۱۰ فیلم تماشایی شبیه «تراژدی مکبث» که باید تماشا کنید
تراژدی مکبث جوئل کوئن یکی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های ۲۰۲۱ است که احتمالا جایگاه ویژه‌ای میان نامزدهای اسکار خواهد داشت. این فیلم به تازگی در دسترس مخاطبان زیادی از سراسر دنیا قرار گرفته و حالا می‌توانیم در مورد این که چرا اقتباس تازه‌ی جوئل کوئن از شاهکار شکسپیر با بازی دنزل واشنگتن و فرانسیس مک دورمند تا این اندازه سر و صدا کرده ، نظرات دقیق‌تری بدهیم.
البته این فیلم اقتباس مستقیمی از متن اصلی نمایشنامه‌ی شکسپیر است اما تراژدی مکبث و لیدی مکبث به اندازه‌ای در داستان‌های کلاسیک ریشه دوانده که فیلم‌های زیادی با الهام از مضامین آن ساخته‌شده‌اند. از نمونه‌های اخیر وطنی هم می‌توان به سریال زخم کاری محمد حسین مهدویان اشاره کرد که اقتباسی از رمان بیست زخم کاری نوشته‌ی محمود حسینی زاد است. داستان کتاب هم با الهام از تراژدی مکبث نوشته شده.
با این اوصاف فیلم‌های درجه یک زیادی در تاریخ سینما ماندگار شدند که مفهوم کلی آن‌ها شباهت زیادی به رویکرد جوئل کوئن در تراژدی مکبث دارد؛ از نوسفراتو تا جایی برای پیرمردها نیست.
۱۰- نوسفراتو (Nosferatu)
- سال انتشار: 1922
- کارگردان: فریدریش ویلهلم مورنائو
- بازیگران: ماکس شرک، گرتا شرودر، گئورگ اچ. اشنل، یان گوتوفت، لونی نست
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 97 از ۱۰۰
احتمالا برایتان عجیب است که یکی از درام‌های مشهور و معتبر شکسپیر را با یک فیلم صامت خون‌آشامی مقایسه کنیم اما واقعیت این است که تکه‌های مشترکی از هنر سینما در هر دو اثر دیده می‌شود. داستان کنت دراکولا و مکبث ربط مستقیمی به یکدیگر ندارند اما سبک بصری اقتباس سینمایی جوئل کوئن از اثر ارزشمند و تاریخ‌ساز فریدریش ویلهلم مورنائو الهام گرفته شده است.
به وضوح می‌توان تاثیر جنبش اکسپرسیونیسم آلمانی که نوسفراتو آغازکننده‌ی آن بود را در تراژدی مکبث محصول سال ۲۰۲۱ دید. هر دو فیلم سیاه و سفید هستند و کوئن تصمیم گرفته برای توضیح بهتر داستان به جای استفاده از دیالوگ‌های غیرضروری از ایجاد سایه‌ها و فضای تاریک استفاده کند.
بدون شک نوسفراتو یکی از نمادین‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما است و به عنوان اولین فیلم در ژانر ترسناک هم شناخته می‌شود که ارزش آن را دو چندان می‌کند. این فیلم با الهام از رمان ماندگار دراکولا اثر برام استوکر ساخته شده و روایتگر ماجرای یک کنت خون‌آشام است که به همسر یکی از کارگزارانش علاقه‌ی شدیدی پیدا می‌کند و این عشق ممنوعه زمینه‌ساز داستان‌های دلهره‌آور دیگری می‌شود.
نکته تاثیرگذار درباره این فیلم کلاسیک ارزشمند این است که کنت دراکولا علیرغم ظاهرا به شدت ترسناکش که به خفاش شباهت زیادی دارد یکی از عاشق‌پیشه‌ترین شخصیت‌های ترسناک تاریخ سینما است و در دل ماجراهای رعب‌آورش ردپای علاقه دیوانه‌وار و خالصانه‌ی او کاملا مشهود است.
