۱۰ دسته‌ی برتر تاریخ کنسول‌های بازی

از همان ابتدای شکل گیری صنعت بازی‌های ویدیویی، کنسول‌های بازی زیادی آمده و رفته‌اند و هر کدام برای ارائه‌ی تجربه‌ای قابل لمس از بازی‌های ویدیویی، دسته‌های بازی مختلفی را در اختیار ما قرار داده‌اند. دسته‌های بازی گاهی با شکل و شمایلی جدید و حتی عجیب و غریب، و گاهی با همان طراحی‌های قدیمی ارائه می‌شدند. در طول ۸ نسل گذشته‌ی کنسول‌های بازی خانگی، دسته‌های بازی هم پا به پای این کنسول‌ها پیشرفت کرده‌اند. پیشرفت و تکاملی که همراه با آزمون و خطا بوده و ما را با انواع مختلفی از دسته‌های بازی در سبک‌ها و طراحی‌های رنگارنگ آشنا کرده است. برخی از این کنترلرها محبوب و ماندگار و برخی دیگر فراموش شده‌اند.

کنترلرها، این موجودات کوچک دوست‌داشتنی قابل لمس‌ترین و نزدیک‌ترین تجربه از یک بازی ویدیویی هستند. تجربه‌ای که بسته به کنترلر می‌تواند خوب و لذت‌بخش باشد یا تجربه‌ای کاملا مخرب و ضدحال. برای همین است که اهمیت دسته‌های بازی ارائه‌شده در کنار کنسول‌ها برای شرکت‌های سازنده بسیار مهم و در موفقیت کنسول حیاتی است. در این مطلب به معرفی ده دسته‌ی بازی برتر تاریخ کنسول‌های بازی خانگی در طی هشت نسل از این کنسول‌ها می‌پردازیم و با هم نکات مثبت و منفی هرکدام را بررسی می‌کنیم.

۱۰. دسته بازی NES Max

اگر از دوست‌داران بازی باشید حتما نام کنسول بازی «میکرو» را به خاطر می‌آورید. کنسولی که بسیاری از ما را با دنیای بازی‌های ویدیویی آشنا کرد. میکرو نامی است که در ایران به کنسول NES اطلاق می‌شد. این کنسول در سال ۱۹۸۵ پس از اینکه نسخه‌ی مخصوص بازار ژاپن آن یعنی فَمیکام عرضه شده بود، با اعمال تغییراتی در خود کنسول و دسته‌های بازی، راهیِ بازار جهانی شد و با فروش موفق، به نقطه‌ی شروعی برای نینتندو در بازار کنسول‌های خانگی تبدیل شد.

دسته‌های بازی «اِن ای اِس» به رنگ طوسی و مستطیل شکل بود. شامل دو دکمه‌ی A و B، دکمه‌ی استارت و select و از همه مهم‌تر یک مفهوم کاملا جدید به نام D-pad به آن اضافه شده بود. با اینکه d-pad قبل از نینتندو در کنسول‌های کمتر شناخته شده دیده شده بود، اما در هیچ کنسولی به‌خوبی نینتندو اینترتینمنت سیستم (NES) ارائه نشد. از این لحاظ دسته‌ی بازی این کنسول یک کنترلر انقلابی در زمان خود به شمار می‌رود.

با وجود این برای کنسول ان ای اس، کنترلرهای سازگار دیگری هم وجود داشتند؛ به طور مثال در این شماره قصد داریم کنترلر NES Max را معرفی کنیم. این دسته‌ی بازی دو گریپ داشت که باعث می‌شد خوش‌دست‌تر باشد. همین‌طور بر خلاف کنترلر اصلی کنسول، که برای پیشرفت در بازی نیازمند فشردن مداوم دکمه‌ها بود، ان ای اس مکس با داشتن دو دکمه‌ی موسوم به rapid fire این مشکل را حل کرده بود و اساسا باعث فروش بالای آن نسبت به کنترلر کلاسیک و اصلی کنسول شد.

علاوه بر این، دسته‌ی بازی ان ای اس مکس چیزی را ارائه داد که تا پیش از کنسول Nintendo 3DS شاهد آن نبودیم. این دسته به جای d-pad s دارای یک پد دایره‌ای شکل با قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه‌ای بود که کنترل بازی را راحت‌تر می‌کرد. البته دکمه‌هایی اطراف این پد مانند دی-پد وجود داشتند که برای دوست‌داران طرح قبلی قابل استفاده باشد.

