چرا این ملودی هولناک در بسیاری از فیلمهای سینمایی حضور دارد؟
لحظات دلخراش فیلمهای سینمایی با هم اشتراکاتی دارند. اما یکی از این اشتراکها که شاید کمتر متوجه آن شده باشید موزیکی است به نام روز خشم! در این ویدیو می‌خواهیم به این سؤال پاسخ بدهیم که چرا ۴ نت موسیقایی در بسیاری از فیلمهای سینمایی تکرار شده است.
این موسیقی یک سرود گریگوریایی است که حدود قرن ۱۳ توسط راهبان کاتولیک و برای مراسم تشییع جنازه ساخته شده است. ملودی روز خشم از روزی صحبت می‌کند که به اعتقاد کاتولیک‌ها خداوند به قضاوت مرده‌ها و زنده‌ها می‌نشیند، جایی که در روز جزا تصمیم می‌گیرد چه کسانی از گذرگاه آتش و گوگرد عبور کرده و به بهشت بروند و چه کسانی راهی جهنم شوند.
الکس لودویک، موسیقی شناس و استاد کالج موسیقی بریکلی، لیست بزرگی از موسیقی فیلم‌هایی تهیه کرده است که در آن‌ها قطعه‌ی Dies Irae شنیده می‌شود. در این سبک، موسیقی و متن با هم ترکیب می‌شوند و در شنونده نوعی احساس ترسناک و شوم ایجاد می‌کنند.
چندصد سال پس از ساخت این قطعه کلیسا بسیار پرنفوذ می‌شود و ملودی روز خشم در خارج از کلیسا هم به گوش می‌رسد. به‌عنوان مثال سمفونی requiem موتزارت در سال ۱۹۷۱ که تحت تأثیر همین موسیقی ساخته شده است.
لوئیز هکتور برلیوز، آهنگساز فرانسوی، در سال ۱۸۳۰ با ایجاد تغییراتی این موسیقی را به سطح دیگری جابه‌جا کرد. او در زمان ساخت سمفونی fantastique ملودی‌ها را طولانی‌تر و کلام را حذف کرد. ماجرای برلیوز بر اساس مراسم کلیسایی و تشییع جنازه نوشته نشده است، این سمفونی به عشقی دیوانه‌وار اشاره دارد که شخصیت اصلی آن در خواب می‌بیند عاشق مقتولش به شکل یک جادوگر برگشته تا او را عذاب دهد. نام این سمفونی «رویای یک ساحره‌ی جادوگر» است و تمام قسمت‌های آن در یک قبرستان تنظیم شده و به‌شدت ترسناک است.
آهنگساز‌های بزرگ دیگری هم نسخه‌های از موسیقی «روز خشم» را در آثار خود گجانده‌اند. سمفونی رقص مردگان، ساخته‌ی فرانتس لیست آهنگساز مجارستانی، نمونه‌ای از این سری موسیقی‌هاست. او با الهام از نقاشی‌های قرون وسطایی و به کمک نت‌های موسیقی، رنج و مرگ را به تصویر می‌کشد. سمفونی Messa da Requiem، اثر جوزپه وردی، هم یکی دیگر از این نوع موسیقی‌ها است.
با پشت سر گذاشتن سمفونی‌هایی که بر پایه‌ی موسیقی روز خشم ساخته شده است، به اولین فیلمهای صامت می‌رسیم و می‌بینیم که موسیقی روز خشم در این فیلم‌ها بسیار استفاده می‌شده است. این موسیقی به تاریکی اشاره دارد و در اتفاقات شومی که روی صحنه پیش می‌آید خود را به نمایش می‌گذارد. معمولا فیلمهای صامت با ارکسترهای کامل همراه بودند تا با نواخته شدن موسیقی، داستان فیلم پیش برود.
دیستوپیا یک کشور یا جامعه‌ی خیالی است که در آن رنج یا بی‌عدالتی بزرگی وجود دارد. این مکان به نوعی کشوری توتالیتر یا پساآخرالزمانی است.
یک نمونه از این فیلم‌ها «کلانشهر ۱۹۲۷» است که یک فیلم صامت علمی-تخیلی آلمانی است. این فیلم بر اساس داستان دستوپیای خراب شده و پر از ربات ساخته شده است و در آن از موسیقی روز خشم در یک لحظه‌ی احساسی و مهم استفاده می‌شود.
وقتی امکان تلفیق صدا و فیلم فراهم شد فیلمهای صامت از بین رفتند و موسیقی فیلم پا به عرصه‌ی حضور گذاشت. در این زمان بود که موسیقی با سبک روز خشم برای القای احساسات ناخوشایند استفاده شد. نمونه‌ای از این استفاده‌ها را در فیلمهای «جنگ ستارگان: یک امید جدید» و «چه زندگی شگفت‌انگیزی» می‌توانیم ببینیم.
فیلم «درخشش» نمادین‌ترین کاربرد «روز خشم» را به ما نشان می‌دهد.
فیلمهای ترسناک بهترین مکان برای به تصویر کشیدن موسیقی روز خشم است. این موسیقی یک مسیر طولانی را از مراسم خاکسپاری قرن سیزدهمی تا فیلمهای ترسناک امروزی طی کرده است. شاید باور نکنید اما تمام این ماجراها فقط با چهار نُت اتفاق می‌افتد. بهتر است کمی بیشتر با هم درباره‌ی موسیقی صحبت کنیم.
این سبک از موسیقی به زمان «دوریان» بازمی‌گردد و اگر الان چهار نُت اول آن را بنوازیم متوجه می‌شویم که در گام مینور است. این گام در موسیقی همیشه با خود احساس غم، اندوه و تاریکی را به همراه داشته است. اگر به نُت‌های اصلی نگاه کنید می‌بینید که نت‌های «فا» و «می» دقیقا در کنار هم قرار داشته و به میزان نیم گام از هم فاصله دارند. گوش ما عادت کرده است که شنیدن این دو نُت را در کنار دوست نداشته باشد. همچنین نُت‌ها نزولی می‌شوند و هرچه از اجرا می‌گذرد صدا بم‌تر می‌شود.
وقتی روند موسیقی کاهش باشد احساس غم و اندوه را القا می‌کند و برعکس، اگر افزایشی باشد احساس شادی را به مخاطب منتقل می‌کند. هرسه را با هم ترکیب کنید تا به یک موسیقی وهم‌آلود و ترسناک برسید!
اساتید موسیقی معتقدند که ملودی روز خشم در همه جا وجود دارد، فقط چون گوش‌های ما برای تشخیص آن آموزش ندیده‌اند متوجه نمی‌شویم. عبارت irae در فرهنگ‌ها ریشه دوانده و حتی نسخه‌های اصلاح شده‌ای از آن هم وجود دارد. موضوعات مرتبط با «جن گیری» یا موسیقی «کابوس قبل از کریسمس» نمونه‌هایی از همین نسخه‌های اصلاح شده است.
بسیار جالب