۱۰ فیلم نوآر که شما را عاشق سینمای نوردیک می‌کنند
بیایید نگاهی بیندازیم به ۱۰ فیلم نوآر برتر سینمای نوردیک. غیرانگلیسی بودن زبان این فیلم‌ها، عامل مهمی است که باعث می‌شود خیلی از جواهرات باارزش این سینما آن‌چنان که باید مورد توجه قرار نگیرند. اما این فیلم‌ها عاشقانی پروپاقرص از سراسر جهان دارند. بهتر است شما هم به آن‌ها بپیوندید.
همین اول کار بد نیست بدانید که نوردیک به منطقه‌ای در اروپای شمالی گفته می‌شود که کشورهایی چون دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد را در بر می‌گیرد. برخی اسکاندیناوی را هم‌معنی با نوردیک به کار می‌برند، اما اسکاندیناوی تنها شامل کشورهای دانمارک، نروژ و سوئد است.
از دهه‌ی ۱۹۹۰ به این طرف، سینمای این منطقه هم از نظر کیفی هم از نظر کمی جهشی حیرت‌انگیز داشت. به یک‌باره با مجموعه‌ای از نوآرها و تریلرهای تماشایی طرف بودیم که هم زبان تازه‌ای داشتند و هم بسیار خوش‌ساخت بودند. در واقع، کارآگاهان و پرونده‌های جنایی الان دیگر نماد سینمای نوردیک شده‌اند.
۱۰. سه‌گانه هزاره (The Millennium trilogy )
- کارگردان: نیلدس آردن اپلو، دانیل آلفردسون
- فیلمنامه‌نویس: نیکولای ارسل، راسموس هیستربرگ، جوناس فریکبرگ، اولف ریدبرگ
- بازیگران: نومی راپاس، مایکل نیکویست، آنیکا هالین
- سال: ۲۰۰۹
اولین بار در قسمت نخست این سه‌گانه، یعنی «دختری با خالکوبی اژدها» بود که نومی راپاس در نقش یک قهرمان ضداجتماع عالی و باهوش به نام لیزبت سلندر ظاهر شد. ماجراجویی‌های او با لیزبت در دو قسمت دیگر، «دختری که با آتش بازی کرد» و «دختری که به لانه زنبور لگد زد» ادامه پیدا کرد. این سه‌گانه سینمایی در اصل اقتباسی از یک رمان سه‌گانه به همین نام به قلم استیگ لارسن است. در ابتدا تنها قرار بود قسمت اول در سینماها اکران شود و مقصد دنباله‌های بعدی، تلویزیون بود. اما موفقیت حیرت‌انگیز فیلم باعث شد که نظر سازندگان آن عوض شود. فضای سرد و تیره، شخصیت‌های تاریک و شیطانی، و شر مطلقی که در جای‌جای داستان دیده می‌شود، از نقاط قوت این سه‌گانه است که مورد توجه زیادی قرار گرفت.
۹. سرآوران (Headhunters)
- کارگردان: مورتن تیلدام
- فیلمنامه‌نویس: لارس گودمستاد، اولف ریبرگ
- بازیگران: اکسل هنی، بارد اووه، سینوف ماکودی لیوند، نیکولای کاستر والدو
- سال: ۲۰۱۱
«سرآوران» که در مراسم بفتا ۲۰۱۳ نامزد بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان بود، اقتباسی از یکی از رمان‌های یو نسبو، موسیقی‌دان و فوتبالیست سابق است. فیلم داستان مردی است که تمام تلاش خود را می‌کند که یک تابلوی نقاشی باارزش به‌جا مانده از جنگ جهانی دوم را به چنگ بیاورد، اما همین او را گرفتار مردی عجیب و مرموز می‌کند.
نیکلای کاستر والدو مطرح‌ترین بازیگر فیلم است. فیلم را هم در ابتدای شهرت «بازی تاج‌وتخت» بازی کرده. البته خبری از خلق‌وخوی شخصیت لنستر در این فیلم نیست. مورتن تیلدام کارگردان با همین فیلم مشهور شد و توانست در هالیوود هم جایی برای خود کسب کند. او در سال ۲۰۱۴ فیلم تحسین‌شده «بازی تقلید» را ساخت. در آن فیلم هم می‌توان طنز تیره و تریلر پرهیجانی را مشاهده کرد که هنرمندانه با هم ادغام شده‌اند.
۸. بی‌خوابی (Insomnia)
- کارگردان: اریک شولدبرگ
- فیلمنامه‌نویس: اریک شولدبرگ، نیکلای فروبنیوس
- بازیگران: استلان اسکارشگورد، سور آنکر اوسدال، بیورن فلوبرگ
- سال: ۱۹۹۷
در این فیلم تماشایی، استلان اسکارشگورد، بازیگر کهنه‌کار سوئدی در نقش کارآگاهی بازی می‌کند که مامور رسیدگی به پرونده قتل یک نفر است، اما خیلی زود متوجه می‌شود شرایط محیطی ناپایدار نروژ دارند تاثیرات فاجعه‌باری روی او می‌گذارند. همین شرایط بد باعث می‌شود او دچار خطای دید شده و به اشتباه به یک نفر شلیک کند.
