چای سنبل‌الطیب؛ فواید، مضرات، تداخلات دارویی و طرز تهیه
سنبل‌الطیب که با نام «والریانا افیسینالیس» (Valeriana officinalis) هم شناخته می‌شود، گیاهی گلدار بومی اروپا و آسیا است. استفاده از ریشه‌ی سنبل‌الطیب که از دیرباز به‌عنوان یک داروی گیاهی برای درمان بی‌خوابی کاربرد داشته است، به امپراتوری‌های یونان و روم برمی‌گردد. این گیاه توسط بقراط (Hippocrates) برای درمان سردرد، عصبی بودن، لرزش و تپش قلب استفاده می‌شده است. چای سنبل‌الطیب هم که دارای خواص آرام‌بخش است از ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی این گیاه تهیه می‌شود.
ریشه‌ی سنبل‌الطیب خاصیت آرام‌بخشی ملایمی دارد که می‌توانید از آن برای درمان اضطراب و همچنین به‌عنوان خواب‌آور استفاده کنید. افراد مبتلا به بی‌خوابی و فشارهای عصبی می‌توانند از سنبل‌الطیب برای بهبود خواب خود کمک بگیرند. با این حال، شواهد قطعی در مورد اثربخشی آن برای درمان بی‌خوابی وجود ندارد.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به معرفی فواید، موارد استفاده و عوارض جانبی چای سنبل‌الطیب می‌پردازیم. همچنین در مورد اقدامات احتیاطی که باید در هنگام مصرف این چای انجام دهید و تداخلات دارویی که باید به آن‌ها توجه کنید، صحبت خواهیم کرد. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
آشنایی با چای سنبل‌الطیب
برای درست کردن چای سنبل‌الطیب از ریزوم‌ها (ساقه‌های زیرزمینی) و ریشه‌های خشک‌شده‌ی گیاهی سنبل‌الطیب استفاده می‌شود. این گیاه بومی آسیا و اروپا است، اما در حال حاضر در بسیاری از مناطق جهان از جمله آمریکای شمالی و جنوبی هم می‌روید.
بسیاری از مردم طعم چای سنبل‌الطیب را «چوبی» یا «خاکی» توصیف می‌کنند. هر چقدر برای دم کشیدن این چای زمان بیشتری را در نظر بگیرید، طعم آن قوی‌تر می‌شود. بعضی از افراد ممکن است بوی چای سنبل‌الطیب را ناخوشایند بدانند یا برای شیرین‌تر کردن طعم آن از عسل استفاده کنند. همچنین ممکن است تولیدکنندگان این چای را با سایر گیاهان مانند اسطوخودوس، بادرنجبویه، بابونه و وانیل مخلوط کنند.
از سنبل‌الطیب به عنوان معجون جادویی خواب یاد می‌شود که بر اساس بعضی از گزارش‌ها مصرف آن در اروپا به‌عنوان آرام‌بخش بسیار متداول است. بعضی از افراد از چای سنبل‌الطیب استفاده می‌کنند، اما این گیاه به شکل قرص یا کپسول هم به فروش می‌رسد. معمولاً چای سنبل‌الطیب به شکل چای کیسه‌ای عرضه می‌شود، اما شما می‌توانید آن را به صورت برگ‌های چای هم خریداری کنید.
تأثیر سنبل‌الطیب بر بدن
دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند که سنبل‌الطیب چه تأثیری روی بدن دارد. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که اثرات این گیاه به داشتن ترکیبات زیر مربوط می‌شود:
- والپوتریات‌ها (Valepotriates)
- مونوترپن‌ها (Monoterpenes)، سزکویی ترپن‌ها (Sesquiterpenes) و ترکیبات کربوکسیلیک (Carboxylic Compounds)
- لیگنان‌ها (Lignans)
- فلاونوئیدها (Flavonoids)
- گاما آمینوبوتیریک اسید (Gamma-Aminobutyric Acid) یا GABA
پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در سنبل‌الطیب روی گیرنده‌های سروتونین و آدنوزین تأثیر دارند. سروتونین و آدنوزین دو ماده‌ی شیمیایی هستند که در تنظیم خواب و خلق و خو نقش دارند. علاوه بر این، در بعضی از مطالعات مشاهده شده است که والپوتریات‌ها (ترکیباتی که بوی تند سنبل‌الطیب از آن‌ها ناشی می‌شود) اثرات ضداضطراب و ضدافسردگی دارند.
