ترفندهای ساده و کاربردی برای آموزش استفاده از توالت به کودکان نوپا
همیشه والدین در ارتباط با کودکان نوپای خود با سه سوال اساسی روبه‌رو هستند: «چطور آن‌ها را مشغول کنیم؟»، «چطور آن‌ها را راضی به مصرف غذای سالم کنیم؟» و «چطور استفاده از توالت را به آن‌ها بیاموزیم؟»
کودکان نوپا در دنیای خودشان سیر می‌کنند و از ابراز احساسات مختلف خود ترسی ندارند؛ به همین دلیل وقتی شروع به آموزش موضوعی به آن‌ها می‌کنید، اوضاع خیلی خوب پیش نمی‌رود. اگر هم این موضوع آموزشی در ارتباط با استفاده از توالت باشد، شرایط به شکل بسیار ناامید کننده‌ای پیش می‌رود.
امروز در دیجی‌کالا مگ تصمیم گرفته‌ایم ترفندها و تمرین‌های کوچکی را در این خصوص به شما یاد بدهیم تا در زمان آموزش کودک خود از آن‌ها استفاده کنید.
چه زمانی آموزش را شروع کنیم؟
آموزش کارهای ساده و رفع احتیاجات روزانه برای والدین و کودکان یک روند کاملا فردی است و نمی‌توان زمان مشخصی برای آن تعیین کرد. البته روشهای مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای تشخیص زمان مناسب و آغاز آموزش از آن‌ها استفاده کنید. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در این خصوص در نظر داشته باشید، آمادگی کودک نوپای شما برای دریافت آموزش است.
کودکان معمولا در سن بین ۱۸ ماه تا ۳ سال، آماده‌ی دریافت آموزش‌های مختلف می‌شوند. اما در این بین استثنا هم وجود دارد و گاهی کودک به ۴ سالگی می‌رسد اما هنوز نمی‌توانید موضوعات ساده را به او آموزش دهید.
در ادامه بعضی از نشانه‌های آمادگی کودک برای آموزش رفتن به دستشویی را برای شما می‌گوییم. این علائم در دو بخش جسمی و ذهنی دسته‌بندی می‌شود و نشان دهنده‌ی آن است که کودک شما توانایی کنترل مثانه و روده‌ی خود را به دست آورده است.
علائم آمادگی جسمی کودک برای استفاده از توالت
- گذراندن ساعت‌های خشک طولانی‌تر: کودک نوپای شما بدون اینکه خود را خیس کند، چندین ساعت بازی می‌کند یا می‌خوابد و حتی در خواب شبانه هم پوشک خود را خیس نمی‌کند.
- گذراندن شب‌ها بدون اجابت مزاج: روده‌ی کودک در طول خواب شبانه کار نمی‌کند و این نشانه‌ی خوبی از کنترل آن‌ها بر اجابت مزاج است.
- کودک به شما اعلام می‌کند ادرار یا مدفوع دارد: وقتی کودک شما نیاز به دستشویی رفتن را اعلام می‌کند یعنی درک کاملی از این کار دارد و آماده‌ی آموزش دیدن است.
- برای دستشویی رفتن از اتاق خارج می‌شود یا خود را پنهان می‌کند: وقتی کودک برای مدفوع کردن خود را پنهان می‌کند نشانه‌ای این است که حریم شخصی را می‌شناسد و سعی در حفظ آن دارد. این موضوع نشانه‌ی آگاهی کودک از کاری است که در حال انجام آن است، پس ممکن است به زمان مناسب برای ارائه‌ی آموزش رسیده باشید.
علائم آمادگی احساسی و ذهنی کودک برای استفاده از توالت
- علاقه به استفاده از توالت
- اعلام نیاز به توالت زمانی که پوشک دارد.
- تمایل به نشستن روی توالت مخصوص کودکان
- درخواست استفاده از لباس زیر
- تمایل به انجام مستقل کارهای بهداشتی مربوط به توالت
اگر کودک شما ترکیبی از دو دسته علائم بالا را داشت یعنی زمان آموزش او فرا رسیده است.
اضطراب توالت
اگر کودک شما برای استفاده از توالت درگیر ترس و اضطراب می‌شود نشانه‌ی این است که هنوز آمادگی لازم برای استفاده از آن را ندارد. همچنین ممکن است نشانه‌ی این باشد که برای استفاده از توالت هنوز نیاز به کمک دارد و باید او را همراهی کنید.