فیلم در ابتدا همچون یک درام پلیسی معمولی شروع می‌شود، اما به یک داستان پیچیده عمیق تبدیل شده و مرزهای اخلاقی هربار بیشتر از قبل ناپدید می‌شوند. تلاش قهرمان داستان برای حفظ عقل و هوشیاری خود تنها باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. محیط‌های سرد و ماتم گرفته اسکاندیناوی نقش زیادی در خلق فضای فیلم دارند و تاثیر آن را دوچندان می‌کنند.
کریستوفر نولان هم در سال ۲۰۰۲ یک بازسازی هالیوودی از فیلم روی پرده آورد. مهم‌ترین نقطه قوت فیلم نولان در مقایسه با نسخه اصلی، ترکیب فوق‌العاده بازیگران آن است. قطعا نقش‌آفرینی بازیگرانی چون آل پاچینو، رابین ویلیامز و هیلاری سوانک چیزی نیست که در سینمای نوردیک به راحتی به دست آید. اما در بقیه موارد، تفاوت چندانی بین دو فیلم وجود ندارد.
۷. پول مفت (Easy Money)
- کارگردان: دنیل اسپینوزا
- فیلمنامه‌نویس: ماریا کارلسون، فردریک ویکستروم نیکاسترو
- بازیگران: یوئل کینامان، ماتیاس وارلا، درگومیر مرسیک، لیزا هنی
- سال: ۲۰۱۰
فیلم در اصل قسمت اول یک سه‌گانه است که از روی یک رمان سه‌گانه نوآر استکهلمی مشهور از جین لاپیدوس ساخته شده. با این فیلم و دو قسمت بعدی بود که یوئل کینامان بازیگر مطرحی شد و فرصت حضور در سریال آمریکایی مشهور «کشتن» را پیدا کرد.
قسمت اول سه‌گانه «پول مفت» درباره شخصی به نام یوهان وستلوند (کینامان) است که پایش به جهان زیرزمینی جنایتکاران سوئدی باز می‌شود. او یک دانشجوی آس‌وپاس است و با ورود به این دنیا سعی می‌کند پولی برای خودش دست‌وپا کند و جایی میان بزرگان سوئد به دست بیاورد. اما همان‌طور که انتظار داریم، اوضاع خوب پیش نمی‌رود و او درگیر مخمصه‌ای حل ناشدنی می‌شود. دو قسمت بعدی این سه‌گانه: «جان‌سخت» و «زندگی لوکس» هم ادامه همین بحران‌ها و تلاش‌های او در میان تبهکاران هستند.
سوئد یکی از مرفه‌ترین کشورهای دنیاست، اما در «پول مفت» بدبختی و فلاکت و مصیبت است که از جای‌جای آن می‌بارد. در واقع تریلرهای نوردیک چنان تصویر سیاهی از کشورهای این منطقه نشان می‌دهند که می‌توان حتی آن‌ها را یک ضدتبلیغ برای این کشورها نامید! «پول مفت» هم دقیقا چنین تصویری ارائه می‌دهد. یک تصویر سیاه و تلخ و پر از مصیبت و بدبیاری.
یکی، دوبار خبرهایی از بازسازی نسخه آمریکایی «پول مفت» با بازی زک افران به گوش رسید. ولی هنوز خبر جدی در این باره وجود ندارد.
۶. شناسه: ای (ID:A)
- کارگردان: کریستیان ئی. کریستیانسن
- فیلمنامه‌نویس: تینه کرول پترسن
- بازیگران: تووا نووتنی، ینس یورن اسپوتی، فلمینگ اینولد
- سال: ۲۰۱۱
فیلم با زنی شروع می‌شود که کنار رودخانه‌ای در فرانسه با فراموشی بیدار می‌شود. دو میلیون یورو پول نقد کنارش است و زخمی روی شکمش دیده می‌شود. به این ترتیب، ما وارد زندگی مرموز این زن عجیب به نام آلینا/آیدا می‌شویم.
در این نوآر تماشایی دانمارکی، ما همراه با آلینا، شاهد تلاش او برای کنار هم گذاشتن قطعات مختلفی از حقیقت و رسیدن به هویت واقعی‌اش هستیم، او در عین حال که باید از دست گروهی از آدم‌های خطرناک فرار کند، باید از خاطراتی هم رازگشایی کند که مرتب به ذهنش هجوم می‌آورند.
