدمت کند. پس از پایان جنگ او دوباره به مونت ویلسون بازگشت و در طراحی و ساخت تلسکوپ ۲۰۰ اینچی هِیل در کوه پالومار مشارکت کرد. هابل در سال ۱۹۴۹ به عنوان اولین اخترشناس از این تلسکوپ استفاده و آن را افتتاح کرد. این تلسکوپ پنج متری چند دهه بزرگ‌ترین تلسکوپ جهان باقی ماند.
هابل به رغم دستاورهای بسیار ارزشمندش هیچ گاه برنده جایزه نوبل نشد و در نهایت در سال ۱۹۵۳ از دنیا رفت.
در سه دهه اخیر نام هابل به مهم‌ترین تلسکوپ فضایی جهان گره خورده. تلسکوپی که به اخترشناسان این فرصت را می‌دهد که راه ادوین هابل را ادامه دهند و چیزهایی را کشف کنند که کسی انتظارشان را نداشته است. درست همان چیزی که هابل مشتاق آن بود.