یکی از راه‌های کمک به کودک، انجام بازی‌های مختلف در ارتباط با استفاده از توالت است. شما می‌توانید به کمک عروسکی که خیس شده با او بازی‌هایی را انجام دهید و از او بخواهید در نقش والدین عروسک، او را به توالت برده و کمکش کند.
به این صورت اضطراب او را نسبت به توالت از بین برده، به او فرصت می‌دهید تا به احساس خود کاملا آگاه شود و بتواند بدون ترس از آن استفاده کند.
روشهای مختلف آموزش آسان
روشهای مختلفی برای آموزش کودک نوپا در استفاده از توالت وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به سه دسته‌ی کلی تقسیم کرد.
۱. همراهی با کودک
با استفاده از این روش شما منتظر می‌مانید تا کودک به استفاده از توالت علاقه نشان دهد و سپس با او همراه می‌شوید و حمایتش می‌کنید. فراموش نکنید که بابت استفاده از توالت به او پاداش و جایزه ندهید. در این روش استفاده از توالت یک کار طبیعی محسوس می‌شود که مانند راه رفتن، نیازی به آموزش ندارد پس جایزه‌ای هم در کار نیست.
البته طبیعی انگاشته شدن استفاده از توالت به این معنی نیست که شما نقشی در آن ندارید. شما می‌توانید به کمک خواندن کتاب‌های آموزشی در این مورد برای کودک، مدل سازی استفاده از توالت و خرید یک توالت اختصاصی برای کودک و قرار دادن آن در حمام او را در این مسیر تشویق و همراهی کنید.
ایرادی که در این روش وجود دارد طولانی بودن زمان یادگیری آن است. کودکانی که با استفاده از این روش آموزش می‌بینند، معمولا در سنین ۳ تا ۴ سالگی می‌توانند به صورت مستقل از توالت استفاده کنند. پس اگر در نظر دارید که فرزندتان را به مهد کودک بفرستید، ممکن است این مساله برای او مشکل‌ساز شود، زیرا تمام کودکان در مهد باید لباس زیر بپوشند و نمی‌توانند از پوشک استفاده کنند.
۲. آموزش ۲ تا ۳ روزه
این روش توسط دو روانشناس کودک به نام‌های ریچارد فاکس و ناتان آزرین ابداع شده است. در این روش مانند روش اول منتظر می‌مانید تا کودک به استفاده از توالت تمایل نشان دهد اما وقتی آمادگی او را مشاهده کردید کاملا وارد عمل می‌شوید تا کارها را خیلی سریع یاد بگیرد. این کار مانند روشهای آموزشی مورد استفاده در بوت‌کمپ‌های آموزشی است. مراحل اصلی این روش به شرح زیر است، البته نباید فراموش کنید که با توجه به تمایلات کودک و امکانات خود می‌توانید به آن تنوع هم بدهید:
- شما به عنوان والدین باید برای یک برنامه آموزشی ۲ تا ۳ روزه، آماده باشید.
- به کودک بگویید که دیگر قرار نیست از پوشک استفاده کند و نوبت به توالت رسیده است. بهتر است به صورت نمایشی یک پوشک را دور بریزید تا کودک کاملا باور کند که مجبور است فقط از توالت استفاده کند.
- در طول مدت زمان تعیین شده کودک را زیر نظر بگیرید تا بتوانید نشانه‌های آمادگی استفاده از توالت را در او ببینید. به او بگویید می‌تواند خودش آماده شود و حتی برای استفاده، کامل برهنه شود. در این صورت می‌توانید به راحتی آمادگی او را برای استفاده ببینید و به کمک او بروید.
- ابتدا او را به سمت توالت ببرید تا نیاز به نشستن در او ایجاد شود و با آن ارتباط برقرار کند. به او کمک کنید یاد بگیرد فقط باید زمانی به سراغ توالت برود که احساس ادرار یا مدفوع دارد.
