پنل IPS در برابر TN و VA؛ کدام فناوری برای مانیتور بهتر است؟
اگر به دنبال خرید مانیتور هستید، در کنار ویژگی‌هایی مانند اندازه و رزولوشن، باید به پنل استفاده شده در مانیتور هم توجه نشان بدهید. با توجه به اینکه بیشتر مانیتورهای موجود در بازار از پنل IPS یا TN یا VA بهره می‌برند، در این مطلب به طور مختصر و مفید به تفاوت‌های بین آن‌ها می‌پردازیم تا بتوانید خرید بهتری داشته باشید.
مانیتور چگونه کار می‌کند؟
کریستال‌های مایع چگونه کار می‌کنند؟
پنل IPS در برابر پنل TN و VA
نسبت کنتراست
زاویه دید
دقت رنگ
سرعت پاسخدهی
کدام پنل برای شما بهتر است؟ IPS یا VA یا TN؟
آیا تکنولوژی پنل مانیتور اهمیت زیادی دارد؟
مانیتور چگونه کار می‌کند؟
قبل از اینکه پنلهای مختلف استفاده شده در مانیتورها را مقایسه کنیم، بهتر است نحوه‌ی عملکرد مانیتور را توضیح دهیم. تقریبا تمام مانیتورها از پنل LCD استفاده می‌کنند و به همین خاطر باید روی این موضوع و فناوری تمرکز کنیم. یک پنل LCD از لایه‌های مختلفی تشکیل شده که می‌توانیم به لایه‌ی کریستال‌های مایع و نور پس‌زمینه اشاره کنیم. تمام این پنل‌ها با هم کار می‌کنند تا رنگ و روشنایی پیکسل‌های موجود در نمایشگر را تغییر دهند.
در ابتدا بخش نور پس‌زمینه، نور را منتشر می‌کند که با لایه‌ی پلارایزر برخورد می‌کند. این لایه عملا یک فیلتر است که با تنظیم جهت نور، نقش مهمی در ایجاد رنگ‌های مختلف ایفا می‌کند. سپس این نور باید از لایه‌ی دوم پلارایزر عبور کند و در نهایت به فیلترهای رنگی می‌رسد. فیلترهای رنگی عملا تشکیل‌دهنده‌ی میلیون‌ها پیکسل موجود در نمایشگر هستند که با تغییر میزان نور ورودی، می‌توان رنگ و روشنایی هر پیکسل را تغییر داد.
اما لایه‌هایی که قبل از فیلتر رنگی قرار دارند، چگونه میزان نور ورودی به این لایه را تغییر می‌دهند؟ اول از همه باید بگوییم که دو لایه‌ی پلارایزر در زاویه‌ی ۹۰ درجه نسبت به یکدیگر قرار گرفته‌اند. به همین دلیل، نوری که از لایه اول عبور می‌کند، قادر به عبور از لایه‌ی دوم نخواهد بود. همچنین اگر نور می‌خواهد از لایه‌ی دوم عبور کند، باید بچرخد. اگر نور ۹۰ درجه بچرخد، تمام نور به فیلترهای رنگی راه پیدا می‌کند. اما اگر با زاویه متفاوتی بچرخد، درصدی از نور به فیلتر رنگی می‌رسد و رنگ‌های متفاوتی در پیکسل‌های نمایشگر ایجاد می‌شود.
کریستال‌های مایع چگونه کار می‌کنند؟
حالا که می‌دانیم چرخش نورها بین لایه‌های پلارایزر به مانیتور اجازه می‌دهد رنگ‌های مختلفی را ایجاد می‌کند، می‌توانیم به نحوه‌ی عملکرد کریستال‌های مایع بپردازیم. کریستال‌های مایع ترکیبات خاصی هستند که با اعمال ولتاژ، جهت خود را تغییر می‌دهند. این تغییر جهت همانطور که گفتیم، برای ایجاد رنگ‌ها اهمیت زیادی دارد.