مزایا و موارد استفاده
معمولاً برای کمک به درمان مشکلات زیر از سنبل‌الطیب استفاده می‌شود:
کاهش استرس و اضطراب
ریشه‌ی سنبل‌الطیب به کاهش اضطرابی که در پاسخ به موقعیت‌های استرس‌زا رخ می‌دهد، کمک می‌کند. همچنین می‌تواند در رفع مشکلات مزمنی که با رفتارهای اضطرابی مشخص می‌شوند، مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، نقش داشته باشد.
بهبود خواب
تأثیر مثبتی که چای سنبل‌الطیب روی خواب دارد، شناخته‌شده‌ترین مزیت آن محسوب می‌شود. بعضی از مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از این گیاه می‌تواند راهکار مؤثر و ایمنی برای بهبود کیفیت خواب و جلوگیری از اختلالات مرتبط با آن باشد. افرادی که از سنبل‌الطیب استفاده می‌کنند، سریع‌تر به خواب می‌روند و خواب طولانی‌تر و باکیفیت‌تری را تجربه می‌کنند.
علیرغم محبوب بودن این گیاه در بین مصرف‌کنندگان، نتایج مطالعات مختلف در مورد تأثیر آن روی خواب ضد و نقیض است. احتمالاً کیفیت متفاوت عصاره‌های مورد استفاده در هر مطالعه در ایجاد این نتایج متناقض نقش دارد. بنابراین حتی اگر سنبل‌الطیب بتواند در بعضی از افراد به بهبود جنبه‌های خاصی از خواب کمک کند، باید قبل از نتیجه‌گیری قطعی تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.
سایر فواید سنبل الطیب
- کنترل علائم یائسگی: سنبل‌الطیب به کاهش گرگرفتگی در زنان یائسه و زنانی که در دوران پیش‌یائسگی قرار دارند، کمک می‌کند.
- مشکلات قاعدگی: افرادی که از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) یا قاعدگی دردناک رنج می‌برند، می‌توانند از این گیاه استفاده کنند. سنبل‌الطیب علائم جسمی، روحی و رفتاری PMS را بهبود می‌بخشد و به تسکین دردهای قاعدگی کمک می‌کند.
- سندرم پای بی‌قرار: تحقیقات نشان داده است که سنبل‌الطیب می‌تواند علائم این سندرم را بهبود بخشد و خواب‌آلودگی در طی روز را کاهش دهد.
- برطرف کردن اسپاسم عضلات: یک مطالعه‌ی حیوانی نشان داده است که می‌توان از سنبل‌الطیب به‌عنوان شل‌کننده‌ی عضلانی استفاده کرد. با این حال، در این زمینه به تحقیقات بیشتری نیاز است.
در حال حاضر، تحقیقات کافی در مورد اثربخشی سنبل‌الطیب در درمان بیماری‌های مختلف وجود ندارد و بیشتر اثراتی که درباره‌ی فواید این گیاه گزارش شده‌اند، از مطالعات کوچک به دست آمده‌اند.
عوارض جانبی
اگر از سنبل‌الطیب برای کوتاه‌مدت (تقریباً ۲۸ روز) استفاده شود، مصرف آن برای اکثر بزرگسالان بی‌خطر است. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که در بیشتر مطالعات اثرات و ایمنی مصرف طولانی‌مدت این گیاه بررسی نشده است. بعضی از افراد اعلام کرده‌اند که بعد از مصرف سنبل‌الطیب به مشکلات زیر دچار شده‌اند:
- سردرد
- سرگیجه
- مشکلات گوارشی مانند معده درد و اسهال
- ضعف
موارد احتیاط
توصیه می‌شود زنان باردار یا شیرده از چای سنبل‌الطیب استفاده نکنند. چون هیچ اطلاعاتی در مورد ایمنی و اثربخشی آن در این دسته از افراد وجود ندارد. علاوه بر این، باید از دادن چای سنبل‌الطیب به کودکان زیر سه سال خودداری کرد. چراکه محققان خطرات احتمالی آن را ارزیابی نکرده‌اند.
کسانی که در طول روز برای کاهش و کنترل اضطراب خود چای سنبل‌الطیب می‌نوشند، نباید رانندگی کنند یا از ماشین‌آلات سنگین استفاده کنند. چون مصرف این گیاه باعث خواب‌آلودگی آن‌ها می‌شود و سطح هوشیاری را کاهش می‌دهد.
