۱۶ عامل مهم که باعث بوی غیرطبیعی ادرار می‌شوند
بوی طبیعی ادرار برای هر شخصی منحصربه فرد است. گاهی اوقات ممکن است متوجه شوید که بوی ادرار شما تغییر کرده و در مقایسه با حالت طبیعی تندتر است. معمولا این موضوع نگران‌کننده نیست. اما گاهی اوقات تغییر بوی ادرار می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ابتلا به یک بیماری جدی باشد که نیاز به پیگیری و درمان دارد. اگر می‌خواهید درباره‌ی عواملی که روی بوی ادرار تأثیر دارند اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از دیجی‌کالا مگ را تا انتها دنبال کنید.
چه عواملی باعث تغییر بوی ادرار می‌شوند
مهم‌ترین عواملی که می‌توانند روی بوی ادرار تأثیر داشته باشندبه شرح زیر هستند؛
۱. غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی
بسیاری از ترکیباتی که در هنگام هضم مواد غذایی تولید می‌شوند، از طریق ادرار دفع می‌شوند. این ترکیبات می‌توانند باعث تغییر بوی ادرار شوند. مارچوبه، یکی از غذاهایی است که به دلیل داشتن ترکیبات گوگردی روی بوی ادرار تأثیر دارد. البته ممکن است بعد از مصرف مارچوبه در بعضی از افراد به دلایل ژنتیکی بوی ادرار تغییر نکند. سایر مواد غذایی مثل قهوه، ماهی، پیاز و سیر هم می‌توانند بوی ادرار را تحت تأثیر قرار دهند.
تغییر بوی ناشی از مصرف مواد غذایی باید خودبه‌خود از بین برود. در صورت تداوم این موضوع، به پزشک مراجعه کنید. چون ممکن است علل دیگری در بروز آن نقش داشته باشند.
۲. کم آب بودن بدن
مایعات در رقیق کردن ادرار نقش دارند. همیشه در ادرار مواد زائدی مثل آمونیاک وجود دارد. اما اگر بدن کم آب باشد، غلظت این ماده بیشتر و بوی ادرار تندتر می‌شود. این موضوع به معنای بیمار بودن شما نیست. اما باید بدانید که کم آبی بدن احتمال ابتلا به سنگ کلیه و عفونت‌های مجاری ادراری را افزایش می‌دهد.
کم آبی بدن به درمان خاصی نیاز ندارد و فقط باید مایعات بیشتری بنوشید. مصرف غذاهای آب‌دار مثل میوه‌ها و سبزیجات هم می‌تواند به تأمین آب لازم بدن کمک کند. با این حال، گیجی، ضعف و خستگی شدید نشانه‌ی کم آبی شدید است که نیاز به درمان پزشکی دارد.
۳. عفونت مجاری ادراری
اگر به عفونت مجاری ادراری مبتلا باشید، دچار تکرر ادرار شده و بوی ادرار تغییر می‌کند. تغییر بوی ادرار در این شرایط از وجود باکتری‌ها در آن ناشی می‌شود. اگر تب دارید یا در هنگام دفع ادرار احساس درد می‌کنید، با پزشک مشورت کنید. ممکن است لازم باشد پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز کند.
۴. سنگ کلیه
سنگ کلیه به دلایل مختلف باعث تغییر بوی ادرار می‌شود. این بیماری جریان ادرار را کند یا متوقف می‌کند و باعث تجمع نمک و آمونیاک می‌شود. همچنین احتمال بروز عفونت را افزایش می‌دهد. بعضی از سنگ‌ها که از سیستین ساخته شده‌اند، حاوی گوگرد هستند. در صورت وجود سیستین در ادرار، احتمالا بوی ادرار شبیه‌ی تخم‌مرغ فاسد به نظر می‌رسد. در صورتی که درد شدید یا تب دارید یا در ادرار خون مشاهده می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است لازم باشد سنگ‌ها در بیمارستان خارج شوند.
۵. بیماری ادرار شربت افرا
افرادی که با بیماری ادرار شربت افرا متولد می‌شوند، نمی‌توانند بعضی از اسیدهای آمینه را تجزیه کنند. اسیدهای آمینه، اجزای سازنده‌ی پروتئین‌ها هستند. هنگامی که اسیدهای آمینه در بدن انباشته می‌شوند، از ادرار بوی شیرین به مشام می‌رسد. اگر کودک شما به این بیماری مبتلا باشد، احتمالا ۲-۱ روز پس از تولد متوجه‌ی این بو می‌شوید. این بیماران باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند. پزشک می‌تواند به شما در کنترل بیماری فرزندتان کمک کند.