پنل IPS در برابر پنل TN و VA
مانیتورهای LCD می‌توانند از کریستال‌های مایع متفاوتی استفاده کنند و هرکدام از آن‌ها با توجه به نحوه‌ی چرخش، از ویژگی‌های گوناگونی بهره می‌برند. در ادامه به سه دسته‌ی اصلی تکنولوژی مانیتورهای LCD می‌پردازیم و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
- پنل TN: پنلهای TN اولین پنلهای LCD محسوب می‌شوند و سابقه‌ی بسیار زیادی دارند. زمانی که ولتاژ اعمال نمی‌شود، این کریستال‌های مایع به نور اجازه می‌دهند جهت حرکت را عوض کند و از لایه‌های پلارایزر عبور کند. از طرف دیگر زمانی که ولتاژ اعمال می‌شود، کریستال‌ها ساختار مارپیچ خود را از دست می‌دهند و از رسیدن نور به فیلترهای رنگی جلوگیری می‌کنند.
- پنل IPS: پنلهای دارای کریستال‌های مایع IPS به طور متفاوتی می‌چرخند و میزان چرخش آن‌ها، میزان نوری که از لایه‌های پلارایزر عبور می‌کنند را مشخص می‌کند.
- پنل VA: در نهایت باید به کریستال‌های مایع VA اشاره کنیم که نمی‌چرخند و فقط با کج شدن می‌توانند نورهای موردنظر را عبور دهند.
- مهم‌ترین تفاوت‌های بین پنل IPS و پنلهای VA و TN
به دلیل همین تفاوت رفتار کریستال‌های مایع IPS و TN و VA، هرکدام از آن‌ها ویژگی‌های متفاوتی دارند که در ادامه تاثیر این تفاوت‌ها برای مشخصه‌های گوناگون را عنوان می‌کنیم.
نسبت کنتراست
نسبت کنتراست به زبان ساده نسبت روشنایی درخشان‌ترین رنگ (سفید) و روشنایی تاریک‌ترین رنگ (سیاه) گفته می‌شود. بنابراین هرچقدر این نسبت بالاتر باشد، با رنگ سیاه عمیق‌تری روبرو می‌شوید و تجربه‌ی بهتری ارائه می‌شود. باید خاطرنشان کنیم چشم انسان نسبت به تغییرات در روشنایی، حساس‌تر از تغییرات در رنگ‌ها است. بنابراین اگر پنل شما نسبت کنتراست بالایی داشته باشد، بدون شک کیفیت تصویر ارائه شده برای شما لذت‌بخش خواهد بود.
اما بین این پنل‌ها، کدام نسبت کنتراست بهتری ارائه می‌دهد؟ به طور کلی در این زمینه پنلهای VA بهترین عملکرد را دارند. معمولا نسبت کنتراست یک پنل VA بین ۲۵۰۰:۱ تا ۶۰۰۰:۱ است. در طرف مقابل، نسبت کنتراست پنلهای IPS معمولا بین ۷۰۰:۱ تا ۱۵۰۰:۱ قرار دارد. همچنین برخی پنلهای IPS با پدیده‌ی Glow یا هاله‌ی نور هم روبرو می‌شوند. این یعنی گاهی اوقات زمانی که یک شیء در پس زمینهی سیاه به نمایش درمی‌آید، می‌توانید اطراف آن شیء یک هاله‌ی نور مشاهده کنید. در زمینهی نسبت کنتراست، پنلهای TN بدترین عملکرد را دارند و نسبت کنتراست آن‌ها بین ۱۲۰۰:۱ تا ۶۰۰:۱ است.
زاویه دید
مانیتوری که از نظر زاویه دید عملکرد خوبی دارد، در زاویه‌های دید مختلف می‌تواند رنگ‌ها را به درستی نمایش دهد. در این زمینه، پنلهای IPS بهتر است و با مشاهده کردن مانیتور در زاویه‌های مختلف، معمولا کیفیت و دقت رنگ‌ها چندان تغییر نمی‌کند. همچنین پنلهای VA هم در این زمینه عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند اما وقتی که از زاویه‌های مختلف به پنل نگاه می‌کنید، معمولا نسبت کنتراست کم و زیاد می‌شود. پنل TN هم در رتبه‌ی آخر قرار می‌گیرد و با مشاهده در زاویه‌های مختلف، کیفیت رنگ‌ها به طور قابل توجهی تغییر می‌کنند.
دقت رنگ
زمانی که می‌خواهید یک مانیتور بخرید، به احتمال زیاد به میزان دقت رنگ مانیتور موردنظر هم توجه نشان می‌دهید. چشم انسان می‌تواند حدود ۱ میلیارد رنگ را تشخیص دهد و هیچ مانیتوری نمی‌تواند تمام رنگ‌ها را با دقت ۱۰۰ درصدی ارائه دهد. به همین دلیل، هر کدام از مانیتورها محدوده‌ی مشخصی از فضاهای رنگی متفاوت را پوشش می‌دهند.
