۱۰ کنسول تأثیرگذار تاریخ بازی‌های ویدیویی

کنسول‌های خانگی بسیاری در طول تاریخ بازی‌های ویدیویی آمده و رفته‌اند. برخی موفق بوده‌اند و سال‌ها گیمرهای زیادی را با دنیای بازی‌های ویدیویی سرگرم کرده‌اند. برخی هم شکستی بزرگ برای سازندگان خود محسوب شده‌اند و ردی از آن‌ها در تاریخ صنعت بازی‌ها دیده نمی‌شود. اما موفقیت بعضی از کنسول‌های بازی خانگی فراتر از اعداد و ارقام درآمدی و سرگرم کردن مخاطب‌ها بوده؛ این کنسول‌ها صنعت بازی‌های ویدیویی را تکان داده و تأثیری شگرف در آینده‌ی این صنعت داشته‌اند.

در لیستی که در ادامه معرفی می‌کنیم، به بررسی ۱۰ کنسول بازی تأثیرگذار در تاریخ بازی‌های ویدیویی می‌پردازیم که در زمان خود از مبتکرانه‌ترین و آینده‌نگرانه‌ترین کنسول‌ها بوده‌اند. این لیست بر اساس بازی‌های ارائه‌شده برای کنسول‌ها نیست و رقابت فقط میان کنسول‌های خانگی و قابلیت‌های سخت‌افزاری و ابتکارهای مختلف آن‌هاست.

۱۰. آتاری ۵۲۰۰

سال عرضه: ۱۹۸۲

در سال ۱۹۸۲ سومین کنسول خانگی آتاری، بعد از پونگ و آتاری ۲۶۰۰ روانه‌ی بازار شد؛ بازاری که در آن سال‌ها با سیل عظیم سیستم‌های بازی اولیه روبه‌رو بود. آتاری ۵۲۰۰ قابلیت اجرای بازی‌های کنسول قبلی آتاری یعنی ۲۶۰۰ را نداشت و به اصطلاح «بکوارد کامپتیبل» نبود. بازی‌های موجود برای این کنسول هم مجموعه‌های جدیدی نبودند و تنها آپدیتی حوصله‌سر‌بر از نسخه‌های نسل قبل بودند.

شاید بپرسید دلیل آوردن این کنسول در لیست برترین کنسول‌های تأثیرگذار در صنعت گیم چیست؟ جواب این سؤال را با نوآوری کنترلر در آتاری ۵۲۰۰ می‌توان داد. هر چند کنترلر این کنسول آن‌طور که باید موفق نشد و شاید از بدترین کنترلرهای تاریخ به حساب بیاید، اما ایده‌ی نوآورانه‌ای که ارائه می‌دهد و تأثیری که در آینده‌ی کنترلرهای بازی دارد، دلیل حضور آتاری ۵۲۰۰ در این لیست است.

با این کنسول بود که برای اولین بار جوی استیک آنالوگ روی کنترلر معرفی شد. حتی اگر بازی با این کنترلر، تجربه‌ی خوشایندی نبود و با یک جوی استیک بدون فنر با پشتیبان‌های لاستیکی طرف بودیم که هر سمتی که رها می‌شد همان‌جا می‌ماند و به مرکز برنمی‌گشت. همچنین دکمه‌ی Pause هم در این کنسول معرفی شد. امروزه حتی تصور دنیای بازی‌های ویدیویی بدون این گزینه دشوار است. همین مسأله به تنهایی ارزش کنسول را در میان کنسول‌های هم‌دوره‌ی خود چند برابر می‌کند. دکمه‌ی تنظیم مجدد یا Reset هم برای اولین بار با کنسول آتاری ۵۲۰۰ شناخته شد که در زمان خود ویژگی بسیار جذابی بود.

امیدواریم آتاری درباره‌ی ادامه‌ی این مسیری که با جوی استیک آنالوگ شروع کرده است خلاقانه و آینده‌نگرانه باشد و دوباره شاهد بازگشت این نوستالژی به کنسول‌های این شرکت باشیم.

۹. سوپر نینتندو اینترتینمنت سیستم (SNES)

سال عرضه: ۱۹۹۱

«اس‌ان‌ای‌اس» یا سوپر نینتندو به قدری فوق‌العاده بود که به‌راحتی می‌تواند جای خود را در لیست ده کنسول تأثیرگذار تاریخ بازی‌های ویدیویی داشته باشد. بازی‌های ارائه‌شده برای این کنسول در نوع خود بی‌نظیر بودند و اگر بررسی ما محدود به بازی‌ها می‌شد، قطعا ان ای اس را در صدر بهترین کنسول‌ها قرار می‌داد.

