۱۰ فیلم برتر رضا عطاران؛ ستارهی کمدی و درام (پرتره‌ی بازیگر)
رضا عطاران بار دیگر به سینما بازگشته است و این می‌تواند خبر خوبی برای علاقه‌مندان به این بازیگر باشد. اگرچه عطاران همانند قبل پرکار نیست ولی هنوز فیلم‌هایش قابلیت دیده شدن و پرفروش شدن دارند. شخصیت شیرین و کاریزماتیک رضا عطاران، از او چهره‌ای بی‌مانند و یونیک در سینمای ایران ساخته است و بهترین فیلم‌های رضا عطاران را مستحق توجه میکند. بازیگری که کارگردانان و تهیه‌کنندگان او را یک چهره منحصر به‌فرد می‌دانند که آدم‌ها دوست دارند او را نگاه کنند و از دیدنش لذت ببرند.
با اینکه عطاران در نیمه‌ی دههی هفتاد وارد سینما شد اما چندین سال برای تبدیل شدن به یک ستارهی تمام عیار صبر کرد. باید گفت خداحافظی از تلویزیون و کار نکردن با صداوسیما برای این بازیگر سبب خیر شد و موجب شد تا عطاران در فیلم‌های سینمایی بدرخشد و در بسیاری از فیلم‌ها یک تنه عامل جذابیت آن فیلم شود.
پس از آنکه عطاران بعد از مجموعه «بزنگاه» در سال ۱۳۸۷ با دلخوری و ناراحتی از تلویزیون رفت، مسیر در سینما برایش هموار شد. او از این به بعد تمام انرژی‌اش را برای سینما گذاشت و همین موجب پرکاری و بالا رفتن کیفیت بازی‌هایش شد. به طوری که سال‌های پایانی دههی هشتاد، آغازی بر درخشش این کمدین در سینما بود.
اما عطاران در دههی نود یک سورپرایز مهم هم داشت. او برای اولین بار در نقشی جدی مقابل دوربین رفت تا بخشی از قابلیت‌های کشف نشده‌ی بازیگری‌اش به چشم بیاید. در تمام این سال‌ها برند عطاران به اعتباری برای فروش و دیده شدن فیلم‌ها تبدیل شده است. بازیگری و طنازی در ذات اوست و هنگامی که این ویژگی‌های ذاتی را در کنار هوشمندی‌اش در خلق موقعیت‌های کمیک و نویسندگی قرار می‌دهید، متوجه استعدادهای ناب عطاران در سینمای ایران خواهید شد.
به مناسبت اکران فیلم «قیف»، در این مطلب نگاهی به ۱۰ فیلم برتر عطاران داشته‌ایم. هرچند که در میان انبوه فیلم‌های سینمایی‌ای که این بازیگر بازی کرده، انتخاب ۱۰ فیلم برتر، کار سختی است.
۱۰. رد کارپت
- کارگردان: رضا عطاران
- بازیگران: رضا عطاران، جمال هاشمی، علی سرتیپی
- سال ساخت: ۱۳۹۲
یکی از بهترین فیلم‌های رضا عطاران که با نبوغ خاص او ساخته شده است. سینمای ایران به فیلم‌هایی از این جنس نیاز دارد تا خودش را از موضوعات و ژانرهای کلیشه‌ای و تکراری جدا کند. ممکن است ایده‌ی ساخت چنین فیلمی به ذهن هر کارگردانی برسد ولی هر کسی جرات و جسارت ساختش را ندارد. اما عملگرایی عطاران، این جرات را به او داد تا ایده‌اش را عملی کند و یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های کمدی سینمای ایران را بسازد.