۹- تقاطع میلر (Miller’s Crossing)
- سال انتشار: 1990
- کارگردان: برادران کوئن
- بازیگران: گابریل بیرن، مارسیا گی هاردن، آلبرت فینی، جان تورتورو، جاون پالیتو
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۷ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 92 از ۱۰۰
اگرچه تراژدی مکبث اولین اثری است که جوئل کوئن مستقل از برادرش اتان کارگردانی کرده است اما هنوز هم شباهت‌های زیادی به بعضی از آثار قبلی‌شان دارد؛ از جمله تقاطع میلر به عنوان یکی از شاهکارها گانگستری دهه‌ی ۹۰ میلادی.
شبیه به تراژدی مکبث در این جا هم یک سرکرده‌ی مهم و ارزشمند مقابل رهبر قدرتمندش قرار می‌گیرد و کم‌کم خودش را در میانه‌ی یک مارپیچ خطرناک و خیانت‌آمیز می‌بیند. واضح است که تاثیر شکسپیر در تقاطع میلر هم وجود داشته و کوئن‌ها این بار شخصیت‌های رنگارنگ و حس طنزآمیز منحصربه‌فردشان را به این فیلم گانگستری اضافه و اثر متفاوت و تاثیرگذاری را خلق کردند که به انتخاب مجله‌ی تایم یکی از ۱۰۰ فیلم بزرگ تاریخ سینما لقب گرفته است.
۸- اسکاتلند، پا (Scotland, PA)
- سال انتشار: 2001
- کارگردان: بیلی موریست
- بازیگران: مورا تیرنی، کریستوفر واکن، جیمز ربهورن
- امتیاز IMDb فیلم: 6.۷ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 59 از ۱۰۰
در طول این سال‌ها اقتباس‌های زیادی از آثار ویلیام شکسپیر به ویژه تراژدی مکبث ساخته شده است. در حالی که تراژدی مکبث جوئل کوئن را می‌توان برداشتی وفادار و مو به مو از متن اصلی دانست، تماشای آثاری که از روش‌های عجیب و غریب برای زنده کردن این شاهکار کلاسیک استفاده کردند، خالی از لطف نیست.
اسکاتلند، پا یک کمدی جنایی اسکاتلندی و برداشت آزادی از مکبث شکسپیر است؛ بنابراین به جای دنبال کردن داستان خونین قرون‌وسطایی درباره‌ی سرداری که به دنبال پادشاه شدن است و در این مسیر از آسیب زدن به هیچ کسی دریغ نمی‌کند، با ماجراهای یک کارمند رستوران فست فود و تلاش‌های مفتضحانه و کمدی او برای کسب قدرت همراه هستیم.
۷- شبگرد (Nightcrawler)
- سال انتشار: 2014
- کارگردان: دان گیلروی
- بازیگران: جیک جیلنهال، ریز احمد، رنه روسو، بیل پاکستون
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 95 از ۱۰۰
نبرد میان جاه‌طلبی و طمع موضوع اصلی تراژدی مکبث است. در حقیقت شکسپیر روایتگر داستان آدم‌هایی است که فکر می‌کنند استحقاق لازم برای رسیدن به جایگاه بهتری در زندگی‌شان را دارند و متقاعد می‌شوند که برای رسیدن به حقشان اجازه‌ی انجام هر کاری را دارند و می‌توانند موقعیت هر کسی که به نوعی سد راهشان باشد را مثل آب خوردن به خطر بیندازند.
شبگرد نگاه مدرنی به این مضمون دارد. جیک جیلنهال ایفاگر نقش مردی است که به طور اتفاقی متوجه می‌شود می‌تواند با تهیه‌ی گزارش از صحنه‌ی تصادفات و جنایات، به درآمد خوبی برسد. او کم‌کم برای مطرح کردن خودش به عنوان یک خبرنگار مستقل به هر اقدام غیرانسانی روی می‌آورد. شبگرد نگاه ترسناکی به روحیات و زندگی شخصیتی دارد که برای موفقیت ارزش‌های اخلاقی را زیر پا می‌گذارد. اتفاقی که این روزها در شبکه‌های اجتماعی هم به وفور به وقوع می‌پیوندد و هر کدام از ما می‌توانیم روزی روزگاری طعمه‌ی این جریانات خطرناک باشیم که به هیچ خط قرمز اخلاقی پایبند نیستند.