- پس از اینکه کودک در تشخیص احساس نیاز به توالت و استفاده از آن مهارت پیدا کرد، به او پوشیدن لباس زیر را آموزش دهید. بعضی از افراد توصیه کرده‌اند که قبل از آموزش استفاده از لباس زیر، فقط یک شلوار به او بپوشانید تا متوجه عدم وجود پوشک بشود. بعضی از کودکان لباس زیر را با پوشک اشتباه می‌گیرند و ممکن است برای ادرار یا مدفوع به توالت مراجعه نکنند. البته این موضوع در هر کودکی متفاوت است و شما باید تشخیص بدهید که کدام روش مناسب‌تر است.
- وقتی کودک شما موفق به پوشیدن لباس زیر و شلوار شد، به او اجازه دهید که مانند روزهای عادی بازی کند. در این مرحله باید او را زیر نظر بگیرید و ببینید به موقع به توالت مراجعه می‌کند یا خیر.
مزیت این روش این است که در چند روز انجام می‌شود و زمان زیادی صرف آموزش نمی‌شود. اما همین فشردگی آموزش و عدم موفقیت در تلاش‌های اول، ممکن است در کودک ایجاد احساس اضطراب و نگرانی کند.
۳. اولین ارتباط را به روشی خاص ایجاد کنید
این روش اولین بار توسط دکتر تی.بری.برازلتون در سال ۱۹۶۲ و برای رفع مشکل یبوست در کودکان و همچنین مشکلات دیگری که به دلیل آموزش فشرده ایجاد می‌شود، مورد استفاده قرار گرفت و تا امروز مورد استفاده‌ی بسیاری از متخصصان رشد کودک بوده است. روش انجام کار به شرح زیر است:
- وقتی کودک شما از نظر جسمی آماده بود، یک توالت مخصوص کودک بخرید. توجه کنید که نشانه‌های آمادگی جسمانی را با آمادگی ذهنی اشتباه نگیرید.
- توالت را در محل مخصوصی، مثل حمام، قرار دهید و اجازه دهید تا کودک آن را کاملا بررسی کند. سپس او را تشویق کنید که با لباس روی آن بنشیند.
- اگر این کار را به راحتی انجام داد، دفعه‌ی بعدی که خواست روی توالت بنشیند پوشک را در بیاورید.
- این روش به آرامی پیش می‌رود اما برای کودک یک آشنایی پیوسته و مداوم با توالت ایجاد می‌کند. ممکن است از شروع آموزش تا زمان استفاده‌ی مستقل کودک از توالت یک سال طول بکشد. فراموش نکنید که برای جلوگیری از ایجاد اضطراب در کودک، آموزش باید به آرامی پیش برود و کودک را تحت فشار نگذارید.
۴. حذف ایجاد ارتباط اولیه با توالت
در این روش پس از مشاهده‌ی اولین نشانه‌های آمادگی در کودک از او می‌خواهید که به جای پوشک، از حمام برای ادرار و مدفوع استفاده کند. بعد از ایجاد مهارت‌های لازم برای استفاده از روشی غیر از پوشک، می‌توانید او را با توالت آشنا کنید. بسیاری از والدین از این روش استفاده کرده‌اند و به نتیجه‌ی مطلوب رسیده‌اند.
کدام روش را انتخاب کنیم؟
بر اساس مطالعات صورت گرفته روش ۲ و ۳ کارآمدترین و نتیجه بخش‌ترین روش‌ها برای آموزش استفاده از توالت به کودک است. باید توجه داشته باشید که این یک مطالعه‌ی گسترده بوده و ممکن است برای کودک شما روش ۱ یا ۴ موفقیت آمیز باشد. پس بهتر است با توجه به شخصیت و علائق کودک‌تان یک روش آموزشی را انتخاب کنید.
اشتباهات متداول در آموزش
انجام تمرینات کوچک با مشکلات مختلفی روبه‌رو است و همین امر باعث ایجاد احساس ناامیدی در کودک می‌شود. اگر با اشتباهات رایج در این راه آشنا باشید می‌توانید مانع پیش آمدن آن‌ها شده و در نتیجه، از قرار گرفتن کودک در شرایط جلوگیری کنید.
- ناراحت شدن از اتفاقات تصادفی: به کودک خود بگویید اتفاقات مختلف به صورت تصادفی پیش می‌آیند و موضوع مهمی نیست. شما در کنارش هستید و به او کمک می‌کنید.