اگرچه «رد کارپت» در فرم، شکلی پیچیده ندارد ولی همین سادگی، سختی‌های زیادی برای ساخت به همراه دارد. فیلم در کل یک داستان یک خطی دارد و تا پایان بر اساس همان ایده پیش می‌رود ولی شکل مستندگونه‌ی فیلم، جذابیت‌های زیادی به فیلم بخشیده است. جوانی عاشق سینما قصد دارد در زمان برگزاری جشنوارهی کن به فرانسه برود و آنجا فیلمنامه‌اش را به دست اسپیلبرگ برساند. سوژه ساده به نظر می‌رسد ولی در زمان برگزاری جشنوارهی کن و به شکل در لحظه و بداهه کار کردن جذابیت‌های زیادی را به فیلم می‌بخشد.
نمونه‌هایی چنین سبک‌های فیلمسازی را در سینمای جهان شاهد بوده‌ایم و آثار کمدین معروف، ساشا بارون کوهن بهترین نمونه‌اش است. سینمای ایران هم به فیلمسازانی مثل عطاران برای ساخت و تجربه‌ی چنین فیلم‌هایی نیاز دارد. سینماگران ایرانی باید به خودشان جرات پرداختن به سبک‌ها و موضوعات نو را بدهند و آن‌ها باید خودشان را برای کار کردن سبک‌ها و فرم‌های مختلف آماده کنند. خلق شوخی‌های سیاسی و اجتماعی و قرار گرفتن در یک موقعیت متفاوت از نقاط قوت دیگر «رد کارپت» است. عطاران یک تنه بار فیلم را به دوش می‌کشد و از ابتدا تا انتهای فیلم تک ستارهی فیلم باقی می‌ماند.
«رد کارپت» را بیشتر نه به خاطر شوخی‌هایش و موقعیت‌های کمدی‌اش بلکه باید به خاطر فرم و ایده‌ی درخشانش تحسین کرد. «رد کارپت» از آن فیلم‌هایی است که سینمای ایران به آن نیاز داشت تا کمی خلاقیت و جرات به آن تزریق شود.
۹. بیخود و بی‌جهت
- کارگردان: عبدالرضا کاهانی
- بازیگران: رضا عطاران، احمد مهرانفر، پانته‌آ بهرام، نگار جواهریان
- سال ساخت: ۱۳۹۰
چقدر حیف که کاهانی دیگر در سینمای ایران حضور ندارد و دیگر شاهد همکاری این کارگردان با رضا عطاران نیستیم؛ همکاری که تعدادی از بهترین فیلم‌های رضا عطاران را رقم زد. این کارگردان و بازیگر در سه فیلم با هم همکاری داشتند که هر سه فیلم جزو فیلم‌های خوب عطاران به شمار می‌روند. کاهانی سوژه‌های اجتماعی را با زبان طنز که گاهی به گروتسک نزدیک می‌شد، می‌ساخت. فیلم‌های کاهانی بیشتر در سبک ابزورد بود و نوعی از سرگشتگی و بیهودگی را در کاراکتر فیلم‌هایش می‌دیدیم.
عطاران با دریافتی درست از این جنس فیلمسازی به ستارهی فیلم‌های کاهانی تبدیل شده بود. زوج عطاران و مهرانفر در «بیخود و بی‌جهت» به خوبی بیهودگی و تعارض میان آدم‌ها را به تصویر می‌کشد. همچنین شخصیت‌ها جدالی بیهوده بر سر مسائل بی‌اهمیت و هیچ و پوچ دارند. دو شخصیت بی‌مسئولیتِ مرد فیلم حتی در وضعیتی به ظاهر بغرنج و پیچیده نیز دست از شوخی‌ها و یاوه‌گویی‌هایشان بر نمی‌دارند و تا پایان غرق در دنیای خودشان می‌مانند.
همانطور که از نام فیلم برمی‌آید، همه چیز در فیلم بیخود و بی‌جهت است. از دعواها تا تقلاهای شخصیت‌ها برای برگزاری عروسی و انجام ناقص اسباب‌کشی، همه بیخود و بی‌جهت انجام می‌شود. در پایان، هنگامی که تمام شخصیت‌ها وارد خانه می‌شوند و در را می‌بندند، مشخص می‌شود تمام دعواها و درگیری‌های آن‌ها سر هیچی بوده و اصلا این همه مدت ارزش این همه استرس و ناراحتی را نداشته است.
