دانشمندان پرتوهای ایکس عجیبی در سیاره‌ی اورانوس کشف کردند

به نظر می‌رسد که رمز و رازهای اورانوس هر بار بیشتر می‌شود. طبق اعلام ناسا دانشمندان پرتوهای ایکس عجیبی از این این سیاره کشف کرده‌اند و در حالی که ممکن است برخی از این پرتوها بازتاب پرتوهای خورشید باشند، به‌نظر می‌رسد که برخی هم از خود سیاره می‌آیند.

• ویلیام هرشل؛ کاشف سیاره اورانوس و طیف فروسرخ

این پژوهش بر اساس مشاهدات رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory) ناسا در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۷ انجام شده است. در حقیقت بسیاری از اجرام منظومه‌ی شمسی از سیاره‌ی زهره گرفته تا زحل و قمرهای مشتری پرتو ایکس ساطع می‌کنند. طبق این پژوهش تا کنون تنها اورانوس و نپتون در این فهرست نبوده‌اند.

این تیم پژوهشی به‌ویژه به مطالعه‌ی نپتون علاقه‌مند بود زیرا ترازهای این سیاره کاملا متفاوت است. سیاره به پهلو قرار گرفته و محور میدان مغناطیسی آن هم از صفحه‌ی چرخش مداری و هم از محور چرخش سیاره به دور خود، فاصله دارد. این محورهای کج ممکن است شفق‌های قطبی خاصی ایجاد کنند که می‌توانند پرتو ایکس منتشر سازند.

بنابراین دانشمندان تصمیم گرفتند که رصدهای اندک چاندرا از اورانوس را که شامل یک بخش در آگوست ۲۰۰۲ و دو بخش در نوامبر ۲۰۱۷ می‌شود، بررسی کنند. اما مشاهدات انجام شده با استفاده از ابزارهای گوناگون تلسکوپ است و با استفاده از داده‌های سال ۲۰۱۷ دانشمندان نمی‌توانند به روشنی تعیین کنند که کدام پرتو ایکس از خود سیاره و کدام یک از منبع دیگری است.

اگرچه دانشمندان هنوز منتظر مشاهدات بیشتری هستند، اما به گفته‌ی آن‌ها به‌نظر می‌رسد که هر دو بخش داده‌ها انتشار پرتو ایکس از اورانوس را نشان می‌دهند و این انتشار بیشتر از میزانی است که جو سیاره پرتوهای خورشید را بازتاب داده باشد.

عکسی ترکیبی از اورانوس که پرتوهای ایکس و فروسرخ آن را در برابر تصویر نور مرئی نشان می‌دهد.
Credit: X-ray: NASA/CXO/University College London/W. Dunn et al; Optical (HRC): W.M. Keck Observatory); Optical (VLT/HRC): ESO/VLT/Kirill Feigelman

به گفته‌ی پژوهشگران این مطالعه که در نشریه‌ی «ژئوفیزیکیال ریسرچ» (Journal of Geophysical Research) منتشر شده، اگر برخی از این پرتوها از خود اورانوس آمده باشند، ممکن است پدیده‌های جالب توجهی در این سیاره در جریان باشد.

برای نمونه حلقه‌های زحل بر اثر برخورد با ذرات باردار خورشیدی، پرتو X تولید می‌کنند و ممکن است دو حلقه‌ی اورانوس هم همین کار را انجام دهند؛ یا احتمال دارد که مانند مشتری، پرتوهای ایکس از شفق‌های قطبی اورانوس ایجاد شوند. اگرچه دانشمندان چندان دیدگاه مثبتی نسبت به چیزی که باعث تحریک شفق‌های قطبی برای تولید پرتو ایکس شود، ندارند.

دانشمندان امیدوارند که مشاهدات بعدی چاندرا در تعیین آنچه که در اورانوس روی می‌دهد کمک کند. همچنین مأموریت‌هایی که هنوز راه‌اندازی نشده‌اند، ممکن است بتوانند میزان تابش پرتو ایکس را مطالعه کنند.

مأموریت‌هایی مانند تلسکوپ پیشرفته برای اخترفیزیک با انرژی بالا (ATHENA) آژانس فضایی اروپا که در سال ۲۰۳۱ پرتاب می‌شود یا مأموریت رصدخانه‌ی پرتو ایکس لینکس (Lynx X-ray Observatory) که ناسا برای پرتاب پس از تلسکوپ نانسی گریس رومن (Nancy Grace Roman Telescope) برنامه‌ریزی کرده است.

عکس کاور: تصویری از سیاره‌ی اورانوس که با استفاده از داده‌های سال ۲۰۰۲ پرتوهای ایکس رسیده از این سیاره را به رنگ بنفش و صورتی نشان می‌دهد.

Credit: X-ray: NASA/CXO/University College London/W. Dunn et al; Optical: W.M. Keck Observatory

منبع: Space