۹. دسته بازی SNES

وقتی کنسول سوپر فمیکام اولین بار در بازار ژاپن عرضه شد، یک کنترلر رنگی رنگی با چهار دکمه به جای دو تا و دو دکمه‌ی دیگر L و R داشت. با رسیدن سوپر نینتندو به بازار امریکا شاهد تغییرات جزئی در طراحی دسته‌ی بازی این کنسول، که حال با نام سوپر نینتندو اینترتینمنت سیستم یا همان SNES شناخته می‌شد، بودیم. این تغییرات در ترکیب رنگ و ساختار کنترلر بود.

در آن زمان کنسول سگا جنسیس در بازار وجود داشت، اما دسته‌ی بازی آن عملا چیز جدیدی جز یک دکمه‌ی جدید برای گیمرها نداشت! بنابراین با عرضه‌ی کنسول SNES که کنترلری به مراتب خلاقانه‌تر و متفاوت‌تر داشت، اوضاع به نفع نینتندو تغییر کرد. شاید الان وجود دکمه‌ی L و R امری عادی تلقی شود، اما ارزش واقعی این تغییر بسیار بیشتر از این‌ها است و بدون SNES معلوم نبود تا چه مدت باید منتظر بودیم تا به این نقطه از پیشرفت در کنترلرها برسیم.

در این دسته‌ی بازی با اینکه تمام دکمه‌ها برجسته بودند، دکمه‌های Y و X را می‌شد به راحتی زیر انگشت‌ها نگه داشت و این ویژگی بازی‌هایی را که تمام مدت به فشار و نگه داشتن دکمه‌ها نیاز داشتند، راحت می‌کرد. البته اگر فرو رفتن بیش از حد دکمه‌ها را دوست نداشتید، می‌توانستید نسخه‌ی ژاپنی آن را تهیه کنید که این ویژگی را نداشت.

۸. دسته بازی Nintendo 64

با معرفی و عرضه‌ی کنسول بازی ۶۴ بیتی نینتندو، بسیاری دسته‌ی بازی همراه آن را عجیب و غریب می‌دانستند. دسته‌ی بازی نینتندو ۶۴ از آن چیزهایی است که مردم را به دو گروه تقسیم می‌کند؛ گروه موافقان و گروه مخالفان سرسخت! و این هم به خاطر طراحی متفاوت و کمی عجیب کنترلر نینتندو ۶۴ است. این دسته‌ی بازی علاوه بر دو گریپ در دو طرف، یک گریپ سوم میانی داشت. با این طراحی منحصربفرد تنظیمات مربوط به کنترلر در برخی بازی‌ها کمی تغییر کرد و دسته‌ی سوم میانی کاربردهای خاصی برای پیشرفت در بازی پیدا کرد.

با اینکه این کنترلر در ابتدا کمی خنده‌دار به نظر می‌رسید، اما همین طراحی توسط نینتندو به پیشرفت صنعت ویدیوگیم کمک کرد. تا پیش از دسته‌ی نینتندو ۶۴،جوی استیک‌های آنالوگ چندان پرطرفدار نبودند و کاربردی برای آن‌‌ها در کنترل بازی‌های ویدیویی در نظر گرفته نشده بود. با ظهور این دسته‌ی بازی و لزوم تغییراتی در طراحی برای کنترل بهتر بازی‌های کنسول ۶۴ بیتی نینتندو که به نوعی سه بعدی محسوب می‌شدند، این استیک‌های آنالوگ بسیار محبوب و کاربردی شدند. علاوه بر این در دسته‌ی نینتندو ۶۴ چهار دکمه ی جدید هم اضافه شد که امکان کنترل دوربین و ویژگی‌های جدید دیگر را فراهم می‌کرد.

۷. دسته بازی Dreamcast

سگا در تاریخ ۹۹/۹/۹ میلادی آخرین کنسول بازی خود با نام «دریم‌کست» را عرضه کرد. با اینکه سگا پس از این کنسول از عرصه‌ی ساخت کنسول بازی کنار کشید، اما تأثیر دریم‌کست در صنعت بازی‌های ویدیویی را نمی‌توان نادیده گرفت.

کنترلر دریم‌کست با شکل و شمایل جدید دوست‌داران زیادی داشت. این کنترلر یک جوی استیک آنالوگ و کلیدهای جهت‌دار روی دسته‌ی چپ، دکمه‌ی استارت در وسط و چهار دکمه در سمت راست داشت. هم‌چنین دکمه‌های L و R هم در پشت کنترلر تعبیه شده بودند. ویژگی جالب دیگر دسته‌ی بازی دریم‌کست، قابلیت اتصال کارت حافظه‌ی VMU به آن بود. با اتصال این کارت به کنترلر دریم‌کست می‌شد از طریق صفحه نمایش کوچکِ آن اطلاعات مختلفی از بازی‌ها را دنبال کرد. این ویژگی بسیار کاربردی بود.