۸. خوابم میاد
- کارگردان: رضا عطاران
- بازیگران: رضا عطاران، مریلا زارعی، اکبر عبدی
- سال ساخت: ۱۳۹۰
عطاران در نخستین فیلم سینمایی‌اش، دوباره به همان ژانر و فضای مورد علاقه‌اش برگشت. او این بار در سینما دستش برای خلق موقعیت‌های کمدی بازتر از تلویزیون بود و خیلی بهتر توانست ایده‌هایش را اجرایی کند. فیلم در سی‌امین جشنوارهی فیلم فجر حسابی دیده شد و سه سیمرغ که یکی از آن‌ها سیمرغ بهترین کارگردانی بخش نگاهی نو بود را کسب کرد.
عطاران در «خوابم میاد» شخصیتی گیج و منگ را در موقعیتی سخت و بغرنج قرار می‌دهد. فیلم با در هم آمیختن کمدی و تراژدی، گاه می‌خنداند و گاهی هم بار احساسی به همراه دارد. عطاران شخصیت اصلی فیلمش را بر عهده دارد و با استفاده از فلش بک‌هایی هوشمندانه، فیلم را خیلی خوب شروع میکند. بازی اکبر عبدی در نقش مادر رضا نیز یکی دیگر از ایده‌های هوشمندانه عطاران برای باورپذیر کردن روابط میان شخصیت‌هاست. «خوابم میاد» سرشار از لحظات کمیک و احساسی است. فیلمی دلنشین که در پایان حس خوبی را به بیننده‌اش منتقل میکند.
«خوابم میاد» یکی از کمدی‌های خوب و دلنشین سینمای ایران است. بسیاری از تماشای این فیلم گفتند همان بهتر که عطاران از تلویزیون به سینما آمد تا با فراغ بال بیشتر و خیال آسوده‌تری کار کند. همه ورود عطاران به سینما را به فال نیک گرفتند و از ورود یک کمدی‌ساز کاربلد و باهوش خوشحال شدند.
۷. مصادره
- کارگردان: مهران احمدی
- بازیگران: رضا عطاران، هومن سیدی، بابک حمیدیان
- سال ساخت: ۱۳۹۶
در «مصادره» دیگر موقعیت عطاران به عنوان ستارهی بی‌چون و چرای سینمای ایران تثبیت شده است و فروش فیلم‌های او، نشانی از محبوبیت و موفقیت این بازیگر دارد. «مصادره» یکی دیگر از آن فیلم‌هایی است که بر روی کاکل عطاران می‌چرخد و طنازی‌های او فیلم را جذاب کرده است. کاملا مشخص است علی فرقانی، فیلمنامه را بر پایه‌ی توانایی‌های عطاران نوشته و حساب ویژه‌ای روی دیده شدن فیلمش به خاطر بازیگر شخصیت اصلی‌اش باز کرده است. ایده‌ای که خیلی خوب جواب داد و فیلم را در گیشه پرفروش کرد.
عطاران در نقش یک مامور ساواک شخصیتی گیج و سر به هوا دارد و خیلی متوجه اتفاقات پیرامونش نیست. عطاران در خلق چنین کاراکترهایی مهارت دارد و به خوبی چنین نقش‌هایی را در می‌آورد. او در نقش شخصیتی به نام اسماعیل یارجانلو را بازی میکند که پس از انقلاب به دنبال زنده کردن زمین مصادره‌ایش است ولی مشکلات زیادی برای رسیدن به زمینش دارد.
سوژه‌ی نو و جذاب فیلم همراه با بازی خوب عطاران، اولین تجربه‌ی کارگردانی احمدی را فیلمی قابل قبول کرده است. بخش زیادی از موفقیت فیلم به توانایی‌های عطاران برمی‌گردد و اوست که یک تنه فیلم را جذاب کرده است.