۶- صورت زخمی (Scarface)
- سال انتشار: 1983
- کارگردان: برایان دی پالما
- بازیگران: آل پاچینو، استیون باوئر، میشل فایفر، رابرت لوجا، پل شنار
- امتیاز IMDb فیلم: 8.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 82 از ۱۰۰
یکی دیگر از عناصر کلی و مهمِ مکبث ویلیام شکسپیر این است که موفقیت لزوما مساوی با شادی نیست. در تراژدی مکبث هر چه شخصیت‌های اصلی در مسیر رسیدن به موفقیت مطلق پیش می‌روند، بیش‌تر گرفتار گناه و پارانویا می‌شوند.
صورت زخمی هم بر همین فرض استوار است و حماسه‌ی جذابی است که ایده‌ی داستان یک موفقیت بزرگ را به سفر ادیسه وار خشن و خون باری تبدیل می‌کند. آل پاچینو در نقش تونی مونتانا یک مهاجر کوبایی است که به تدریج با خیانت به نزدیکان و متحدانش و کشتن همه‌ی افرادی که به نوعی سر راهش قرار می‌گیرند، به مخوف‌ترین قاچاقچی مواد مخدر در میامی تبدیل می‌شود. این ارتقا به قیمت از دست دادن دوستان و ازدیاد دشمنانش تمام می‌شود تا جایی که در نهایت خودش را در محاصره‌ی کامل آن‌ها می‌بیند.
۵- آقای ریپلی بااستعداد (The Talented Mr. Ripley)
- سال انتشار: 1999
- کارگردان: آنتونی مینگلا
- بازیگران: مت دیمون، جود لا، گوئینت پالترو، گرچن ایگلف، کیت بلانشت
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 83 از ۱۰۰
تراژدی مکبث ماهیت وحشتناکی دارد؛ زیرا شخصیت اصلی از همان ابتدا شیطان صفت و بی‌رحم نیست بلکه در اثر طمع و با یک تصمیم اشتباه اولین قتلش را انجام می‌دهد. از آن به بعد وارد مسیر تاریکی می‌شود و برای پوشاندن اقدامات ننگینش مجبور است تک‌تک افرادی که سر راهش قرار می‌گیرند را از میان بردارد و کم‌کم جسد روی جسد انباشته می‌شود.
آقای ریپلی بااستعداد هم داستان مشابهی را دنبال می‌کند. ماجرا درباره‌ی مرد جوانی (مت دیمون) است که شیفته‌ی تجملات زندگی اشرافی می‌شود که ربطی به آن ندارد. کم‌کم برای این که در آن بهشت پوشالی بماند مجبور می‌شود تصمیمات وحشتناکی بگیرد و تک‌تک افرادی که برای زندگی رویایی‌اش تهدید محسوب می‌شوند را از سر راه بردارد.
آقای ریپلی بااستعداد در مجموع نامزد ۵ جایزه‌ی اسکار از جمله بهترین فیلم‌نامه‌ی اقتباسی، بهترین موسیقی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. همچنین بازی جود لا تحسین منتقدان را در پی داشت و در نهایت توانست جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از آن خود کند.
۴- مردان محترم (Men Of Respect)
- سال انتشار: 1991
- کارگردان: ویلیام رایلی
- بازیگران: کاترین بوروویتز، کارل کاپوتورتو، جان تورتورو، راد استایگر، استنلی توچی
- امتیاز IMDb فیلم: ۵.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: اطلاعاتی در دسترس نیست
مردان محترم اثر دیگری است که داستان مکبث را در فضایی مدرن تصویر می‌کند. این فیلم در دنیای خشن و بی‌رحم جنایت‌های سازمان‌یافته به وقوع می‌پیوندد و مجرای آدمکشی (جان تورتورو) را روایت می‌کند که تحت تاثیر پیشگویی قرار می‌گیرد که بر اساس آن می‌تواند به جایگاه رئیس خانواده‌ی جنایتکارش تبدیل شود. او به نزدیک‌ترین افرادش خیانت می‌کند تا پیشگویی زودتر به وقوع بپیوندد.
مردان محترم چیز زیادی به داستان اصلی نمایشنامه‌ی ویلیام شکسپیر اضافه نمی‌کند اما در مجموع با گروهی از بازیگران حرفه‌ای به اثر هیجان‌انگیزی تبدیل می‌شود و همان المان‌هایی که مکبث را به داستانی جذاب تبدیل می‌کند، مردان محترم را هم ارتقا می‌دهد.