شرکت مایکروسافت در آن زمان جزء کمپانی‌هایی بود که از کنسول دریم‌کست حمایت کرد. در واقع مایکروسافت قصد داشت تا ویندوز CE، سیستم عامل اصلی کنسول دریم‌کست باشد، اما در نهایت به یک سیستم عامل جانبی در این کنسول تبدیل شد که تنها برخی بازی‌های دریم‌کست با آن سازگار بودند. با این که این همکاری نصفه و نیمه ماند و دریم کست عمر زیادی نداشت، به‌عنوان آخرین کنسول بازی شرکت سگا، تأثیر آشکاری روی اولین کنسول بازی شرکت مایکروسافت یعنی ایکس باکس داشت به‌خصوص روی کنترلر آن.

مایکروسافت دقیقا از همان جایی شروع کرد که دریم‌کست در آن نقطه پایان یافته بود. این شرکت با ایجاد شبکه‌ی آنلاین خود و به کار گرفتن توسعه‌دهنده‌های بازیِ کنسول دریم‌کست به ساخت بازی برای سیستم‌های خود، توانست کم کم مقدمات ساخت اولین کنسول بازی خانگی خود را فراهم کند. این شرکت هم‌چنین در طراحی‌های خود از دریم‌کست و به‌خصوص کنترلر آن الهام گرفت.

۶. دسته‌ی بازی Nintendo Wii

شاید خیلی‌ها با حضور این دسته‌ی بازی در لیست بهترین‌ها به دلیل تفاوت‌هایی که دارد موافق نباشند. این کنترلر شبیه هیچ چیزی نبود که گیمرها تصورش را می‌کردند و از این جهت توی ذوق بسیاری از بازی‌کن‌ها هم خورد. این دسته‌ی بازی در واقع یک ریموت کنترل با سنسورهای حرکتی و یک جوی استیک آنالوگ بود. نکته‌ای که درباره‌ی این دسته‌ی بازی وجود دارد این است که در برخی نمونه‌ها به طور شگفت‌انگیزی خوب عمل می‌کرد.

دکمه‌ی A در وسط این کنترلر و دکمه ی B در پشت ماشه‌ تعبیه شده بودند. دی-پد در بالای آن بود و علاوه بر این دکمه‌های C و Z همان ماشه‌های کنترلر بودند که از لحاظ استفاده بسیار راحت و کاربردی بودند. تنها نکته‌ی منفی که می‌توان در دسته‌ی بازی نینتندو وی برشمرد، این است که دکمه‌های ۱ و ۲ در پایین آن بودند که رسیدن به آن‌ها گاهی سخت بود.

نسخه‌های اولیه‌ی این کنترلر عیب و نقص‌هایی داشت و اشاره‌گر و سنسورهای آن دقت بالایی در محیط‌های بازی‌ سه‌بعدی نداشت. اما با پیشرفت‌هایی که در ساخت این کنترلر به وجود آمد، بازی‌های بسیاری را برای کاربران لذت‌بخش‌تر کرد؛ بازی‌هایی همچون زلدا و سه‌گانه‌ی پرایم. با انتشار نسخه‌های جدیدتر این کنترلر موسوم به Wii Motion Plus نینتندو سرانجام به استاندارهایی که برای دسته‌ی بازی نوآورانه و متفاوت وی در نظر گرفته بود رسید.

حتی اگر شما هم از افرادی باشید که دسته ی بازی نینتندو وی را دوست ندارید، باید بپذیرید که این وسیله بسیار منحصربفرد بود و با تلاش توسعه‌دهنده‌های بازی‌های ویدیویی پتانسیل بالایی برای ارائه‌ی تجربه‌ای لذت‌بخش از بازی‌ها برای دوست‌داران این کنسول فراهم شد.

۵. دسته بازی Wii U

دسته ی بازی «وی یو» اساسا کنترلرهای نینتندو دی اس و 3DS را به کنسول بازی خانگی آورد و دست بازی‌سازها را برای طراحی قابلیت‌های حرکتی جدید و غیر معمول‌تر باز گذاشت. اولین تفاوت بارز دسته‌ی کنسول وی یو، در صفحه نمایش کوچکی است که برای مدیریت کوله‌پشتی و ظرفیت آن، نمایش نقشه‌ها و هر چیز دیگری که نینتندو دی اس و 3DS قادر به نمایش آن بودند، کاربرد داشت. این نمایشگر در کنار ویژگی کنترل حرکتیِ دسته خیلی کاربرد داشت. هم‌چنین راه سریع و میان‌بری برای زیر و رو کردن منو بازی‌ها بود.