۶. استراحت مطلق؛ از بهترین فیلم‌های رضا عطاران در همکای با کاهانی
- کارگردان: عبدالرضا کاهانی
- بازیگران: رضا عطاران، ترانه علیدوستی، بابک حمیدیان
- سال ساخت: ۱۳۹۳
کاهانی در «استراحت مطلق» از زبان طنز فیلمش کم کرد و بر تلخی‌های اجتماعی‌اش افزود. این فیلم برخلاف تجربه‌های قبلی کاهانی و عطاران، خیلی بر پایه‌ی موقعیت‌های کمدی پیش نمی‌رود و حتی بیشتر لحظاتش زبانی تلخ، گزنده و انتقادی دارد. فیلم درباره‌ی آدم‌های طبقه‌ی فرودست و حاشیه‌ای است که در متن یک شهر شلوغ خیلی دیده نمی‌شوند و به چشم نمی‌آیند.
عطاران در این فیلم در کنار همسرش، فریده فرامرزی بازی کرد. این ایده‌ی کاهانی موجب شد تا او بتواند بعضی از خط قرمزهای رایج در سینمای ایران را دور بزند و فضای فیلمش را رئال‌تر کند. اگرچه بازی عطاران خیلی کمدی نیست ولی باز هم رگه‌هایی از آن طنازی و شوخ‌طبعی را می‌توان در گفتار و رفتار این بازیگر مشاهده کرد.
عطاران در این فیلم در نقش نصاب ماهواره و فروشنده‌ی رسیور، بازی قابل قبولی را ارائه می‌دهد. همان پوچی و بی‌معنایی باز در میان کاراکترها دیده می‌شود منتهی با این تفاوت که این بار این پوچی در قالب کمک به زنی بی‌سر پناه کمی معنا یافته است. «استراحت مطلق» رئال‌ترین فیلم کاهانی است و این مورد زیر سایه‌ی بازی بازیگرانش به دست آمده است.
۵. دهلیز؛ از بهترین بهترین فیلم‌های رضا عطاران که کمدی نیستند
- کارگردان: بهروز شعیبی
- بازیگران: رضا عطاران، هانیه توسلی، سعید چنگیزیان
- سال ساخت: ۱۳۹۲
تماشای عطاران در نقشی جدی بزرگترین سورپرایز این فیلم بود و نمی‌توان آن را در فهرست بهترین فیلم‌های رضا عطاران جا نداد. بهروز شعیبی، ناگهان این کمدین محبوب را در نقشی کاملا جدی محک زد و ریسک بزرگی را قبول کرد. تا پیش از «دهلیز» کمتر کسی عطاران را در نقشی جدی دیده بود و بازی او در این فیلم یک خرق عادت به شمار می‌رفت.
نقش‌آفرینی درخشان عطاران در «دهلیز» استعداد ذاتی این بازیگر را نشان داد. در صورت کارگردانی و شخصیت‌پردازی درست، عطاران می‌تواند ستارهی فیلم‌های جدی و غیرکمدی هم باشد. او قبلا یک بار با «قرنطینه» چنین کاری کرده بود و این بار بازی پخته‌اش در «دهلیز» مهر تائیدی بر توانایی‌هایش بود. بازی خوب عطاران داوران سی و یکمین دوره‌ی جشنوارهی فیلم فجر را مجاب کرد تا او را برای بهترین بازیگر نقش اول مرد نامزد کنند. جایزه‌ای که در نهایت به حمید فرخ‌نژاد برای فیلم «استرداد» رسید.
بازی عطاران در «دهلیز» از چیزی که بسیاری تصور می‌کردند بهتر از آب درآمد تا این بازیگر نشان دهد در خلق نقش‌های غیرکمدی توانایی زیادی دارد. با وجود بازی خوب عطاران اما فیلمسازان همچنان اصرار به بازی او در فیلم‌های کمدی دارند. تنها روح‌الله حجازی بود که با فیلم «روشن» بار دیگر عطاران را در یک نقش جدی محک زد و او را از کاراکترهای کمدی همیشگی دور کرد.