- خجالت دادن کودک: زمانی که کودک به اشتباه لباس زیر خود را کثیف می‌کند از جملات سرزنشی استفاده نکنید. به او نگویید که پوشک فقط برای نوزادان است و باید بابت استفاده از پوشک شرمنده باشد. بعضی از والدین برای تشویق کودک خود در استفاده از توالت، از جملات منفی درباره‌ی پوشک استفاده می‌کنند. این کار اشتباه است و باعث ایجاد احساس شرمندگی در کودک می‌شود. بر اساس مقالات روانشناسی، این کار حتی ممکن است پیامدهای منفی هم به دنبال داشته باشد.
- راه‌اندازی جنگ قدرت: همیشه به یاد داشته باشید که با استفاده از زور نمی‌توانید در فعالیت‌های بدنی کودک تاثیر مثبت داشته باشید. به علاوه، زورگویی و جنگ قدرت مورد علاقه‌ی هیچ‌کس نیست. اگر کودک شما از یادگیری استفاده از توالت ناراحت است و احساس خستگی می‌کند، بهتر است کمی به او زمان دهید و خودتان هم استراحت کنید.
- جایزه دادن: جایزه دادن در ارتباط با یادگیری مسائلی که مورد نیاز کودک است اصلا توصیه نمی‌شود. همچنین جایزه می‌تواند کودک را در انجام کارها بدعادت کند. شما می‌توانید برای تشویق کودک، موضوع آموزشی را به یک بازی تبدیل کنید. احساس موفقیت پس از انجام کاری، خرید لباس زیر جدید و بامزه، رفتن به مدرسه و پیش‌دبستانی و امکان بازی کردن با خواهر و برادر بزرگ‌تر می‌تواند نمونه‌هایی از کارهای تشویقی مناسب باشد. همچنین استفاده از جملات تشویقی بسیار توصیه شده است.
- دلسرد شدن در صورت پیش آمدن اشتباه‌های مکرر: ممکن است کودک شما پس از یک هفته آموزش باز هم گاهی فراموش کند که به توالت مراجعه کرده و لباس زیر خود را کثیف کند. در این صورت اصلا جای نگرانی نیست، این تغییر بزرگی در زندگی کودک است و نیاز به زمان دارد. اگر این اتفاق برای مدت طولانی پیش آمد یا به نظرتان غیرعادی بود بهتر است در این مورد با یک پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.
مطمئن باشید در پایان روز کودک شما در استفاده از توالت پیشرفت خواهد کرد. سعی کنید در طول آموزش آرام باشید و بر ایجاد تجربه‌ای مثبت برای او تمرکز کنید.
نکات ساده مربوط به آموزش استفاده از توالت برای پسران
نیاز آموزشی پسران در استفاده از توالت کمی با دختران متفاوت است. در ادامه چند نکته‌ی کوچک و مهم را آورده‌ایم که در این کار به شما کمک خواهد کرد.
- صبور باشید: به صورت طبیعی پسران تمایل دارند دیرتر از دختران از توالت استفاده کنند. کارشناسان بر این باورند که پسران بیشتر به حرکات پر هیجان مثل دویدن و پریدن علاقه دارند و مثل دختران حوصله‌ی نشستن روی توالت را ندارند.
- قبل از تقلید کردن، به او آموزش دهید: یک پسر بچه ممکن است بخواهد از پدر یا برادر خود تقلید کند و به شکل ایستاده ادرار کند. اگر به او آموزش‌های لازم را نداده باشید مطمئنا با این کار لباس خود و اطراف را کثیف می‌کند. قبل از اینکه در او تمایل به ادرار کردن به روش بزرگترها ایجاد شود، بهتر است به او مهارت‌های لازم را آموزش دهید. اگر لازم بود در طول آموزش به او اجازه دهید تا ایستاده ادرار کند.
- برای او هدف تعیین کنید: وقتی کودک شما شروع به ادرار کردن به روش ایستاده کرد، برای او یک هدف تعیین کنید تا به آن سمت ادرار کند. مثلا یک وسیله‌ی کوچک قابل شستشو را در مقابل او قرار دهید و بگویید آن را هدف بگیرد.