بیشتر مانیتورهای موجود در بازار، برای نمایش رنگ‌های مربوط به فضای رنگی sRGB با مشکل خاصی روبرو نمی‌شوند. با این حال مانیتورها برای پوشش بخش بزرگی از فضاهای رنگی مانند Adobe RGB، DCI-P3 و Rec-2020 تا حدی با چالش روبرو می‌شوند. در زمینهی پوشش فضاهای رنگی، باید ببینید مانیتور موردنظر شما چه حرفی برای گفتن دارد.
اما در کل طبق بررسی‌های صورت گرفته، پنل های IPS حدود ۹۵ درصد از فضاهای رنگی وسیع را پوشش می‌دهند و پنلهای VA می‌توانند حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از این فضاهای رنگی را ارائه کنند. اما پنلهای TN در این زمینه عملکرد بسیار ضعیفی دارند و نمی‌توانند در برابر رقبای خود عرض اندام کنند.
سرعت پاسخدهی
کریستال‌های مایع استفاده شده برای مانیتور بعد از دریافت ولتاژ، بعد از کمی تاخیر واکنش نشان می‌دهند. به همین خاطر بین زمانی که اطلاعات از سیستم به مانیتور می‌رسد و سپس محتوا در نمایشگر به نمایش درمی‌آید، مقداری تاخیر وجود دارد. به این تاخیر، سرعت پاسخدهی مانیتور می‌گویند.
در زمینهی سرعت پاسخدهی، مانیتورهای TN بهترین عملکرد را دارند و معمولا این سرعت کمتر از ۱ میلی‌ثانیه است. در رتبه‌ی دوم پنل IPS قرار می‌گیرد که سرعت پاسخدهی آن بین ۱ تا ۲ میلی‌ثانیه است. در نهایت باید به پنلهای VA اشاره کنیم که در این زمینه کندترین هستند و سرعت پاسخدهی آن‌ها به ۲ تا ۳ میلی‌ثانیه می‌رسد.
کدام پنل برای شما بهتر است؟ IPS یا VA یا TN؟
اگر به دنبال خرید مانیتور هستید، اول از همه باید مشخص کنید که می‌خواهید از کدام پنل استفاده کنید. در همین زمینه می‌توانید از نمودار بالا برای تصمیم‌گیری بهتر استفاده کنید. در کنار این نمودار، به طور خلاصه و مفید می‌توانیم این توصیه‌ها را مطرح کنیم:
- برای گیمرهایی که می‌خواهند مانیتور اقتصادی بخرند: اگر گیمر هستید ولی نمی‌خواهید برای خرید مانیتور هزینه‌ی زیادی متحمل شوید، مانیتورهای TN به دلیل سرعت پاسخدهی بالا گزینه‌ی بسیار مناسبی هستند. البته طبیعتا باید معایب این نوع مانیتورها را هم در نظر بگیرید.
- برای حرفه‌ای‌های تولید محتوا: اگر در حوزه‌های مختلف تولید محتوا فعالیت دارید، مانیتورهای IPS گزینه‌ی منطقی‌تری هستند زیرا در زمینهی دقت رنگ حرف بیشتری برای گفتن دارند.
- برای گیمرهایی که دنبال بهره‌گیری از رفرش‌ریت بالا هستند: اگر گیمر هستید و مشکل زیادی در زمینهی بودجه ندارید، بهتر است یک مانیتور IPS با رفرش‌ریت بالا خریداری کنید تا با تجربه‌ی گیمینگ جذاب‌تری روبرو شوید.
- برای کاربران معمولی: اگر کاربر معمولی هستید و کار خاصی با سیستم انجام نمی‌دهید، مانیتورهای VA می‌توانند گزینه‌ی خوبی باشند زیرا از جهات مختلف عملکرد رضایت‌بخشی ارائه می‌کنند.
آیا تکنولوژی پنل مانیتور اهمیت زیادی دارد؟
اگرچه برای خرید مانیتور باید به معیارهای زیادی توجه نشان دهید، اما واقعیت این است که تکنولوژی به کار گرفته شده در پنل مانیتور هم اهمیت بسیار زیادی دارد. بنابراین قبل از خرید، حتما به پنل استفاده شده در مانیتور توجه کنید.
منبع: MakeUseOf