آنچه که کنسول سوپر نینتندو را نوآورانه می‌کند، کنترلر‌های آن بود. این کنترلرها الهام‌بخش طراحی دسته‌های بازی نسل‌های بعد شدند. کنسول‌های بازی بعدی هم‌چون ایکس‌باکس و پلی‌استیشن در اولین نسل‌های خود و حتی «دریم‌کست» سگا در طراحی کنترلرهای خود به دکمه‌های کلاسیک XABY کنترلر سوپر نینتندو وفادار ماندند و با گذشت سی سال هنوز هم در نسل جدید تأثیر این طراحی خلاقانه را می‌بینیم. کنترلر سوپر نینتندو دکمه‌های شانه (Shoulder buttons) را هم برای اولین بار معرفی کرد که پس از آن در بیشتر طراحی‌ها تکرار شد.

ترفندهای نینتندو برای رقابت در دنیای ۳۲-بیتی بازی‌ها در آن زمان تنها محدود به کنترلرها نمی‌شد. تراشه‌ی Super FX که با بازی استار فاکس معرفی شد از ترفندهای رقابتی موفق است.

۸. پلی‌استیشن

سال عرضه: ۱۹۹۴

بعد از همکاری ناموفق سونی و نینتندو برای تولید کنسول مشترک با تکنولوژی پشتیبانی از سی‌دی، سونی بیخیال نشد و تلاش‌های خود را معطوف ساخت اولین کنسول خود با عنوان پلی‌استیشن کرد.

پلی‌استیشن با فروش خوب و موفقیت‌آمیز، آغاز مسیر پردستاورد سونی در صنعت بازی‌های ویدیویی بود. در زمان عرضه‌ی اولین پلی‌استیشن کنترلری با طراحی ساده و اضافه شدن چهار دکمه‌ی جهت‌دار معرفی شد. بعدها سونی با اضافه کردن دکمه‌های آنالوگ، دنیای بازی‌ها دگرگون کرد.

از نوآوری‌های دیگر پلی‌استیشن می‌توان به نسخه‌ی ارتقایافته‌ی «پی‌اس وان» اشاره کرد. این کنسول بعد از نسخه‌ی اولیه‌ی پلی استیشن در سال ۲۰۰۰ عرضه شد. پی اس وان یک صفحه‌ی نمایش متصل به کنسول داشت که آن را از اتصال به تلویزیون در آن زمان بی‌نیاز می‌کرد. به لطف پلی استیشن دیسک‌های بازی به محبوبیت بسیاری رسیدند و به شروع بازی‌های سه‌بعدی کمک شد.

۷. توربوگراف‌ایکس-۱۶

سال عرضه: ۱۹۸۹

خارج از ژاپن، شرکت NEC با فروش کنسول PC Engine از فامیکام نینتندو پیشی گرفت. این شرکت چند ملیتی که در ژاپن مستقر بود، در راستای یک موفقیت بزرگ در آمریکا تلاش می‌کرد و به همین منظور توربوگراف‌ایکس-۱۶ را در آمریکا عرضه کرد. این کنسول کوچک عملکرد مطلوب شرکت «ان‌ای‌سی» را نداشت و نتوانست به اندازه‌ی کنسول‌های موجود در بازار همچون سوپر نینتندو و سگا جنسیس موفق شود.

توروبوگراف‌ایکس-۱۶ نخستین کنسول بازی بود که از لوح‌های فشرده به‌عنوان لوازم جانبی اختیاری استفاده می‌کرد. البته این کنسول فاقد بازی و با قیمت ۴۰۰ دلار عرضه می‌شد که اصلا رقابتی نبود. روند عرضه‌ی بازی‌های مختص کنسول هم بسیار کند بود. با تمام این اوصاف باز هم توربوگراف‌ایکس-۱۶ را می‌توان در لیست تأثیرگذارترین کنسول‌ها از لحاظ آینده‌نگری و خوش‌بین بودن به سی‌دی به جای کارتریج قرار داد.

۶. ایکس‌باکس

سال عرضه: ۲۰۰۱

شرکت مایکروسافت با کنسول ایکس‌باکس بود که به طور رسمی وارد رقابت در بازار کنسول‌های خانگی شد و با بازی «هیلو» سبک تیراندازی اول شخص را برای همیشه دچار دگرگونی کرد.

ایکس باکس اولین سیستمی بود که قادر به اجرای نبردهای ۱۶ نفره داخل شبکه بود که در نوع خود ویژگی بی‌نظیری به شمار می‌رفت. مایکروسافت به همین بسنده نکرد و در سال ۲۰۰۲ ایکس باکس لایو را معرفی کرد که به بازیکنان از سراسر جهان این امکان را می‌داد. این نوآوری شروعی بود برای سرویس ایکس‌باکس لایو که امروزه بیش از ۹۰ میلیون کاربر از سراسر جهان دارد. همچنین تأثیر بسزایی در ورود شرکت سونی و نینتندو به دنیای بازی‌های آنلاین داشت.