- یک توالت با گارد محافظ بخرید: این مدل از توالت‌های کودک به شما کمک می‌کند تا از پاشیدن احتمالی ادرار به اطراف جلوگیری کنید. همچنین اگر کودک شما تمایلی به نشستن روی توالت نداشته باشد می‌تواند به راحتی به شکل ایستاده ادرار کند، می‌توانید با استفاده از گارد محافظ به او اجازه دهید تا این کار را بکند.
- با هم کتاب‌های آموزشی کوچک را بخوانید: می‌توانید از طریق خواندن کتاب‌های آموزشی در ارتباط با استفاده از توالت، علاوه بر آموزش نحوه‌ی استفاده به کودک خود، اضطراب او را در مورد توالت کاهش دهید. بهتر است از کتاب‌هایی استفاده کنید که به جای استفاده از اصطلاحات کودکانه و بی‌اساس، از زبان آناتومی صحیح استفاده می‌کنند.
نکات ساده مربوط به آموزش استفاده از توالت به دختران
دختران معمولا خیلی زود تمرین کردن را شروع می‌کنند و این تنها تفاوت آن‌ها با پسران نیست. در ادامه نکات آموزشی ساده‌ای را بیان می‌کنیم که به شما در این راه کمک می‌کند.
- همراه با کودک کتاب‌های آموزشی کوچک بخوانید: صرف وقت با کودک‌تان برای خواندن کتاب‌های آموزشی، می‌تواند به کاهش اضطراب او در استفاده از توالت کمک کند. فراموش نکنید که بسیار مهم است از کتابی استفاده کنید که اصطلاحات آناتومیکی صحیحی به کار برده باشد.
- روش شستن و خشک کردن صحیح را آموزش دهید: روش شستن و خشک کردن اشتباه می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های ادراری شود، پس لازم است حتما روش صحیح، یعنی شستن و خشک کردن از جلو به عقب، را به او آموزش دهید. دقت کنید تا زمانی که کودک شما در این موضوع مهارت لازم را پیدا نکرده است، لازم است حتما به او کمک کنید.
چه چیزهایی برای شروع آموزش مورد نیاز است؟
پاسخ این سوال فقط سه مورد ساده است: صبر، زمان و مواد شوینده‌ی زیاد!
صندلی توالت دوست‌دار محیط زیست
غیر از سه مورد ذکر شده در بالا، یک صندلی توالت مناسب به آموزش بهتر کمک می‌کند. یک صندلی کوچک و مناسب برای کودک نوپا بهتر از یک توالت معمولی مخصوص کودک است.
این صندلی‌ها معمولا از جنس پلاستیک ساخته می‌شوند، پس اگر از دسته افراد علاقه‌مند به موضوعات محیط زیستی هستید بهتر است یک توالت مخصوص کودک دست دوم بخرید یا اگر تمایل به خرید یک توالت نو دارید، حتما کالایی بخرید که از مواد اولیه بادوام ساخته شده باشد. با این کار می‌توانید وقتی کودک‌تان بزرگ شد، آن را در اختیار شخص دیگری قرار دهید.
از پوشک‌های مخصوص شب استفاده کنید
معمولا کودکان برای استفاده از توالت در روز آماده هستند اما هنوز نمی‌توانند در خواب کنترلی بر روی مثانه و روده‌ی خود داشته باشند. پس بهتر است در شب و هنگام خواب از پوشک شب استفاده کنید. به شما اطمینان می‌دهیم که این کار تاثیر منفی بر مهارت‌های او نمی‌گذارد.
دقت کنید که صبح پس از بیدار شدن و قبل از اینکه کودک ادرار یا مدفوع کند، پوشک را از او جدا کرده باشید. برای این کار می‌توانید از کهنه‌های پارچه‌ای که از مواد طبیعی و بدون کلر تولید شده‌اند، استفاده کنید.
سخن آخر
موفقیت در آموزش انواع مختلفی دارد و این موضوع کاملا به شما و کودک‌تان وابسته است. شما باید در کنار یکدیگر برای رسیدن به هدف گام بردارید و موفقیت‌های کوچک را تجربه کنید.
فراموش نکنید که تمرکز بر استحکام ارتباط بین شما و فرزندتان مهم‌ترین مساله است و اصلا نباید آن را فدای آموزش تکنیک‌ها کرد. به جای استفاده از زور و جنگیدن برای یادگیری، با حوصله و محبت، این مهارت را به او آموزش دهید.
منبع: wellnessmama