۶. عفونت‌های منتقل شده از راه جنسی
بعضی از عفونت‌های منتقل شده از راه جنسی (STI) می‌توانند به ایجاد ترشحات بدبو در زنان و مردان منجر شوند. مخلوط شدن این ترشحات با ادرار بوی ناخوشایندی را به وجود می‌آورد. ممکن است به غیر از تغییر بوی ادرار علامت دیگری نداشته باشید یا در ناحیه‌ی تناسلی دچار خارش یا سوزش شوید. عفونت‌های باکتریایی که از باکتری‌هایی مثل کلامیدیا ناشی می‌شوند، با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند. اما اگر به عفونت ویروسی مبتلا باشید، باید داروهای دیگری دریافت کنید.
۷. دیابت کنترل نشده
اگر قند خون بالا را درمان نکنید، ممکن است بوی میوه از دهان یا ادرارتان به مشام برسد. این بوی شیرین و میوه‌ای از انباشته شدن کتون در بدن و دفع آن در ادرار ناشی می‌شود. قند به کمک هورمون انسولین وارد سلول‌ها شده و انرژی لازم آن‌ها را تأمین می‌کند. اگر به دلیل کمبود انسولین بدن نتواند از قند استفاده کند و به جای آن چربی‌ها را بسوزاند، کتون‌ها که نوعی مواد شیمیایی هستند تولید می‌شوند.
اگر به مشکلاتی مثل استفراغ، تنگی نفس یا احساس گیجی دچار هستید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. چون ممکن است به یک عارضه‌ی جدی به نام «کتواسیدوز دیابتی» مبتلا شده باشید. پزشک ادرار را از نظر وجود کتون آزمایش کرده و به شما در کنترل بیماری دیابت کمک می‌کند.
۸. زیاده‌روی در مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین
بدن از طریق ادرار مواد مغذی اضافی را که به آن‌ها نیاز ندارد، دفع می‌کند. وجود ویتامین B6 اضافی باعث می‌شود ادرار بوی تندی داشته باشد. در افرادی که مقدار زیادی تیامین (ویتامین B1) دریافت کرده‌اند، بوی ادرار شبیه‌ی ماهی به نظر می‌رسد. ویتامین‌های گروه B رنگ ادرار را هم تغییر داده و آن را به رنگ زرد مایل به سبز روشن درمی‌آورند. به منظور پیشگیری از بروز این مشکل توصیه می‌شود درباره‌ی دوز مناسب مکمل‌ها با پزشک مشورت کنید.
۹. داروها
داروهای سولفا می‌توانند باعث بدبو شدن ادرار شوند. از این داروها می‌توان به آنتی بیوتیک‌های سولفونامید اشاره کرد. معمولا از این آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت مجاری ادراری و سایر عفونت‌ها استفاده می‌شود. داروهای دیابت و روماتیسم هم می‌توانند باعث تغییر بوی ادرار شوند. اگر بوی بد ادرار شما را آزار می‌دهد، با پزشک صحبت کنید. ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر باشد تا اطمینان حاصل شود که عامل دیگری در بروز این مشکل نقش ندارد.
۱۰. بارداری
در دوران بارداری، کم آبی بدن که از تهوع صبحگاهی ناشی می‌شود و مصرف مکمل‌های ویتامین باعث تغییر بوی ادرار می‌شوند. علاوه بر این، بارداری احتمال عفونت مجاری ادراری و دفع کتون در ادرار را افزایش می‌دهد که هر ۲ عامل می‌توانند روی بوی ادرار تأثیر داشته باشند.
ممکن است بوی ادرار تغییر نکرده باشد و شما نسبت به بوهای مختلف حساس شده باشید که به این وضعیت «هایپراسمیا» (Hyperosmia) گفته می‌شود. محققان معتقدند که در دوران بارداری هورمون‌ها درک انسان را از بوها تغییر می‌دهند. به عبارت دیگر، حتی اگر بوی ادرار تغییر نکند، از نظر شما بوی آن عجیب یا تند است.
۱۱. دوش واژن
به شستن داخل واژن با آب یا مخلوطی از مایعات «دوش واژن» گفته می‌شود. بعضی از زنان از این روش برای رفع بوی بد واژن، جلوگیری از بارداری و پیشگیری از عفونت استفاده می‌کنند. در شرایط طبیعی، واژن نیازی به شست‌وشو ندارد. شستن داخل آن می‌تواند تعادل باکتری‌های مفید و مضر را از بین ببرد. این موضوع به عفونت و در نتیجه بوی بد ادرار منجر می‌شود.