۵. نینتندو وی

سال عرضه: ۲۰۰۶

پنجمین کنسول خانگی نینتندو، کنسول وی بود که جای خود را در قلب بسیاری باز کرد. نینتندو با کنسول وی، توجه کاربران معمولی را به دنیای بازی‌های ویدیویی جلب کرد و توانست آن‌ها را سرگرم و به گیمرهای کژوال یا غیر حرفه‌ای تبدیل کند. نینتندو وی این موفقیت را مدیون تکنولوژی «وی ریموت» (Wii Remote) بود. بازی‌های حساس به حرکت که در گذشته با تلاش‌های شکست‌خورده‌ای مواجه شده بودند در نینتندو وی به شکوفایی رسیدند و استقبال کاربران زیادی را همراه داشتند.

فناوری کنترل‌های حرکتی وی حتی الهام بخش سونی و مایکروسافت برای معرفی «پلی‌استیشن آی» (PlayStation Eye) و کینِکت شد. کنسول نینتندو وی می‌توانست برای کاربر به‌عنوان مرورگر اینترنت عمل کند. این کنسول همچنین به والدین اجازه می‌داد تا با کد‌های مخصوص روی بازی‌های فرزندان خود نظارت داشته باشند و در برخی شرایط آن‌ها را از بازی‌های نامناسب با گروه سنی منع کنند.

از عوامل موفقیت نینتندو وی سازگاری این کنسول با تمام بازی‌ها و لوازم جانبی کنسول قبلی نینتندو، یعنی گیم کیوب بود. به اضافه‌ی آن، با شبیه‌ساز Virtual Console channel حتی امکان اجرای گلچینی از بازی‌های سوپر نینتندو، ان‌ای‌اس، سگا مستر سیستم، توربوگراف‌ایکس-۱۶، کمودور ۶۴، نینتندو ۶۴ و نئو-جئو را داشت که در نوع خود بی‌نظیر بود.

کنسول وی با معرفی تکنولوژی «وی‌کانکت۲۴» (Wii Connect 24) امکان به‌روزرسانی نرم‌افزاری و سیستم‌عامل را ارائه کرد. همچنین با این کنسول ارسال و دریافت پیام‌های شخصی به دوستان دیگر که کنسول وی داشتند از طریق اینترنت ممکن بود.

۴. دریم‌کست

سال عرضه: ۱۹۹۹

وداع سگا با بازار کنسول خانگی با کنسول دریم‌کست رقم خورد. این کنسول اولین کنسول نسل ششم و دومین کنسول خانگی سی‌دی‌خور شرکت سگا بود. آنچه این کنسول را تأثیرگذار و نوآورانه می‌کند بازی‌های آنلاین است. دریم کست اولین کنسول خانگی با مودم داخلی و پشتیبانی از بازی‌های آنلاین است. شبکه‌ی «سگا‌نت» سرور بازی‌های ارائه‌شده برای دریم کست بود و با استفاده این شبکه امکان گفت‌وگوی صوتی آنلاین (وویس چت) هم فراهم می‌شد.

با اینکه دریم‌کست خیلی زود به پایان خود رسید اما تأثیرش روی کنسول‌های بعد از خود و کاربران بازی‌های آنلاین هیچ‌گاه فراموش نمی‌شود.

۳. آتاری ۲۶۰۰

سال عرضه: ۱۹۷۷

آتاری ۲۶۰۰ دومین کنسول خانگی این شرکت و از نخستین کنسول‌ها با پشتیبانی از کارتریج‌های قابل تغییر بود. به نوعی این کنسول بود که استفاده از کارتریج‌های بازی را در نسل خود و نسل‌های بعدی رواج داد.

در سال‌های پایانی دهه‌ی هفتاد میلادی، پیشرفت صنعت نوپای بازی‌های ویدیویی را می‌توان مدیون کنسول آتاری ۲۶۰۰ دانست. آتاری با آوردن بازی‌های آرکید چون Pac-Man و Missile Command موفقیت خوبی کسب کرد. بازی‌هایی که در آینده هم جزء محبوب‌ترین‌های سبک آرکید باقی ماندند.

در بازار ویدیو گیم آن زمان که از کنسول‌های شرکت‌های مختلف اشباع شده بود، موفقیت آتاری ۲۶۰۰ دیری نپایید و این کنسول هم گرفتار رکود صنعت بازی‌های ویدیویی آن دوران شد.