در جوائز رابرت که یکی از معتبرترین جوائز سینمایی دانمارک است، «شناسه: ای» نامزد سه جایزه بهترین بازیگر زن، بهترین تدوین و بهترین جلوه‌های ویژه شد. ولی متاسفانه رقیب بسیار قدری به نام «مالیخولیا» از لارس فون تریه داشت و هرسه جایزه را به این فیلم باخت.
۵. شکارچیان (The Hunters)
- کارگردان: شل سوندوال
- فیلمنامه‌نویس: شل سوندوال
- بازیگران: رولف لاسگورد، لنارت یانکل، هلنا برگستروم
- سال: ۱۹۹۶
«شکارچیان» داستان پلیسی است که از استکهلم به زادگاهش در الوسبین برمی‌گردد. او جلوی شکار غیرقانونی گوزن را می‌گیرد و تفنگ‌های بدون مجوز را ضبط می‌کند. همه، حتی برادر خودش، علیه این تصمیم‌های او می‌شوند و در مقابلش می‌ایستند.
فیلم نگاهی بسیار تیره و جدی به دنیای شکارهای غیرقانونی دارد. در واقع این هنر شل سوندوال است که چنین موضوع نه چندان بکری را به یک نوآر تماشایی تبدیل می‌کند. «شکارچیان» یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال سوئد شد و مورد تحسین زیادی قرار گرفت. در سال ۲۰۱۱ هم دنباله‌ای برای آن ساخته شد.
همچون دیگر نوآرهای تماشایی نوردیک، «شکارچیان» هم مورد توجه هالیوود قرار گرفت. ابتدا قرار بود یک نسخه وسترن از فیلم در صحرای نوادا ساخته شود. شل سوندوال اول با این پروژه موافقت کرد، اما خوشبختانه کمی بعد نظرش عوض شد و با بازسازی فیلم مخالفت کرد!
۴. هیپنوتیزم کننده (The Hypnotist)
- کارگردان: لاسه هالستروم
- فیلمنامه‌نویس: پائولو واسیرکا
- بازیگران: میکل پرشبراند، لنا ولین، هلنا اف ساندبرگ
- سال: ۲۰۱۲
لاسه هالستروم، فیلمساز سوئدی را بیشتر به خاطر درام‌های انگلیسی زبان مطرحش مثل «قوانین خانه سایدر» (۱۹۹۹) و «شکلات» (۲۰۰۰) می‌شناسیم. اما هالستروم در سال ۲۰۱۲ به زادگاهش سوئد برگشت و یک اقتباس سینمایی تماشایی از رمان پرفروش لارس کپلر ترتیب داد.
فیلم داستان پزشکی است که می‌خوهد از طریق هیپنوتیزم، پسری بازمانده از یک قتل‌عام بی‌رحمانه را به حرف بیاورد. اما پسر خودش دزیده می‌شود و تنها شرط آزادیش این است که دکتر، از هیپنوتیزم آن بازمانده دست بردارد.
فضای مرموز و اسرارآمیز فیلم بعید است به این زودی‌ها از یادتان برود. ایده اصلی فیلم هم بسیار کنجکاوی‌برانگیز است و شما را دنبال خود می‌کشاند. «هیپنوتیزم کننده» فیلم پیشنهادی سوئد برای اسکار هشتاد و پنجم هم بود، اما متاسفانه به مرحله نهایی راه نیافت.
۳. به ترتیب خروج از صحنه (In Order of Disappearance)
- کارگردان: هانس پتر مولاند
- فیلمنامه‌نویس: کیم فوپز اوکسون
- بازیگران: استلان اسکاشگورد، بریگیته هیورت سورنسن، کریستوفر هیویو
- سال: ۲۰۱۴
یک نمونه عالی از کمدی سیاه. داستان برف‌روبی که پسرش را در اثر اوردوز از دست می‌دهد، اما نمی‌تواند باور کند پسرش چنین اعتیادی داشته است. به همین دلیل تحقیقات خود را آغاز می‌کند، و در اثر همین کار سر از مسیرهای ناشناخته بسیار خطرناکی درمی‌آورد.
فیلم مورد تحسین زیادی قرار گرفت. البته خیلی‌ها هم معتقد بودند آن طنز سیاه فیلم همیشه به شکل کاملی جواب نداده است و بعضی جاها عقیم مانده. ولی همه روی این موضوع اتفاق نظر داشتند که «به ترتیب خروج از صحنه» یک تریلر انتقامی سرگرم کننده و هنرمندانه است.
خود هانس پتر مولاند در سال ۲۰۱۹ یک اقتباس هالیوودی از فیلم به نام «تعقیب سرد» ترتیب داد. لیام نیسن هم بازیگر اصلی بود. جالب این است که فیلم اصلی بیشتر از نسخه اصلی مورد توجه و ستایش قرار گرفت. با وجود این‌که کارگردان هردو فیلم یکی بود.