استفاده از دوش واژن احتمال بروز عفونت‌های قارچی و باکتریایی و بیماری التهابی لگن را افزایش می‌دهد. نیاز نیست بوی طبیعی واژن را از بین ببرید. اگر احساس می‌کنید بوی واژن تغییر کرده، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۱۲. ورود مدفوع به مثانه
به سوراخی که بین ۲ اندام تشکیل می‌شود «فیستول» می‌گویند. اگر این سوراخ بین مثانه و روده ایجاد شود، ممکن است هنگام ادرار کردن مدفوع یا گاز موجود در روده خارج شود. در افراد مبتلا به سرطان یا بیماری‌های التهابی روده مثل بیماری کرون احتمال ایجاد این نوع فیستول وجود دارد. در زنان، ممکن است این مشکل بعد از زایمان مشاهده شود. با جراحی می‌توان فیستول‌ها را درمان کرد.
۱۳. نارسایی اندام‌های بدن
بیماری کبدی باعث می‌شود که ادرار و تنفس بوی تندی داشته باشند. این بوی ناخوشایند از انباشته شدن و انتشار سموم در ادرار ناشی می‌شود. همچنین اگر به نارسایی کلیه مبتلا باشید، ممکن است هنگام ادرار کردن بوی آمونیاک به مشام شما برسد. در صورت مشاهده‌ی علائمی مثل تهوع، استفراغ، درد شکم، زرد شدن پوست یا چشم‌ها و کاهش وزن ناخواسته حتما به پزشک مراجعه کنید.
۱۴. تیروزینمی
بعضی از نوزادان با یک بیماری به نام تیروزینمی نوع یک (Tyrosinemia) متولد می‌شوند. در مبتلایان به این بیماری آنزیم مناسبی برای تجزیه اسید آمینه تیروزین وجود ندارد. در نتیجه، افزایش این اسید آمینه باعث تغییر بوی ادرار می‌شود. ممکن است ادرار این افراد بوی کلم بدهد. علائم این بیماری به کمک داروها و کاهش میزان تیروزین در رژیم غذایی کنترل می‌شود.
۱۵. سندرم بوی ماهی
این بیماری ژنتیکی که به آن «تری متیل آمینوری» هم گفته می‌شود، باعث می‌شود بوی ادرار شبیه‌ی ماهی به نظر برسد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن نمی‌تواند تری متیل آمین را تجزیه کند و شما از طریق ادرار، تعریق و تنفس از شر این ترکیب خلاص می‌شوید. این موضوع به معنای بیمار بودن نیست. اما پزشک می‌تواند با تجویز آنتی بیوتیک و صابون‌های مخصوص یا توصیه به مصرف غذاهای خاص به شما در کنترل بو کمک کند.
۱۶. نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی
اگر ادرار مدتی در مثانه باقی بماند، ممکن است بوی آن تغییر کند. نگه داشتن ادرار علاوه بر تغییر بو، احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را هم افزایش می‌دهد. این موضوع بیشتر در کودکانی رخ می‌دهد که هنگام احساس نیاز اقدام به ادرار کردن نمی‌کنند. به همین دلیل، بهتر است مراجعه به سرویس بهداشتی را به کودکان یادآوری کنیم.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بوی تند و غیرطبیعی ادرار بیش از ۲ روز طول کشید یا علائم زیر را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید؛
- ادرار با بوی شیرین
- گیجی
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن ناخواسته
این علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی ابتلا به دیابت، بیماری کبدی، نارسایی کلیه یا کم آبی شدید بدن باشند. پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند تا مشخص شود که بوی ادرار ناشی از بیماری است یا خیر؛
- آزمایش ادرار – نمونه‌ی ادرار از نظر وجود انواع باکتری‌ها و سایر عناصر آزمایش می‌شود.
- سیستوسکوپی – یک لوله‌ی نازک دارای دوربین وارد مثانه می‌شود تا داخل آن را بررسی کند.
- اسکن یا تصویربرداری – اگر بوی بد ادرار تداوم داشته باشد و هیچ علامتی از عفونت در آزمایش ادرار مشاهده نشود، ممکن است پزشک تصویربرداری با اشعه‌ی X یا سونوگرافی را توصیه کند.
کلام پایانی
تغییر بوی ادرار همیشه از ابتلا به یک بیماری ناشی نمی‌شود. کم آبی بدن، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین و استفاده از بعضی داروها می‌تواند باعث بدبو شدن ادرار شود. با این حال، اگر این بوی ناخوشایند برطرف نشد یا به علائم دیگری مثل تب، تهوع، استفراغ، درد و کاهش وزن ناخواسته مبتلا بودید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
منابع: webmd, healthline