۲. نینتندو اینترتینمنت سیستم (NES)

سال عرضه: ۱۹۸۵

در دوران رکود صنعت گیم و درست زمانی که همه از این صنعت ناامید شده بودند، نینتندو اولین کنسول بازی خانگی خود موسوم به نینتندو اینترتینمنت سیستم را معرفی کرد. این کنسول با نام فمیکام در ژاپن شناخته می‌شد و توانست صنعت بازی‌های ویدیویی را از سقوط نجات دهد. نینتندو در طراحی و ساخت ان‌ای‌اس سعی کرده بود تا از اشتباهاتی که شرکت‌های آتاری و کولکو مرتکب شده بودند درس بگیرد. به این منظور نینتندو سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای برای شرکت‌های توسعه‌دهنده‌ی ثرد-پارتی (شرکت‌های غیر از نینتندو) وضع کرد که به شرح زیر است؛

1. نینتندو تولید کارتریج‌های بازی را تحت کنترل خود درآورد و شرکت‌های بازی‌ساز برای ساخت بازی ملزم به عقد قرارداد شدند.
2. هر توسعه‌دهنده‌ی ثرد-پارتی مجاز شد تنها ۵ بازی در سال عرضه کند.
3. توسعه‌دهنده‌های ثرد-پارتی پیش از تولید باید حداقل ۱۰ هزار کارتریج سفارش می‌داد.
4. هر بازی باید مطابق با استانداردهای شرکت نینتندو می‌بود وگرنه منتشر نمی‌شد.
5. و سرانجام تمام بازی‌های ساخته‌شده برای NES باید به مدت دو سال به طور انحصاری برای نینتندو منتشر می‌شدند.

این دستورالعمل‌ها نینتندو را در موضع قدرت قرار داد و در بازار کنسول‌های خانگی به کنسولی بی‌رقیب بدل کرد. همچنین با پیروی شرکت‌های بازی‌سازی از این مقررات، بازی‌ها کیفیت قابل قبولی پیدا کردند. دستورالعمل‌هایی به این سبک، بسیار پیچیده‌تر و سخت‌تر امروزه از سوی مایکروسافت، سونی و نینتندو برای کنترل کیفی بازی‌ها و ارائه‌ی محتوای خوب به خریداران کنسول استفاده می‌شوند.

۱. مگناوُکس اودیسه

سال عرضه: ۱۹۷۲

کنسول خانگی اودیسه اولین کنسول خانگی تاریخ است که توسط شرکت مگناوکس در سال ۱۹۷۲ عرضه شد. این کنسول یک سیستم ساده با کارتریج‌های مخصوص به خود بود و ۲۹ بازی برای تجربه روی آن وجود داشت. این کنسول همچنین اولین لوازم جانبی کنسول‌های بازی را هم به دنیا معرفی کرد؛ لوازم ساده‌ای همچون اسلحه‌ی نوری برای شکار اردک در سری بازی «تایم کرایسیس» در آن زمان بسیار جالب بودند.

هر چند تولید کنسول اودیسه در سال ۱۹۷۵ متوقف و تنها ۳۳ هزار دستگاه از آن تولید و فروخته شد، اما تأثیر آن در صنعت بازی‌های ویدیویی انکارناپذیر است. آتاری، کولکو و تمام شرکت‌های دیگر پس از این بود که تصمیم گرفتند وارد بازار کنسول‌های خانگی شوند و به موفقیت‌هایی دست پیدا کنند. پس مگناوکس اودیسه را می‌توان نقطه‌ی شروع تمام این تأثیرگذاری‌ها دانست. نمونه‌ی اولیه‌ی این کنسول هم‌اکنون در موزه‌ی ملی آمریکا توسط موزه‌ی اسمیتسونین نگه‌داری می‌شود.

کنسول‌هایی که شایستگی حضور در این لیست را داشتند؛

سگا جنسیس: سگا با کمپین تبلیغاتی و معرفی بازی خلاقانه‌ی سونیک، با نینتندو به رقابت پرداخت. با طراحی جدید دکمه‌های کنترلی، بازی‌های مبارزه‌ای سگا جنسیس به رویایی برای گیمرها تبدیل شدند.

پلی‌استیشن ۲: اولین کنسول بازی با پردازشگر گرافیکی فوق‌العاده باکیفیت بود و با نوآوری‌های خود دنیای بازی‌های آنلاین را ارتقا داد. این کنسول پرفروش‌ترین کنسول بازی خانگی تاریخ است و اولین سیستمی بود که به‌عنوان پخش‌کننده‌ی دی‌وی‌دی هم کاربرد داشت.