مهم‌تر از همه‌ی مزیت‌هایی که به آن اشاره شد، در برخی از بازی‌ها می‌شد بدون نیاز به صفحه نمایشگر و تلویزیون با همین نمایشگر روی دسته به بازی پرداخت. این ویژگی برای بازی‌هایی همچون Ninja Gaiden 3 جالب و کاربردی بود. سرعت و دقتی که کنترلر وی یو داشت بسیار بیشتر از کنترلر وی بود و این تجربه‌ی لذت‌بخشی از بازی کردن روی این کنسول و با این دسته‌ی بازی را برای کاربرها ارائه می‌کرد. یکی از نقطه ضعف‌های این دسته‌ی بازی عمر کوتاه باتری آن بود. به‌خصوص اگر از نمایشگر روی دسته برای بازی کردن استفاده می‌شد.

ناگفته نماند که این دسته‌ی بازی دو جوی استیک آنالوگ، چهار دکمه در سمت راست، دکمه‌های جهت‌دار و دکمه‌ی home دارد. همین‌طور دکمه‌های R1,2,3 و L1,2,3 هم در آن طراحی شده که متاسفانه به فشار حساس نیستند که در برخی بازی‌ها ایجاد مشکل می‌کند. با طراحی جدیدی که این کنترلر داشت عادت کردن به آن کمی زمان می‌برد اما بعد از مدتی کنترلر بسیار خوش‌دستی محسوب می‌شد.

۴. دسته بازی پلی‌استیشن – دوال‌شاک

با ظهور اولین پلی‌استیشن در صنعت گیم دسته‌ی بازی این کنسول بسیار متفاوت و نوآورانه بود. اگرچه همه‌ی دکمه‌های آن را از پیش می‌شناختیم، اما ترکیب و چیدمان آنها روی این دسته بی‌نقص به نظر می‌رسید. کنترلر دوال شاک پلی استیشن در واقع همان طرح اولیه‌ای است که هنوز هم با گذشت ۲۷ سال در کنترلرهای نسل جدیدتر این کنسول می‌بینیم.

شاید تعجب کنید اگر بگوییم اولین دوال شاک فاقد جوی استیک‌های آنالوگ بود و همین کمبود، سونی را مجبور کرد که خیلی زود در طراحی خود تجدید نظر کرده و این استیک‌ها را به دسته اضافه کند. بنابراین این دسته ی بازی با دکمه‌های جهت‌دار در سمت چپ و چهار دکمه با علائم ضربدر، دایره، مثلث و مربع در سمت راست و دکمه‌های L، R و R3 و L3 در بالای آن خیلی زود به دسته‌ی بازی محبوب بسیاری از گیمرهای دنیا تبدیل شد. کنترلری که طی نسل‌های مختلف کنسول بازی پلی استیشن به نوعی تکرار شد و به استانداردی در طراحی دسته های بازی بدل گشت.

دسته‌ی بازی بعدی پلی استیشن موسوم به دوال شاک ۲ هم همان طراحی و ویژگی‌ها را داشت. دوال‌شاک ۳ هم همین‌طور با این تفاوت که بی‌سیم بود و یک دکمه‌ی اضافه به نام پلی استیشن داشت. دوال شاک ۴ هم همان زبان طراحی معمول پلی‌استیشن را داشت؛ البته با ارگونومی بهتر و حفظ قابلیت‌های حسگر حرکتی دوال‌شاک ۳ و اضافه کردن تاچ‌پد و اسپیکر.

۳. دسته بازی گیم کیوب – Wave Bird

مهم نیست کنسول گیم کیوب نینتندو را داشته‌اید یا نه؛ دسته‌ی بازی این کنسول موسوم به «وِیو بیرد» از آن وسیله‌هایی است که عاشق‌اش می‌شوید. به عقیده‌ی بسیاری گیم کیوب بهترین دسته‌ی بازی در میان کنسول‌های نینتندو را دارد. البته ویو بیرد کنترلر استاندارد این کنسول نبود. این کنترلر از لوازم جانبی کنسول گیم کیوب بود و می‌شد به اختیار آن را تهیه کرد.

طراحی ویو بیرد کاملا مشابه دسته‌ی بازی استاندارد گیم کیوب بود با این تفاوت که بی‌سیم بود. در آن سال‌ها این یک گام بزرگ در صنعت بازی‌های ویدیویی بود و بسیاری از شرکت‌های فعال در عرصه‌ی ساخت کنسول‌های بازی خانگی را با مفهوم کنترلرهای بی‌سیم آشنا کرد.