۴. اسب حیوان نجیبی است
- کارگردان: عبدالرضا کاهانی
- بازیگران: رضا عطاران، حبیب رضایی، پارسا پیروزفر
- سال ساخت: ۱۳۸۹
اولین هماری کاهانی و عطاران از چیزی که همه فکر می‌کردند خیلی درخشان‌تر شد. «اسب حیوان نجیبی است» آغاز دور جدیدی از فیلمسازی کاهانی است و او همراه با عطاران، در این مسیر حرکت کرد.
عطاران در نقش بهروز شکیبا، خلافکاری است که برای یک مرخصی ۲۴ ساعته از زندان خارج شده و در همین فاصله‌ی کوتاه دنبال فرصتی جهت تلکه کردن مردم می‌گردد. او در قالب یک مامور پلیس در دل شهر حرکت میکند و با گیر دادن به مردم، بساط سوءاستفاده از آن‌ها را فراهم میکند.
سوژه‌ی فیلم بسیار درخشان است و کمتر کارگردانی جسارت پرداختن به آن را دارد. کاهانی با نکته‌بینی و جسارتش این فیلم را کارگردانی کرد تا یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های کمدی سینمای ایران را بسازد. کاهانی این سبک از فیلمسازی را در آثار دیگرش پخته‌تر کرد و با نگاهی متفاوت‌تر به مسائل اجتماعی پرداخت.
۳. ورود آقایان ممنوع؛ از بهترین فیلم‌های رضا عطاران در ژانر کمدی
- کارگردان: رامبد جوان
- بازیگران: رضا عطاران، ویشکا آسایش، مانی حقیقی
- سال ساخت: ۱۳۸۹
«ورود آقایان ممنوع» در زمان اکرانش، موجی گسترده به راه انداخت و به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های آن سال‌ها تبدیل شد. شاید رامبد جوان انتظار چنین استقبال گسترده‌ای از فیلمش را نداشت ولی داستان جذاب و بازی دلنشین عطاران، «ورود آقایان ممنوع» را به یکی ماندگارترین فیلم‌های کمدی سینمای ایران تبدیل کرد.
پیمان قاسم‌خانی به عنوان نویسنده‌ی فیلم، شخصیت اصلی فیلم را با توجه به جنس بازی عطاران نوشت. سازندگان از ابتدا عطاران را برای این کار در نظر داشتند و انتخاب خیلی بجا و درستی هم داشتند. بخش زیادی از موفقیت و فروش فیلم به بازی عطاران برمی‌گردد و اوست که با شوخی و حرکاتش، فیلم را دیدنی میکند. «ورود آقایان ممنوع» در بیست و نهمین جشنوارهی فیلم فجر بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد و همین موضوع اقبال مردمی به فیلم را نشان می‌دهد.
قاسم‌خانی که طنزهای موقعیت را به خوبی در می‌آورد، این بار با استفاده از ایده‌ی قرار گرفتن یک معلم مرد در یک دبیرستان دخترانه، یک کمدی درخشان خلق کرد. عطاران همانند فیلم‌های دیگرش همان شخصیت گیج و مشنگ و شیرین را دارد که با خنگ بازی کارهایش را پیش می‌برد.
همچنین بازی بداهه عطاران کمک کرده تا بازی دیگر بازیگران نیز به چشم بیاید. بازی ویشکا آسایش در کنار عطاران خیلی خوب دیده شد و حضور پررنگ عطاران در صحنه‌ها برای دیگر بازیگران نیز موقعیت‌‌‌سازی کرد. شوخی‌های پخته و به اندازه فیلم و بازی بدون نقص عطاران از «ورود آقایان ممنوع» یک الگوی مناسب برای کمدی‌سازی خلق کرد.