۳- جایی برای پیرمردها نیست (No Country For Old Men)
- سال انتشار: 2007
- کارگردان: برادران کوئن
- بازیگران: تامی لی جونز، خاویر باردم، جاش برولین
- امتیاز IMDb فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 93 از ۱۰۰
جایی برای پیرمردها نیست یکی دیگر از آثار برادران کوئن است که همان داستان تاریک طمع را به اشتراک می‌گذارد. جاش برولین ایفاگر نقش مردی است که با عواقب خونین یک معامله‌ی بزرگ مواد مخدر مواجه می‌شود و تصمیم می‌گیرد پول‌هایی که از این راه پیدا کرده را نزد خودش نگه دارد. فارغ از این که پس از این تصمیم خطرناک به طعمه‌ای بالقوه برای یکی از بی‌رحم‌ترین آدمکش‌های دنیا تبدیل می‌شود.
جایی برای پیرمردها نیست هم مثل تراژدی مکبث ایده‌ی شیطانی را دنبال می‌کند که به مسیر اجتناب‌ناپذیرخشونت ختم می‌شود. این فیلم یک نئو وسترن تاریک و درخشان است که یکی از بی‌رحم‌ترین شرورهای تاریخ سینما به نام آنتون چیگور با بازی درخشان خاویر باردم را در دلش جا داده. باردم به خاطر ایفای این نقش جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل را از آن خود کرد. همچنین فیلم موفق به دریافت ۳ جایزه‌ی دیگر از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه‌ی اقتباسی شد.
۲- سریر خون (Throne Of Blood)
- سال انتشار: 1957
- کارگردان: آکیرا کوروساوا
- بازیگران: توشیرو میفونه، ایسوزو یاماتا، تاکاشی شیمورا
- امتیاز IMDb فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 95 از ۱۰۰
آکیرا کوروساوا یک فیلم‌ساز افسانه‌ای است که آثارش الهام‌بخش نسل‌های بی‌شماری از فیلم‌سازان بود. او برای بسیاری از فیلم‌هایش از منابع ادبی کلاسیک از جمله نمایشنامههای شکسپیر استفاده کرده است. سریر خون به نوعی بازآفرینی تراژدی مکبث است که در ژاپن فئودال به وقوع می‌پیوندد.
داستان درباره‌ی ژنرالی دلیر و کهنه‌کار است که توسط همسرش تطمیع می‌شود تا به جایگاه اربابی برسد. مشابه عملکرد جوئل کوئن، تماشای اثر فیلم‌ساز چیره‌دستی مثل آکیرا کوروساوا و برداشت منحصربه‌فردش از یکی از مشهورترین نمایشنامههای دنیا، تجربه‌ی متفاوت و هیجان‌انگیزی است.
۱- یک نقشه‌ی ساده (A Simple Plan)
- سال انتشار: 1998
- کارگردان: سام ریمی
- بازیگران: بیل پاکستون، بیلی باب تورنتون، بریجیت فوندا، گری کول
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 91 از ۱۰۰
سام ریمی پس از تثبیت خود به عنوان یک کارگردان تحسین‌شده‌ی آثار ترسناک و پیش از این که وارد دنیای فیلم‌های ابرقهرمانی شود. یکی از بهترین تریلرهای جنایی دهه‌ی ۹۰ میلادی را ساخت که از قضا بسیار هم مهجور است. بیل پاکستون و بیلی باب تورنتون در یک نقشه‌ی ساده ایفاگر نقش دو برادر هستند که میلیون‌ها دلار را در محل سقوط یک هواپیما پیدا می‌کنند. آن‌ها تصمیم می‌گیرند پول را نزد خودشان نگه دارند. فارغ از این که کم‌کم دیوار بی‌اعتمادی و طمع میانشان بالا می‌رود و سرنوشت شوم و خطرناکی را برایشان به همراه دارد.
جالب است بدانید یک نقشه‌ی ساده از فارگوی برادران کوئن الهام گرفته شده است اما از تاثیر مکبث ویلیام شکسپیر و حرص و طمعی که انسان‌های خوب را به افراد فاسد تبدیل می‌کند، نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. فیلم در نهایت نامزد دو جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم‌نامه‌ی اقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.
منبع: screenrant