این کنترلر از نمونه‌ی استاندارد کمی بزرگتر اما بسیار خوش‌دست بود. دکمه‌های L و R حساس به فشار بودند. طراحی دکمه‌های سمت راست متفاوت بود و این دکمه‌ها در اندازه‌های کوچک و بزرگ کنار هم قرار گرفته بودند. دکمه‌های جهت‌دار درست زیر این چهار دکمه بود. جوی استیک‌های آنالوگ در دو رنگ متفاوت طراحی شده بود و یک دکمه‌ی استارت درست در وسط آن‌ها قرار داشت. در کل ظاهر دسته بسیار بامزه و دوست‌داشتنی بود و البته احساس راحتی در استفاده از آن هم بالا بود.

۲. پرو کنترلر یا دسته‌ی حرفه‌ای Wii U و Switch

شماره‌ی دو در لیست بهترین‌های ما باز هم مربوط به کنسول وی یو است. کنسول نینتندو وی یو با دو کنترلر اصلی عرضه شده بود؛ نسخه ی استاندارد و نسخه‌ی حرفه‌ای یا پرو کنترلر. البته که کنترلر Wii U Pro برای کنترل بهتر بازی‌های به‌خصوصی طراحی شده بود. بازی‌هایی مثل اساسینز کرید ۳، نینجا گایدن ۳ و Warriors Orochi 3 Hyper.

در نگاه اول بسیاری این کنترلر حرفه‌ای را با دسته‌ی بازی ایکس باکس ۳۶۰ اشتباه می‌گیرند. واقعیت این است که این دو کنترلر طراحی مشابهی دارند هرچند که وی یو پرو کمی بزرگتر از دسته‌ی ایکس باکس است. این کنترلر بی‌سیم هم‌چنین باتری‌های حجیمی که ایکس باکس ۳۶۰ روی دسته‌اش تعبیه می‌کرد را نداشت و دکمه‌های جهت‌دار شکل متفاوتی داشتند. اما تفاوت مهم‌تر بین این دو دسته‌ی بازی، در عوض شدن جای جوی استیک با چهار دکمه‌ی سمت راست دسته است. این دسته‌ی بازی بسیاری از کاربران خود را برای سال ها راضی نگه داشت و خاطره‌ای به یاد ماندنی از بازی‌ها را برای آن‌ها رقم زد.

۱. دسته بازی ایکس باکس ۳۶۰

کنسول ایکس باکس ۳۶۰ از محبوب‌ترین کنسول‌های بازی و کنترلر آن جزء خوش‌دست‌ترین کنترلرها است. این دسته‌ی بازی بی‌سیم دو گریپ در طرفین دارد که به‌خوبی کنترلر را در دست بازیکن جا می‌دهد. چهار دکمه در سمت راست کنترلر، دو جوی استیک آنالوگ و یک دی-پد در میان آن‌ها قرار دارد. علاوه بر این دکمه‌های L و R حساس به فشار، دکمه‌های LB و RB و R3 و L3، دکمه‌ی استارت و انتخاب و هم‌چنین یک دکمه‌ی ایکس باکس برای دسترسی به داشبورد و سایر ویژگی‌های کنسول ایکس باکس ۳۶۰ در آن تعبیه شده است. این دسته‌ی بازی امکان اتصال میکروفن و تکست پد را هم دارد.

بسیاری از گیمرها به استفاده از این دسته‌ی بازی روی کامپیوترهای شخصی هم عادت داشتند که یک مزیت خوب برای آن به شمار می‌رفت. همانطور که پیش از این هم گفتیم، تأثیر دریم‌کست روی ایکس باکس ۳۶۰ و کنترلر آن مشهود است و این مسأله دوست‌داران دریم‌کست را خوشحال می‌کرد. دسته‌ی بازی ایکس باکس ۳۶۰ با طراحی زیبا خیلی زود به بهترین کنترلر در دنیای بازی‌های ویدیویی تبدیل شد.

مایکروسافت در کنسول‌ بعدی خود، ایکس باکس وان، همان طراجی دسته‌ی بازی ۳۶۰ را تکرار کرد. مایکروسافت کلیدهای جهت‌دارِ دسته‌ی ایکس‌باکس وان را نسبت به ۳۶۰ بهتر کرد. این کلیدها در دسته‌ی بازی ایکس باکس ۳۶۰ یک صفحه‌ی گرد داشتند که استفاده از آن را سخت می‌کرد. در حالت کلی اما ارگونومی کنترلر ایکس باکس ۳۶۰ حتی بهتر از کنترلر ایکس باکس وان بود.