۲. نهنگ عنبر
- کارگردان: سامان مقدم
- بازیگران: رضا عطاران، مهناز افشار، ویشکا آسایش
- سال ساخت: ۱۳۹۳
باید گفت «نهنگ عنبر» اولین فیلم سینمایی بود که سینماگران را به بازسازی دههی شصت و شوخی با اتفاقات و مسائل آن دوره آشنا کرد. مقدم با سفر به دههی شصت که دوره‌ای منحصر به فرد و خاطره‌انگیز برای بسیاری از ایرانی‌هاست، با بسیاری از مولفه‌ها و نشانه‌های آن زمان شوخی کرد.
مقدم در فیلمش به محدودیت‌های رایج در دههی شصت پرداخت و بنای لحظات کمیک فیلمش را بر مبنای شوخی با همین محدودیت‌ها گذاشت. هرچند کوتاه بودن حضور ارژنگ صنوبر در برخی سکانس‌ها مثل سکانس جنگ و پرش فیلم از این مقطع، نشان از ممیزی‌های زیاد فیلم دارد.
«نهنگ عنبر» داستان جذابی برای روایت دارد و از همان ابتدا بیننده جذب شوخی‌ها و موقعیت‌های کمدی فیلم می‌شود. با وجود داستان جذاب و شبیه‌سازی خوب فیلم، عطاران ستارهی فیلم است و بازی اوست که از مخاطب خنده می‌گیرد. شخصیت ارژنگ در فیلم مردی تنها و بدشانس است که از همان زمان بچگی و رفتن مادرش با عکاس، بدشانسی بیخ گلویش چسبیده و همچنان با او حرکت میکند.
«نهنگ عنبر» دومین فیلم پرفروش سال ۱۳۹۴ شد و استقبال چشمگیر مردم سبب شد تا سامان مقدم سری دومش را نیز بسازد. سری دومی که به درخشانی و طنازی، قسمت اول نبود و نتوانست آن موفقیت را تکرار کند.
۱. هزارپا
- کارگردان: ابوالحسن داودی
- بازیگران: رضا عطاران، جواد عزتی، سارا بهرامی، مهران احمدی
- سال ساخت: ۱۳۹۶
بعضی از کارگردانان ایرانی با اینکه کمتر کمدی می‌سازند ولی با ساخت فیلم کمدی‌شان نشان می‌دهند چه درک بالایی از این ژانر سینمایی دارند. ابوالحسن داودی پس از ساخت چند فیلم جدی، با «هزارپا» موج تازه‌ای را در سینمای ایران به راه انداخت و یکی از بهترین فیلم‌های کمدی را کارگردانی کرد.
فیلم در سوژه بسیار درخشان و ناب است. باید به هوشمندی نویسندگان فیلم تبریک گفت که با چنین موضوع حساسی اینگونه ظریف و هوشمندانه شوخی کرده‌اند. عطاران در نقش رضا نیازی، برای نزدیک شدن به دختر مورد علاقه‌اش خود را جانباز جنگ جا می‌زند و با ورودش به آسایشگاه جانبازان لحظات کمیک زیادی را خلق میکند.
«هزارپا» پر از شوخی‌های مختلف است و خیلی خوب از مخاطبش خنده می‌گیرد. بیشتر بار شوخی‌ها نیز بر دوش عطاران است و او با همان طنازی همیشگی‌اش هر موقعیت را به بهترین شکل کمدی میکند. «هزارپا» با گذشت چند سال از اکرانش هنوز قدرت خنداندن مخاطب را دارد و همچنان بخش‌هایی از فیلم در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود.
یک داستان قوی، کارگردانی درست و بازی‌های خوب، «هزارپا» را به یکی از بهترین فیلم‌های کمدی سینمای ایران تبدیل کرد. با در نظر گرفتن تورم، این فیلم دومین فیلم پرفروش سینمای ایران و پرمخاطب‌ترین فیلم دههی نود با بیش از چهار میلیون تماشاگر است.
عالی بود ممنونم از نویسنده محترم