۲. مواد فروش (Pusher)
- کارگردان: نیکلاس ویندینگ رفن
- فیلمنامه‌نویس: نیکلاس ویندینگ رفن، ینس دال
- بازیگران: کیم بودنیا، زلاتکو بوریچ، مدس میکلسن
- سال: ۱۹۹۶
ویژگی مهم «مواد فروش» این است که دو نفر از مهم‌ترین شمایل‌های سینمای امروز دانمارک در ساخت آن نقش دارند. نیکلاس ویندینگ رفن، کارگردان فیلم‌های مطرحی چون «رانندگی» و «شیطان نئونی»، و مدس میکلسن، بازیگر «شکار» و «هانیبال»، سال‌ها پیش از این‌که شهرت فعلی خود را داشته باشند، در این فیلم تماشایی و تاثیرگذار با هم همکاری کرده‌اند.
«مواد فروش» داستان دلال موادی است که حجم زیادی مواد مخدر برای فروش تامین می‌کند، اما از شانس بدش پلیس تعقیبش می‌کند و او مجبور می‌شود همه موادش را در دریاچه بریزد. حال، آس‌وپاس و بی‌پول مانده، و ساقی که به او مواد داده هم به دنبال پولش است. به همین دلیل مجبور می‌شود وارد باندهای مخوف زیرزمینی شده تا شاید از این طریق بتواند پولی به دست بیاورد.
فیلم به طریق دوربین روی دست فیلمبرداری شده، به همین دلیل بار واقع‌گرایی‌اش بسیار بالاست. همراه با شخصیت‌های اصلی فیلم واقعیت پنهان و تکان دهنده لایه‌های زیرین جامعه دانمارک را می‌بینیم. موسیقی متمایز و جلوه‌های بصری خاص از جمله ویژگی‌های مهم سینمای ویندینگ رفن هستند که در «مواد فروش» هم دیده می‌شوند.
فیلم به حدی موفق ظاهر شد که دو دنباله دیگر هم برایش ساخته شد: «مواد فروش ۲: خون روی دستانم» (۲۰۰۴) و «مواد فروش ۳: من فرشته مرگ هستم» (۲۰۰۵)، هردو به کارگردانی نیکلاس ویندینگ رفن. پس اگر حال‌وهوای فیلم را دوست داشتید، گزینه‌های دیگری هم دم دست دارید.
۱. محافظ علت‌های گمشده (The Keeper of Lost Causes)
- کارگردان: میکل نورگارد
- فیلمنامه‌نویس: یوسی آدلر اولسن
- بازیگران: نیکولای لای کاس، فارس فارس
- سال: ۲۰۱۳
یوسی آدلر اولسن یک نویسنده بسیار موفق در ادبیات دانمارک است. اما در دنیای سینما و ادبیات، او به خاطر مجموعه داستان‌های «بخش کیو» مشهور است. این کتاب‌ها که مورد اقتباس سینمایی هم قرار گرفته‌اند، درباره دو کارآگاه است که در بخش پرونده‌های حل نشده موسوم به بخش کیو فعالیت می‌کنند. هر کتاب درباره یکی از این پرونده‌ها و تلاش این دو نفر برای رازگشایی از آن‌هاست.
«محافظ علت‌های گمشده» از میکل نورگارد، اولین قسمت این مجموعه است. در این فیلم، کارآگاه کارل به خاطر اشتباهات فاجعه‌بار در حل یک پرونده به بخش کیو فرستاده می‌شود. او در آن‌جا با همکارش به نام اسد آشنا می‌شود. پرونده خودکشی یک زن توجه این دو را جلب می‌کند. آن‌ها احساس می‌کنند این پرونده ابعاد دیگری دارد و باید مورد تحقیق بیشتری قرار بگیرد. تحقیقات و تلاش‌های آن‌ها معلوم می‌کند که با ابعاد پیچیده‌تری سروکار داریم.
مردم کشورهای نوردیک معروف هستند به سردی و یخ بودن. و این چیزی است که در این فیلم به وضوح دیده می‌شود. در تمام بخش‌های فیلم، از شخصیت‌ها گرفته تا داستان و محیط‌ها و موسیقی، یک خشکی و سردی روح‌خراش دیده می‌شود، معلوم نیست این سردی شخصیت‌ها است که وارد محیط شده یا ماجرا برعکس است.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، «محافظ علت‌های گمشده» باعث تولید یک مجموعه فیلم سینمایی به نام بخش کیو شد. تا به‌حال پنج فیلم از این مجموعه ساخته شده و قسمت‌های بعدی هم در راه هستند. پس حسابی برنامه‌ریزی کنید چون با یک مجموعه پروپیمان طرف هستید.
منبع: Nordicnoir