تداخلات دارویی
چای سنبل‌الطیب می‌تواند اثر داروهای آرام‌بخش یا بعضی از گیاهان دارویی و مکمل‌های غذایی را که دارای خواص آرام‌بخش هستند، تقویت کند. این مواد هم به نوبه‌ی خود اثرات چای سنبل‌الطیب را تقویت می‌کنند. بنابراین، شما نباید از این چای در کنار باربیتوات‌ها (Barbituates) یا سایر داروهای مشابه استفاده کنید.
اگر برای درمان اضطراب، بی‌خوابی، تشنج یا سایر اختلالات روانپزشکی از دارو استفاده می‌کنید، نباید چای سنبل‌الطیب بنوشید. سنبل‌الطیب اثر آرام‌بخش داروهای ضدافسردگی مانند بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepine) را افزایش می‌دهد و ممکن است با سیکلوسپورین (Cyclosporine) و بعضی از آنتی بیوتیک‌ها تداخل داشته باشد.
میزان مصرف
اکثر مطالعاتی که به بررسی فواید سنبل‌الطیب پرداخته‌اند، به جای چای از کپسول یا قرص آن استفاده کرده‌اند. غلظت سنبل‌الطیب در چای در مقایسه با کپسول و قرص کمتر است. از سوی دیگر، احتمال دارد تولیدکنندگان چای آن را با سایر گیاهان ترکیب کرده باشند. بنابراین، در مورد اینکه مصرف چه میزان چای سنبل‌الطیب برای سلامتی بی‌خطر است، اطلاعات زیادی وجود ندارد.
با توجه به نتایج یک مطالعه‌ی قدیمی که در سال ۲۰۰۳ میلادی (۱۳۸۱ شمسی) منتشر شد، مصرف یک فنجان چای سنبل‌الطیب، ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت قبل از خواب، برای درمان بی‌خوابی کافی است. با توجه به اینکه مشخص نیست مصرف طولانی‌مدت سنبل‌الطیب چه تأثیری روی سلامتی دارد، باید در انتخاب تعداد دفعات مصرف آن دقت کرده یا با پزشک مشورت کنید.
طرز تهیه‌ی چای سنبل‌الطیب
غالباً سنبل‌الطیب به شکل چای کیسه‌ای فروخته می‌شود، اما می‌توانید آن را به شکل برگ هم تهیه کنید. برای درست کردن چای سنبل‌الطیب:
- داخل لیوان یک عدد چای کیسه‌ای بگذارید یا یک قاشق غذاخوری از برگ‌های گیاه را درون آن بریزید.
- آب را روی گاز حرارت دهید تا دمای آن به ۹۰ تا ۹۵ درجه‌ی سانتی‌گراد برسد. اگر نمی‌توانید دمای آب را اندازه‌گیری کنید، بعد از به جوش آمدن یک دقیقه صبر کنید تا دمای آن کمی کاهش پیدا کند.
- ۸ اونس (حدود ۲۳۶ میلی‌لیتر) آب را روی چای کیسه‌ای یا برگ‌های چای بریزید.
- تا هر زمان که می‌خواهید برای دم کشیدن چای صبر کنید. هر چقدر زمان دم کشیدن طولانی‌تر باشد، طعم چای قوی‌تر و اثرات آن بیشتر است.
- قبل از نوشیدن چای، چای کیسه‌ای را از لیوان خارج کرده یا به کمک صافی برگ‌های سنبل‌الطیب را جدا کنید.
برای طعم‌دار کردن چای سنبل‌الطیب می‌توانید داخل آن کمی شیر یا عسل بریزید. بعضی از افراد به آن نعنا یا بابونه اضافه می‌کنند. با توجه به اینکه این گیاهان هم ممکن است اثرات آرام‌بخش داشته باشند، بهتر است در مصرف همزمان آن‌ها احتیاط کنید.
کلام پایانی
معمولاً از چای سنبل‌الطیب برای کمک به درمان بی‌خوابی، اضطراب، دردهای قاعدگی و کنترل علائم یائسگی استفاده می‌شود. اما تحقیقات کافی برای تأیید اثربخشی آن وجود ندارد و نتایج تحقیقات فعلی ضد و نقیض است. با این حال، در بعضی از افراد استفاده از این چای می‌تواند راهکار بی‌خطری برای درمان بی‌خوابی و اضطراب محسوب شود. اگر از داروهای آرام‌بخش استفاده می‌کنید، نوشیدن چای سنبل‌الطیب به شما توصیه نمی‌شود. چون اثرات یکدیگر را تقویت می‌کنند.
منابع: medicalnewstoday, healthline, verywellfit
